Melanxolik tipidagilarning asab tizimi bo'sh, ularga qo'zg'alish va to'rmozlanish jarayonlarining sustligi, sabrsizlik, tez toliqish xos bo'lib, kuchli asabiy zo'riqishlarni ko'tara olmaydi

MELANXOLIK - tipidagilarning asab tizimi bo'sh, ularga qo'zg'alish va to'rmozlanish jarayonlarining sustligi, sabrsizlik, tez toliqish xos bo'lib, kuchli asabiy zo'riqishlarni ko'tara olmaydi.
Melanxoliklar uzoq vaqt bir narsaga diqqatlarini jamlab turolmaydilar. Ular tez xafa bo'ladilar, ma'yus yuradilar, noxushliklar va muvaffaqiyatsizliklarni ko'tara olmaydilar. Ular odatda, juda tortinchoq, ikkilanuvchan, hayotga moslashishi qiyin kechadigan odamlar. Ular o'zlarining rivojlanishi uchun qulay sharoitlarni talab etadilar.
Melanxoliklar yolg'izlikni yoqtiradilar, muloqotga qiyin kirishadilar. Ularga odamovilik, his-tuyg'ularga kuchli berilish, yig'loqilik, tez tuskunlikka tushish kabi sifatlar xos. Biroq sokin, tinch va odatiy sharoitlarda ular yaxshi mehnatkash, hayotiy muammolarni samarali hal eta olishlari mumkin, kuchli andishalilik bilan ajralib turadilar. Melanxo'liklarga boshqa odamlarga hamdard bo'la olish, qayg'udosh bo'lish holatini tushunish hamda qo'ldan kelgancha yordam berishga tayorgarlik qobiliyati hos.
To'g'ri tarbiya berilganda melanxoliklarning ta'sirchanlik, nozik his-tuyg'ularga va chuqur idrok etish kabi xislatlari ularga san'at (musiqa, she'riyat, tasviriy san'at va boshqalar) sohasida katta yutuqlarga erishishga yordam beradi. Noto'g'ri tarbiya berilganda ularda tushkunlik, kelajakka va o'z kuchiga ishonchsizlik, odamovilik, passivlik hamda doimiy kayfiatsizlik hislatlari shakllanadi.

4. Temperament bir guruh xususiyatlarning o`zida birlashtiradi. Har bir insonda bir necha temperamentida o`ziga xos takrorlanmas xususiyatlar mavjud. Bir insonda bir necha temperament xususiyatlarini ko`rish mumkin. Masalan, xolerikda flegmatik va melanxolik xususiyatlari, sangvinikda xolerik va flegmatik xususiyatlari namoyon bo`ladi. Lekin bir xarakter xususiyatlarining ustvorligi asosida odamni u yoki bu tipiga kiritish mumkin. Temperament xususiyatlari ham tashqi ta’sir, hayot jarayonida, tarbiya ta’sirida o`zgarishi mumkin. Har bir temperamentda ijobiy va salbiy xususiyatlar mavjud. Ijobiylarini rivojlantirish, salbiylarini esa boshqarish lozim. Rivojlantirishning birinchi yo`li temperament xususiyatiga xos faoliyatni tanlash. Ikkinchi yo`li qo`yiladigan talablarni individuallashtirishdir. 
Lekin eng asosiy yo`li bu faoliyatning individual uslubini shakllantirish bo`lib, bunda temperament xususiyatlarini bilish jarayonlari, muloqot va xatti-harakatda namoyon bo`lish hisobga olinadi. Shu ma’noda ko`p stanokchi to`quvchilarning ishini kuzatish natijalari diqqatga sazovordir (Klimov tadqiqoti). Tadqiqotdan shu narsa ma’lum bo`ldiki, bir necha stanokda ishlashda nerv sistemasi harakatchan tipdagi ham, harakatsiz tipdagi xodimlar yuksak ijobiy natijaga erishishi aniqlandi. Temperamentni harakatchanligiga ko`ra qarama-qarshi xususiyatli kishilar bir xil mehnat vaziyatida turlicha harakat taktikasiga murojaat qilishlari aniqlandi. Ish usullari, uslubi xodimlarning individual xususiyatlariga to`g`ri kelsagina, ishda natijaga erishiladi. Shunday qilib, temperament foliyatning individual uslubini belgilaydi.
Faoliyatning individual uslubini psixologlar V.S.Merlin va E.A.Klimov o`rgangan. Agar kishi o`z temperamentiga mos ravishda o`zining yaxshi natijalariga erishishga yordam beradigan yo`llari va usullarini faol izlasa, individual uslublari ishlab chiqiladi va rivojlanib boradi. Faoliyatning individual uslubini ishlab chiqarishda eng yaxshi o`quvchilarda, sportchilarda aniqroq namoyon bo`ladi. 
Temperamentning o`ziga xos xususiyatlari o`quv mashg`ulotlari va mehnatda seziladi. Ta’lim tarbiya jarayonida individual, psixologik jihatdan asoslangan yondashuvni amalga oshirish uchun ularning temperament xususiyatlarini to`g`ri tasavvur qilish va bilish lozim. O`qo`vchining rivojlanish sharoitlarini bilgach, uning har xil holatdagi xulqi va faoliyati to`g`risidagi ma’lumotlarni solishtirib, tasodifiy xulq-atvorini, odatlarini, temperamentning asosiy belgilaridan ajratish mumkin.
O`quvchini temperamentning m’lum bir tipiga kiritish uchun unda quyidagi fazilatlarning u yoki bu tarzda ifodalanganligiga ishonch hosil qilish lozim.
1. Faollik
2. Emotsionallik
3. Motorikaning o`ziga xos xususiyatlari.
Temperamentning har bir tipi ham ijobiy ham salbiy psixologik xususiyatlarda o`zini namoyon qilishi mumkin. 

TAYANCH TUSHUNCHALAR
1. Temperament, sangvinik, melanxolik, xolerik, flegmatik, unsur, oliy nerv faoliyati tiplari, kuchli muvozanatli, kuchli muvozanatsiz, kuchsiz tip.

ADABIYOTLAR RUYXATI


1. A.V.Petrovskiy. “Umumiy psixologiya”, 1992 yil.
2. P.V.Ivanov .“Umumiy psixologiya”, 1972 yil.
3. A.N.Leont’ev. “Problem’ razvitiya psixika” 
4. www.ziyonet.uz