Men bugun molya bo’limiga yetb keldim. Bugungu birinchi mavzuyim; Davlat xaridlari va davlat
Download 290.97 Kb.
|
1 2
|
Men bugun Xarid qilish tartib-tamoillari ustidan jamoatchilik
nazorati mavzusi bilan tanishib chiqdim. Men bugun juda ko’p malumotlarni o’rgandim va bilib oldim. Ushbu mavzuda; Elektron do ̳kon ishtirokchilarning takliflaridan shakllantiriladi. Ishtirokchining elektron do ̳konda qo ̳yilgan taklifi davlat buyurtmachilariga yuborilgan ommaviy ofertadir. Ishtirokchi tomonidan elektron do ̳konda joylashtirilgan taklifda quyidagilar ko ̳rsatiladi: taklif etilayotgan tovarlarning (ishlarning, xizmatlarning) nomi; sotish narxi; tovarning eng ko ̳p va eng kam to ̳pi; tovarning rusumi va texnik parametrlari (standartlashtirish bo ̳yicha normativ hujjat, texnik pasport); tovarning fotosurati; tovar yetkazib beriladigan (ish bajariladigan, xizmat ko ̳rsatiladigan) hudud; tovarni ishlab chiqaruvchi va u kelib chiqqan mamlakat to ̳g ̳risidagi axborot; kafolat shartlari va muddati to ̳g ̳risidagi axborot; tovar ishlab chiqarilgan yil (oziq-ovqatlar va tez buziladigan tovarlarning ishlab chiqarilgan kuni, oyi, yili). Bugun shu kabi malumotlar bilan tanishdim va bilin oldim . 29
Men bugun juda ko’p malumotlarni o’rgandim va bilib oldim. Ushbu mavzuda; Davlat xaridlari sohasini davlat tomonidan tartibga solishning asosiy maqsadlari quyidagilardan iborat: davlatning strategik maqsadlari va vazifalariga erishish; davlat buyurtmachilarining tovarlarga (ishlarga, xizmatlarga) bo ̳lgan ehtiyojlarini ta‘minlash; O ̳zbekiston Respublikasining Investitsiya dasturini va boshqa davlat dasturlarini bajarish; davlatning ijtimoiy vazifalarni hal qilish bo ̳yicha funksiyalarini bajarish; davlat xizmatlarini ko ̳rsatish uchun davlat xaridlari sub‘ektlariga qulay muhitni shakllantirishdan, shuningdek davlat xaridlarini amalga oshirishda korrupsiyaga va qonunchilikning boshqacha tarzda buzilishlariga qarshi kurashishdan iborat. Davlat xaridlarini amalga oshirishda ijtimoiy-iqtisodiy siyosat ustuvorliklari, shu jumladan yuqori texnologik va innovatsion ishlab chiqarishlarning yaratilishi, qulay ekologik vaziyatning saqlanishi hisobga olinadi. 30
Mavzusi bilan tanishib chiqdim va o’zim uchun kerakli barcha ma’lumotlarni bilib oldim. Bgungi mavzuda ; Tovarlarning (ishlarning, xizmatlarning) davlat xaridlarida chet ellik yetkazib beruvchilar bilan bir qatorda kamida uchta mahalliy ishlab chiqaruvchilar ishtirok etsa, agar O ̳zbekiston Respublikasi xalqaro shartnomalarida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo ̳lsa, O ̳zbekiston Respublikasi Prezidentining farmonlari va qarorlariga ko ̳ra ushbu mahalliy ishlab chiqaruvchilarga takliflarni baholashda foydalaniladigan imtiyozlar va preferensiyalar berilishi mumkin. O ̳zbekiston Respublikasining ehtiyojlarini ta‘minlash uchun zarur bo ̳lgan tovarlarning (ishlarning, xizmatlarning) davlat xaridi chet davlatlar bilan hamkorlikda amalga oshirilishi mumkin. Bunday davlat xaridini amalga oshirish tartibi O ̳zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomasida belgilanadi. 31
Mavzusi bilan tanishib chiqdim va o’zim uchun kerakli barcha ma’lumotlarni bilib oldim. Bgungi mavzuda ; Ma‘lumki, mamlakat miqyosidagi har qanday jarayon shu davlat iqtisodiy-ijtimoiy hayoti uchun juda muhim hisoblanadi. Chunki bu jarayonlarning natijasi, salbiy yoki ijobiy bo ̳lishiga qarab, mamlakat aholisiga, davlatning iqtisodiy mexanizmi va uning tarkibiy qismlariga katta ta‘sir ko ̳rsatadi. Davlat xaridi jarayoni ham ulkan hamda murakkab mexanizm bo ̳lib, uning to ̳g ̳ri tashkil etilganligi va mamlakat iqtisodiyotiga zarar emas, balki yuqori samara keltirishi muhim masalalardan biri hisoblanadi. Shuning uchun ham makrodarajadagi qanday jarayon yuz bermasin, shu jumladan, davlat xaridi ham, qonunchilik bilan mustahkamlab qo ̳yilishi zarur. Aynan qonunchilik davlat xaridi mexanizmini takomillashtirish va uning nazoratini tashkil etishga ko ̳maklashadi hamda davlat xaridi subyektlarining manfaatlari nohaq buzilishi, qabul qilingan qonun-qoidalardan chetlanishlarni oldini oladi. 39 Bugungi mavzu G’aznachilik va uning hududiy bo’linmalarini tuzish Mavzusi bilan tanishib chiqdim va o’zim uchun kerakli barcha ma’lumotlarni bilib oldim. Bgungi mavzuda ; Respublikada ijtim oiy-iqtisodiy rivojlanishni t a ’m inlashga e ’tibor bergan holda, m akroiqtisodiy va moliyaviy barqaror- likni m ustahkam lashda D avlat budjetining ustuvor vazifalari belgilab q o ‘yildi. B undan k o ‘zlangan m aqsad respublika- m izning kelgusida ijtim oiy-iqtisodiy rivojlanish ravnaqi, ulkan iqtisodiy o ‘zgarishlarni ta'm in lash . sartlanayotgan h a r bir so ‘m budjet m a b la g i respublikaning kelajak ravnaqi va istiqboli uch u n o ‘z natija va sam arasini berishi kerakligidir. G ‘aznachi- likda ko‘zlangan m aqsad shundan iboratki. budjet tashkilot- larini uzluksiz m oliyalashtirib borish, bosh taqsim lovchilar va budjetdan m ablag4 oiuvchilar to m o n id an ajratilgan resurslarni budjet qonunchiligi talablaridan kelib chiqib. budjet tash- kilotlariga yetkazish va ularni topshirig‘iga asosan g‘aznachilik operatsiyalarini yuritishdan iborat Respublikada ijtim oiy-iqtisodiy rivojlanishni t a ’m inlashga e ’tibor bergan holda, m akroiqtisodiy va moliyaviy barqaror- likni m ustahkam lashda D avlat budjetining ustuvor vazifalari belgilab q o ‘yildi. B undan k o ‘zlangan m aqsad respublika- m izning kelgusida ijtim oiy-iqtisodiy rivojlanish ravnaqi, ulkan iqtisodiy o ‘zgarishlarni ta'm in lash . sartlanayotgan h a r bir so ‘m budjet m a b la g i respublikaning kelajak ravnaqi va istiqboli uch u n o ‘z natija va sam arasini berishi kerakligidir. G ‘aznachi- likda ko‘zlangan m aqsad shundan iboratki. budjet tashkilot- larini uzluksiz m oliyalashtirib borish, bosh taqsim lovchilar va budjetdan m ablag4 oiuvchilar to m o n id an ajratilgan resurslarni budjet qonunchiligi talablaridan kelib chiqib. budjet tash- kilotlariga yetkazish va ularni topshirig‘iga asosan g‘aznachilik operatsiyalarini yuritishdan iborat. D avlat budjetining g ‘azna ijrosi D avlat budjetining barcha darom adlarini m arkazlashgan yagona g‘aznachilik hisobva- rag‘iga kiritishdan. shuningdek, Davlat budjetining xarajat larini shu hisob vara q d an to 'lash d an iborat. G ‘aznachilik tizim ida hisobotlar, oddiy huijatlashtirish va soddalashtirilgan g‘aznachilik operatsiyalari orqali Davlat budjeti xarajatlarini to ‘lashda oshkoralikka erishiladi. Turli bosqichdagi g ‘aznachi- likning boshqaruv organlari - 0 ‘zbekiston Respublikasi M oliya vazirligi G ‘aznachiligi. G ‘aznachilik B oshqarm alari, g‘aznachilikning tu m an b o ‘linm alari faoliyat k o ‘rsatadi. G ‘az- nachilik va uning hududiy b o iin m a la ri Davlat budjetining darom ad va sarllari g ‘azn a ijrosini, budjet hisobvaraqlarhii va davlat m oliya resurslarini boshqarish funksiyalarini am alga oshiradigan maxsus vakolatli m oliya organi hisoblanadi. 42
Mavzusi bilan tanishib chiqdim va o’zim uchun kerakli barcha ma’lumotlarni bilib oldim. Bgungi mavzuda; G ‘aznachilik 0 ‘zbekiston Respublikasi M oliya vazirligining tizim iga tarkibiy b o ‘linm a sifatida kiradi va unga b o ‘ysu- nadigan Q oraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahri G ‘aznachilik boshqarm alari ham da tum anlar (shaharlar) G ‘aznachilik boMimlaridan iborat. G ‘aznachilik o ‘ziga yuklangan vazifalarga muvofiq quyidagi funksiyalarni bajaradi:1 => budjet tashkilotlari xodim lariga ish haqi va unga tenglashtirilgan boshqa to ‘lovlar, shuningdek, q o n u n hujjat- lariga muvofiq budjet tashkilotlari to m onidan naqd pul m ablag‘lari bilan to ‘lanadigan boshqa to'lovlarni to ‘lash u chun G ‘aznachilikning bank hisob raqam lariga m ablag‘lar o ‘tkazadi; G ‘aznachilik 0 ‘zbekiston Respublikasi M oliya vazirligining tizim iga tarkibiy b o ‘linm a sifatida kiradi va unga b o ‘ysu- nadigan Q oraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahri G ‘aznachilik boshqarm alari ham da tum anlar (shaharlar) G ‘aznachilik boMimlaridan iborat. G ‘aznachilik o ‘ziga yuklangan vazifalarga muvofiq quyidagi funksiyalarni bajaradi:1 => budjet tashkilotlari xodim lariga ish haqi va unga tenglashtirilgan boshqa to ‘lovlar, shuningdek, q o n u n hujjat- lariga muvofiq budjet tashkilotlari to m onidan naqd pul m ablag‘lari bilan to ‘lanadigan boshqa to'lovlarni to ‘lash u chun G ‘aznachilikning bank hisob raqam lariga m ablag‘lar o ‘tkazadi; => D avlat budjetida ular u ch u n m ablag‘lar nazarda tutilgan yuridik va jism oniy shaxslarning bank hisob raqam lariga sudning qarori b o ‘yicha yagona g‘aznachilik hisob raqam idan yoki G ‘aznachilikning boshqa hisob raqam laridan m ablag‘lar o ‘tkazadi, shuningdek, q onun hujjatlarida nazarda tutilgan tartibda davlat organlari yoki ushbu organlar m ansabdor shaxslarining noqonuniy xatti-harakatlari yoki harakatsizligi natijasida fuqarolarga yoki yuridik shaxslarga yetkazilgan zararni qoplash u ch u n m ablag‘lar o ‘tkazadi; => budjetdan m ablag1 oluvchilarga ular u ch u n G ‘azna- chilikda yoki uning hududiy b o ‘linm alarida ochilgan shaxsiy hisob raqam laridan k o ‘chirm alar. ularning xarajatlarini qoplashga budjet m ablag‘lari o ‘tkazilganligini tasdiqlaydigan to 'lo v ruxsatnom alari va boshqa hujjatlarni taqdim etadi; => D avlat budjeti ijrosi jarayonida respublika budjeti darom adlari tushum i va xarajatlarining qisqa m uddatli prognozlarini tuzadi; => budjet tashkilotlari va buyurtm achilam ing shartno- m alari xarajatlar sm etasida k o ‘rsatilgan sum m alar doirasida va m aqsadga m uvofiq tuzilishi ustidan qattiq nazorat qilish asosida shartnom alarni ro ‘yxatdan o ‘tkazadi; 45 Bugungi mavzu Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikning davlat xaridlari tizimidan foydalanish imkoniyatlari kengaytirish Mavzusi bilan tanishib chiqdim va o’zim uchun kerakli barcha ma’lumotlarni bilib oldim. Bgungi mavzuda; H ukumatimiz tom onidan 2 0 0 9 -2 0 12-yillarga m o‘ljallab qabul qilingan Inqirozga qarshi dasturning inqiroz ta’sirini yumshatish va bartaraf etishda roli va ahamiyati katta bokldi. D astur o ‘ziga qamrab olgan, o ‘z vaqtida qabul qilingan hujjatlarda, aw alo, «...Birinchi navbatda yengil, to ‘qimachilik va oziq-ovqat sanoatida paxta tolasi, boshqa qishloq xo‘jaligi mahsulotlari va xomashyo resurslarini chuqur qayta ishlash bo‘yicha ishlab chiqarishni, qurilish materiallari sanoatini yanada rivojlantirish, sifatli va barqaror talabga ega bo‘lgan tayyor mahsulotlar tayyorlaydigan korxonalar tashkil etishga alohida e ’tibor qaratiladi». imzolanishi mumkin. Lekin budjet amaliyotida ayrim hollarda raqobatchilar lakliflari yuzaki o‘rganilgan holatlari uchram oq- da. M asalan, bir budjet tashkiloti tom onidan taqdim etilgan uchta ta ’m inotchi korxonalarning raqobat varaqasi doirasida shartnom alar ro‘yxatdan o ‘tkaziladi. Ayrim hollarda ayni bir turdagi sotib olinayotgan tovarlar narxi uchala raqobatchi tom onidan kelishilgan holda yuqori baholanib, ulardan biri g‘olib deb topilib shartnom a imzolangan bo‘lsa, boshqa budjet tashkiloti tom onidan ayni shu mahsulot boshqa raqobatchilar taklili asosida unga nisbatan past narxda xarid qilingan. 15.3. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikning davlat xaridlari tizimidan foydalanish im koniyatlarini kengaytirish va davlat buyurtmalari bo‘yicha ochiq elektron tizinuii joriy etish H ukumatimiz tom onidan 2 0 0 9 -2 0 12-yillarga m o‘ljallab qabul qilingan Inqirozga qarshi dasturning inqiroz ta’sirini yumshatish va bartaraf etishda roli va ahamiyati katta bokldi. D astur o ‘ziga qamrab olgan, o ‘z vaqtida qabul qilingan hujjatlarda, aw alo, «...Birinchi navbatda yengil, to ‘qimachilik va oziq-ovqat sanoatida paxta tolasi, boshqa qishloq xo‘jaligi mahsulotlari va xomashyo resurslarini chuqur qayta ishlash bo‘yicha ishlab chiqarishni, qurilish materiallari sanoatini yanada rivojlantirish, sifatli va barqaror talabga ega bo‘lgan tayyor mahsulotlar tayyorlaydigan korxonalar tashkil etishga alohida e ’tibor qaratiladi». Respublikamizda budjet tashkilotlari uchun xarid qilish jarayonini yanada takomillashtirish maqsadida 0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2011-yil 7-fevraldagi PQ-1475- sonli «Davlat xaridlari tizimini takomillashtirish hamda ularga kichik biznes subyektlarini jalb qilishni kengaytirish to ‘g‘risida»gi qaroriga muvofiq davlat xaridlari amalga oshiriladi. M azkur qarorga muvofiq bitta kontrakt summasi 300 AQSh dollaridan 100 ming AQSh dollariga teng miqdordagi ayrim turdagi tovar (ish, xizmat)lar bo‘yicha davlat xaridlari 0 ‘zbekiston Respublikasi tovar xomashyo birjasi tom onidan tashkil qilinadigan, elektron savdolar orqali amalga oshiriladi». Hozirgi davr talablaridan kelib chiqib, m azkur qarorning maqsadi Davlat budjeti mablag4larini tasarruf etishda tovar, ish va xizmatlar samarasi va sifatini, shu bilan bir qatorda bozor iqtisodiyotidan kelib chiqib optimal narxlarni belgilagan holda, budjet mablag4larining samaradorligini oshirish hisoblanadi. Bundan tashqari, ushbu qaror mahsulot yetkazib beruvchilar o 4rtasida raqobatni kuehaytirish, mamlakatimiz korxonalari, jum ladan, kichik biznes subyektlarini tender savdolari jarayoniga keng jalb etish maqsadida qabul qilindi. Quyidagi rasmda tovar va xizmatlarni tanlov asosida hamda elektron savdolar orqali xarid qilish tartibi ko'rsatilgan. 47
Mavzusi bilan tanishib chiqdim va o’zim uchun kerakli barcha ma’lumotlarni bilib oldim. Bgungi mavzuda; G ‘aznachilik tizimida davlat budjetdan mablag6 oluvchi- laming mahsulot yetkazib beruvchilar bilan o‘zaro m uno- sabatlaridagi dastlabki nazorat tobora ko‘proq rol o‘ynaydi. Davlat budjeti g‘azna ijrosida davlatning moliyaviy nazoratini kuehaytirish, budjetdan mablag6 oluvchilarning tovarlar (xiz- matlar, ishlar) uchun davlat xarid narxlarini samarali shakllan tirish tartibini tubdan o'zgartirish, budjet mablag6lari oluv- chilarining yuridik va moliyaviy majburiyatlarini boshqarish ishlarini rivojlanishiga qulay imkoniyat yaratiladi. G 6azna- chilikda davlat xarajatlarining m uhim tarkibiy qismi sifatida davlat xaridi alohida o ‘ringa ega. Bugun shu malumotlar bilan tanishib chiqdim va o’zim uchun keraklio malumotlarni bilib oldim. G ‘aznachilik tizimida davlat budjetdan mablag6 oluvchi- laming mahsulot yetkazib beruvchilar bilan o‘zaro m uno- sabatlaridagi dastlabki nazorat tobora ko‘proq rol o‘ynaydi. Davlat budjeti g‘azna ijrosida davlatning moliyaviy nazoratini kuehaytirish, budjetdan mablag6 oluvchilarning tovarlar (xiz- matlar, ishlar) uchun davlat xarid narxlarini samarali shakllan tirish tartibini tubdan o'zgartirish, budjet mablag6lari oluv- chilarining yuridik va moliyaviy majburiyatlarini boshqarish ishlarini rivojlanishiga qulay imkoniyat yaratiladi. G 6azna- chilikda davlat xarajatlarining m uhim tarkibiy qismi sifatida davlat xaridi alohida o ‘ringa ega. Ijtimoiy-iqtisodiy sohalarga davlat xaridini amalga oshirish zaruriyati umumjamiyat manfaatlaridan kelib ehiqadi. « 0 ‘zbekistonda Davlat xarid ining hajmi Y alM ning 11 foizini tashkil etgani holda, uni iqtisodiy o ‘sishga ta ’sir etuvchi omil ekanligini ko'rsatadi.Davlat xaridi YalM ning shakllanishiga to ‘g‘ridan to ‘g6ri ta ’sir ko'rsatadi.1 T o‘g6ri tashkil qilingan davlat xarididan foydalanish — mamlakatda iqtisodiy o ‘sishni ta'm inlaydi hamda dolzarb iqtisodiy-ijtimoiy vazifalarni hal qiladi. Xorijiy mamlakatlar tajribasi shuni ko‘rsatadiki, davlat xaridi budjetning xarajatlar qismida katta salmoqni egallaydi, shu bilan birga iqtisodiyotni boshqarishning m uhim vositasi hisoblanadi. K o6pgina mamlakatlarda davlat xaridi jarayonida yangi texnologiyalar amaliyotga joriy etilmoqda. 48 Bugungi mavzu Davlat xaridlari tizimini isloh qilish Mavzusi bilan tanishib chiqdim va o’zim uchun kerakli barcha ma’lumotlarni bilib oldim. Bgungi mavzuda; Aytish mumkinki, barcha mamlakatlarda davlat xaridi tizimiga qiziqish yuqoriligicha qolmoqda. Davlat xaridini tashkil etish muammolari har doimgidek dolzarb hisoblanadi. Davlat xaridi - bu davlat ehtiyojlari uchun tovarlar va xizmatlarni qisman yoki to ‘liq davlat m ablagiari evaziga sotib olishdir. O'zbek tilidagi «xarid» term ini (procurem ent - prokyurment) «sotib olish» m a’nosi bilan bir xilda ishlatilib, zamonaviy tushunchalarda mahsulotlar, bajarilgan ishlar, ko‘rsatilgan xizmatlarni m a’lum haq evaziga olish demakdir. Davlat tom onidan bu xaridlar (jihozlar, oziq-ovqatlar) umumjamiyat ehtiyojlari uchun va aholini talabini ta’minlash maqsadida hamda zahira uchun (bug‘doy va oziq-ovqat mahsulotlari, qishloq xo‘jaligi mahsulotlari) amalga oshiriladi. Bugun shu malumotlar bilan tanishib chiqdim vs o’zim uchun kerakli malumotlarni bilib oldim. Aytish mumkinki, barcha mamlakatlarda davlat xaridi tizimiga qiziqish yuqoriligicha qolmoqda. Davlat xaridini tashkil etish muammolari har doimgidek dolzarb hisoblanadi. Davlat xaridi - bu davlat ehtiyojlari uchun tovarlar va xizmatlarni qisman yoki to ‘liq davlat m ablagiari evaziga sotib olishdir. O'zbek tilidagi «xarid» term ini (procurem ent - prokyurment) «sotib olish» m a’nosi bilan bir xilda ishlatilib, zamonaviy tushunchalarda mahsulotlar, bajarilgan ishlar, ko‘rsatilgan xizmatlarni m a’lum haq evaziga olish demakdir. Davlat tom onidan bu xaridlar (jihozlar, oziq-ovqatlar) umumjamiyat ehtiyojlari uchun va aholini talabini ta’minlash maqsadida hamda zahira uchun (bug‘doy va oziq-ovqat mahsulotlari, qishloq xo‘jaligi mahsulotlari) amalga oshiriladi. Rivojlangan mamlakatlarda davlat tashkilotlarining milliy va jahon bozoriga xaridor b o iib chiqishi davlatning iqtisodiyotni tartiblashning yangi turi b o ‘lib - davlat xaridi deb ataladi. Davlat xaridi — bu tijorat operatsiyalari bo‘lib, mamlakat aholisiga o ‘z vaqtida va samarali xizmat ko‘rsatish uchun davlat tashkilotlari tom onidan amalga oshiriladi. G ‘aznachilik sharoitida davlat xaridi yuridik, m a’muriy va iqtisodiy m e’yorlar asosida doim tartibga solinadi. «...Chinakam talab va taklif asosida vujudga keladigan erkin bozor narxlarinig amal qilishi bozor iqtisodiyotining g‘oyat m uhim bo‘g‘ini bo‘lib, bu b o ‘g‘in mahsulot ishlab chiqaruvchilar va istemolchilarning o ‘zaro jips ta ’sirini ta’minlaydi»1. Jamiyatda davlatning bajaradigan funksiyalari, davlat xaridi uchun zarur mahsulotlarni xususiyatlarining rang-barangligiga qarab, davlat xaridi jarayonlarida shartnoma tizimi yagona bo lishi m umkin emas. Bu tizimda umumiy tamoyillar asosida ishlab chiqilgan turli tashkiliy sxemalarini yaratish mumkin. M azkur sxemalar asosida idoralararo- buyurtm achilar yoki bir idoraga qarashli buyurtmachilar uchun xarid-shartnom a tizimi yaratiladi va modemizatsiya qilinadi. Download 290.97 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|
1 2