Menejmentning amerikacha modelini

UI-19 talabasi Yoqubov Hasanboy

4-variant

1. Menejmentning amerikacha modelini o‘rganish ma’lum qiziqish uyg'otadi. Amerikacha menejment AQSHning g‘arbiy mamlakatlar orasida yetakchi o‘rinni egallashiga imkon bergan. Amerikacha menejment avvalo boshlanishida F.Teylor tuzgan ilmiy boshqaruv maktabi ta’limlariga asoslanadi. Zamonaviy amerikacha menejment quyidagi uchta tarixiy shart-sharoitlarga asoslanadi: — bozorning mavjudligi; — ishlab chiqarishning tashkil etishning sanoat usuli; — tadbirkorlikning asosiy shakli sifatidagi korporatsiya Zamonaviy amerikacha menejment quyidagi uchta tarixiy shart-sharoitlarga asoslanadi: — bozorning mavjudligi; — ishlab chiqarishni tashkil etishning sanoat usuli; — tadbirkorlikning asosiy shakli sifatidagi korporatsiya Yapon menejmentining mohiyati odamlarni boshqarishdan iboratdir. Bunda yaponlar amerikaliklarga o‘xshab bitta odam (shaxs)ga emas, balki odamlar guruhiga qaraydilar. Bundan tashqari, Yaponiyada tutgan o‘rni guruh tomonidan ma’qullanadigan yoshi bo‘yicha kattaroq kishiga bo‘ysunish an’anasi vujudga kelgan. Menejmentning G‘arbiy Yevropa modeli shakllanishiga Yevropa davlatlari olimlarining tadqiqotlari katta ta’sir ko'rsatgan.

2. Tamoyil faoliyat yuritish, xalkning asosiy koidasi, yetakchi goyadir. Ilmiy adabiyotlarda odatda boshqaruv tamoyillari deganda iktisodiyotga raxbarlik kilishda asoslanadigan asosiy koida, yo’l – yo’rik, xulq-me‘yorlari tushuniladi. Boshkaruv tamoyillari iktisodiyot qonunlari ta‘siri natijasida boshqaruv usullariga boғlik xodisalar moxiyatini aks ettiradi. Boshkaruv mexanizmi shaklini kuyidagicha ifodalash mumkin:

qonunlar  tamoyillar uslublar  usullar

Boshqaruv tamoyillari o’zaro boғlik va birgalikda ko’llanilishi lozim.

Asosiy tamoyillarga kuyidagilar kiradi:

1. 
   
   Boshqaruvda yakkaboshchilik va kollegiyalik tamoyili. Yakkaboshchilik tamoyili bevosita ishlab chikarishda ishlab chiqarish personali a‘zolarining yagona raxbar buyruklariga kat‘iy bo’ysunishini talab kiladi. Yuqori darajadagi raxbar kuyi bo’gin raxbari vakolatiga kiruvchi masalalarni xal etmasligi lozim.
   
2. 
   
   Ilmiy tamoyili. Boshkaruvda volyuntarizmni inkor kiluvchi iktisodiy qonunlar, jamiyat rivojlanishining obektiv yo’nalishlarini, bu soxada milliy va chet el tajribasi ko’llanilishini takozo kiladi.
   
3. 
   
   Rejalilik tamoyili. Bozor iktisodiyoti sharoitida ishlab chikarishni rejali boshkarish, biznes va strategik rejasini tuzish iktisodiy siyosatlarni amalga oshirishning muxim shartidir. Bu tamoyil ishlab chikarish rivojlanishining uzoq muddatga mo’ljallangan yo’nalishlari, sur‘atlari va nisbatlarini, belgilashni ifodalaydi.
   
4. 
   
   Boshkaruv shakl va usullarini takomillashtirib borish tamoyili. Bozor iktisodiyoti sharoitida boshkaruvning uch shakli mavjud. Xususiy, jamoa, davlat boshkaruvi. Boshkaruvning xususiy shaklida mulkdor yakka o’zi karor kabul kiladi va butun ish uchun javobgar bo’ladi.
   
5. 
   
   Kadrlar tanlash va joylashtirish tamoyili. Bozor iktisodiyoti sharoitida kadrlarni tanlash va joy-joyiga ko’yish muxim axamiyat kasb etadi. Bozor munosabatlari boshkaruv kadrlariga kat‘iy talablar ko’yadi, ularning ishbilarmonlik sifatlari, ishlab chikarish oldida turgan masalalarni belgilaydi.
   
6. 
   
   Agentlar mustakilligi va erkinligi tamoyili. Bozorda agentlar faoliyati iktisodiy javobgarlik bilan birgalikda amalga oshishi kerak.
   
7. 
   
   SHaxsiy tashabbus tamoyili. Bozorda ishbilarmon, omilkor, shaxsiy foyda uchun xarakat kiluvchi tadbirli kishilar faoliyat yuritishi kerak.
   
8. 
   
   Javobgarlik va tavakkalchilik tamoyili. Tadbirkor o’z faoliyati uchun javobgar bo’ladi, bunda ma‘lum tavakkalchilik xam xisobga olinadi, ya‘ni tadbirkorning o’z xukuk majburiyatlari bo’lishi kerak.
   

3. Boshqarishda foydalaniladigan va bajarilishi uchun uzatiladigan axborotlarga quyidagi talablar qo’yiladi: - ishonchlilik; - tushunarli, bir ma’nolilik; - tezkorlik; - to’liqlik; - tejamlilik. Hozirga davrda rahbar boshqaruv ishlarida tashabbus va omilkorlik ko’rsatishi, tezkorlik bilan ish olib borishi, vaziyat o’zgarishni o’z vaqtida payqab olish, resurslar bilan manevr qila olishi, har bir konkret sharoitda maqbul qaror qabul qilishi zarur. Buning uchun rahbar ishonchli va mazmunli axborot olib turishi lozim. Ortiqcha, befoyda axborot rahbar ishini qiyinlashtiradi, ortiqcha mehnat va vaqt sarflashga olib keladi.


Teskari  aloqa  -  eshitganga,  o’qiganga  yoki  ko’rganga  tan  aks  ta'sir  yoki 
ta'sirlanish  tayanchi. Bunda mazkur  axborotni olgan shaxs shu axborotga  bo’lgan munosabatini,  tushunganligi  yoki  to’liq  tushunmaganligini,  qo’llab-quvvatlashi  yoki inkor  etishini  shu  axborotni  yuborgan  shaxsga  bildiradi.  Bunday  aloqa  har  ikkala tomonning bir-birini qanchalik tushunganini bilish uchun zarur. 
Rahbar  berilgan  topshiriq  yoki  aytilgan  so’z  har  doim  bo’ysinuvchilar 
tomonidan  birdek  qabul  qilinadi,  deb  o’ylamasligi  kerak.  Bunday  xato  fikrga 
boruvchi  rahbar  o’zini  real  voqelikdan  uzoqlashtiradi. Teskari  aloqani  samarali
o’rnatmagan rahbarning boshqaruv faoliyati zaiflashadi va inqirozga yuz tutadi. 
Shov-shuv  axborot  almashuv  jarayonida  salbiy  ta'sir  ko’rsatuvchi  unsurlardan 
hisoblanadi.  Axborotlarni  uzatish  nazariyasi  tili  bilan  aytganda  shov-shuv  -  bu g’oyani buzib talqin qilishda namoyon bo’ladi. Aytilgan so’zdan tortib, to uni qabul qilingungacha  bo’lgan  masofadagi  turli  to’siqlar,  shov-shuvlar  axborotni kodlashtirish  va  dekodlashtirish,  shuningdek  rahbar  bilan  bo’yisnuvchi  o’rtasidagi aloqa jarayoniga katta ta'sir o’tkazishi mumkin. 
Shu sababli shov-shuvni ham e'tiborsiz qoldirish mumkin emas.