Menejment”TA’lim yo‘nalishi 3-kurs m-91-2 guruh talabasi izzatulloyev suxrobning

4. Boshqaruvning rejalashtirish funksiyasi va uning vazifasi
Boshqaruv funksiyalari (vazifalari) Boshqarish funksiyasi haqida tushuncha. Warning obyektiv rivoj-lanish omillari. Ikkinchi holat-maqsadli (rejaviy) boshqaruv bo’lib, kam harajatlar bilan oldindan belgilangan maqsadga tezkorlik bilan yetishni ko’zda tutadi. Bunday boshqaruv ham sof holda kam uchraydigan holat. Maqsadli boshqaruvning asosiy elementlari boshqaravning umumiy va konkret funksiyalaridir.
Rahbar boshqaruvchi tariqasida (qo’lda qog’oz va ruchka bilan) boshqarishniuyushtirish kerak. ko’pincha korxonalarda ishlaydigan mutaxassislarni omilkorlik darajasi past bo’ladi.
Bunday holatlar uchrab turadi. Korxonadagi salbiy holat va natijalarga, birinchinavbatda, rahbar javob beradi, shuning uchun ham rahbar o’z qo’lini korxona pulsida ushlab turishi kerak.
Boshqaruv funksiyalari deganda, boshqaruvchilik xizmatini ixtisoslashtirish jarayonida ajralib chiqqan boshqaruvchilik faoliyatinin go’ziga xosto’rini tushinamiz. Hozirgi kunda, ishlab chiqarish jarayonlarining murakkablashishi natijasida boshqaruvning yangi funksiyalari paydo bo’layapti.
Boshqaruvning asosiy funksiyalari:
1. Rejalashtirish.
2. Rejani bajarishni uyushtirish.
3. Muvofiqlashtirish.
4. Rag’batlantirish.
5. Nazorat.
Rejalashtirish, asosan, boshqarish shajarasining yuqori sathiga mansub bo’lib, lekin korxonada ham bu funksiya mavjuddir.Rejani bajarishni uyushtirish korxonalarning vazifalaridir. Muvoflqlashtirish funksiyasi ko’proq boshqarishning yuqori bos-qichlariga taalluqlidir. Rag’batlantirish funksiyasi ko’proq boshqarishning quyi bosqichlarida amalga oshiriladi. Nazorat boshqaruvning hamma bosqichlarida mayjud bo’lishi kerak. Yuqoridan esa, ko’proq moliyaviy faoliyat tekshiriladi va nazorat qilinadi. Boshqaruvning konkret funksiyalari—konkret obyektlarning xusu-siyatlarini aks ettiradi. Ishlab chiqarish-xo’jalik faoliyati bilan shug’ul-lanadigan korxonalar uchun ularni uch bosqichga bo’linadigan sakkizta funksiyalar bilan ifodalash mumkin:
I. Tayyorlash bosqichi.
- ishlab chiqarishni ilmiy-texnikaviy tayyorlash;
- ishlab chiqarishni moliyaviy tayyorlash;
- ishlab chiqarishni ijtimoiy tayyorlash;
II. Ishlab chiqarish bosqichi -asosiy ishlab chiqarish;
- xizmat ko’rsatuvchi ishlab chiqarish;
- yordam beruvchi ishlab chiqarish.
III. Pirovard (so’nggi) bosqich
- mahsulot sotish;
- moliyaviy faoliyat.
Rejalashtirish Muvozanat va operatsiyalar ketma-ketligiga asoslangan maqsadga erishish yo'lidir, bu boshqaruv qarorlarini qabul qilishning o'ziga xos vositasidir.Rejalashtirish qarorlari bilan bog'liq bo'lishi mumkinmaqsadlar va vazifalarni belgilash, strategiyani ishlab chiqish, resurslarni taqsimlash va qayta taqsimlash, kelgusi davrda ishlash standartlarini aniqlash.Bunday qarorlarni qabul qilish keng ma'noda rejalashtirish jarayonidir. Dar, rejalashtirishmaxsus hujjatlar - rejalarni tayyorlash,o'z maqsadlariga erishish uchun tashkilotning aniq qadamlarini aniqlash.
Rejalashtirish - pedagogik tahlil natijalarining belgilangan maqsad bilan o'zaro bog'liqligi asosida boshqaruv qarorlarini qabul qilish, bu pedagogik tizimning eng yaqin va kelajakdagi rivojlanishini aniqlashdir..
Rejalashtirish - tashkilotning ma'lum bir vaqtdagi faoliyatining batafsil jadvali.Rejalashtirish boshqaruv funktsiyasi sifatida tashkilot faoliyatidagi noaniqlik ta'sirini kamaytirishga, shuningdek, maqsadlarga erishish yo'llarini aniqlashga qaratilgan. Rejalashtirishning maqsadi - boshqaruv subyektlari harakatlarini muvofiqlashtirish mexanizmini, ularning faoliyati mazmuni va muddatlarini aniqlash, tashkiliy vazifalarning bajarilishini ta'minlash.
Rejalashtirishning ikki turi mavjud:
Teleologik -"yuqoridan" qat'iy rejalashtirish (A. Leontiev, S. Strumilin)
Genetik - tashkilotning xususiyatlari, uning ehtiyojlari va imkoniyatlariga asoslanadi
(V. Groman, V. Bazarov).
Rejalashtirishning xususiyatlari.
Rejalashtirish ta'lim muassasasi faoliyatiga aniq e'tibor, intilish berish uchun mo'ljallangan;
Tahlil va prognoz asosida rejalashtirish maktabning kelajakdagi istalgan holati va uning natijalari tasvirlarini taqlid qilish uchun mo'ljallangan;
Rejalashtirishda maqsadni belgilash boshqaruv sub'ektlari ongida sodir bo'ladigan maqsad imidjini shakllantirishning ichki jarayonlari - maqsadlarni belgilash jarayonlariga asoslanadi;
Rejalashtirish maqsadga erishish vositalarini, ularning tarkibi va mantiqiy tuzilishini, ketma-ketligini, zarur resurslari va sharoitlarini, ijrochilarni va ularning o'zaro ta'sirini, vaqtini aniqlash uchun mo'ljallangan; kelgusi ishlarning mazmuni, usullari, vositalari, shakllari va uning oraliq natijalarini aniqlash
Rejalashtirish samaradorlik standartlari, talablari, mezonlari va samaradorlik ko'rsatkichlarini aniqlashga mo'ljallangan;
Rejalashtirish ta'lim va boshqaruv faoliyati uchun sharoit yaratish uchun mo'ljallangan.
Muvaffaqiyatli ishlash uchun rejada bo'lishi kerak
quyidagi xususiyatlarga ega:
Maqsadlilik (u yaratilgan maqsadga erishish uchun mos);
Birlik (rejani tashkil etuvchi har bir quyi tuzilmaning maqsadlari bir-biriga mahkam bog'langan va butun ta'lim muassasasining maqsadlariga javob berishi kerak);
Uzluksizlik (qisqa muddatli va uzoq muddatli bashoratga tayanish);
egiluvchanlik (sharoit o'zgarganda moslashish qobiliyati);
Aniqlik (etarli ma'lumot);
Bashorat qilish (yakuniy va oraliq natijalarni bashorat qilish qobiliyati);
Samaradorlik (uni to'plash, ishlatish maqsad va vazifalarga erishishga to'sqinlik qilmasligi kerak).
Har qanday rejalashtirish quyidagi printsiplarga asoslanadi:
Muayyan pedagogik sharoitlarni hisobga olish, bolalar, o'quvchilar, talabalarning yosh tarkibi va ularning rivojlanish darajasi;
Ta'lim jarayoni va ta'lim jarayoni o'rtasidagi bog'liqlik;
Muntazamlik, izchillik va ta'lim ta'sirining tsiklik xususiyati.
Xodimlarning maksimal sonining ishtirokitashkilotlar rejani tayyorlashning dastlabki bosqichlaridan boshlab. Odatda, odamlar "yuqoridan tushirilgan" vazifalarga qaraganda, o'zlari uchun qo'ygan vazifalarini bajarishga ko'proq va tayyor, chunki ular ularga yaqinroq va tushunarlidir.
Davomiylik- unga muvofiq rejalashtirishga bitta akt sifatida emas, balki doimiy ravishda takrorlanadigan jarayon sifatida qaraladi, uning doirasida barcha amaldagi rejalar o'tmish bajarilishi va kelajakda rejalar tuzish uchun asos bo'lib xizmat qilishi hisobga olingan holda ishlab chiqiladi.
Moslashuvchanlik, o'zgaruvchan sharoitlarga muvofiq ilgari qabul qilingan qarorlarni har qanday vaqtda o'zgartirish yoki qayta ko'rib chiqish imkoniyatini nazarda tutish.
Tashkilotning alohida qismlarining birligi va o'zaro bog'liqligi kabi printsipga rioya qilishni talab qiladirejalarni muvofiqlashtirish. Bu ularni muvofiqlashtirish va birlashtirish orqali amalga oshiriladi.Muvofiqlashtirish "gorizontal ravishda" amalga oshiriladi, ya'ni bir xil darajadagi bo'linmalar o'rtasida va integratsiya - "vertikal", yuqori va quyi darajalar o'rtasida.
Muhim rejalashtirish printsipiiqtisodiyot, reja tuzish uchun sarflanadigan xarajatlar uni amalga oshirish samarasidan kam bo'lishi kerak deb taxmin qilish.
Rejani amalga oshirish uchun zarur shart-sharoitlarni yaratish - tashkiliy, resurs, mafkuraviy va boshqalar.
Rejalashtirishning to'liqligi, - ya'ni rejalashtirishda barcha holatlar va hodisalar hisobga olinishi kerak.
Rejalashtirishning aniqligi -bunga erishish uchun barcha zamonaviy usullar, vositalar va bashorat qilish protseduralaridan foydalaniladi.
Rejalashtirishning aniqligi, -o'sha. belgilangan maqsadlar sodda, oson, tashkilotning barcha a'zolari uchun qulay bo'lishi kerak.
Rejalashtirish vazifalari:
Ta'lim va kadrlar tayyorlash bo'yicha davlat organlari qarorining bajarilishini ta'minlash;
Davlat ta'lim standartlarining bajarilishini ta'minlash;
O'qituvchilar tarkibi faoliyatidagi asosiy asosiy masalalarni aniqlash;
Muayyan uslubiy, o'quv, tarbiyaviy tadbirlarni, ularni amalga oshirish muddatlarini, mas'ul ijrochilarni aniqlash;
Jamoaning har bir a'zosi javobgarligini oshirish.
Rejalashtirish jarayonida quyidagi vazifalarni hal qilish kerak:
Kelajakda qanday natijalarga erishishni xohlayotganingizni aniqlang;
Istalgan natijalarga erishish uchun qanday imkoniyatlar mavjudligini tahlil qilish kerak;
Kelajakdagi harakatlarning tarkibi va tuzilishini aniqlash kerak;
Rejalashtirilgan qo'shma harakatlarning oqibatlarini oldindan ko'ra bilish va baholash imkoniyatiga ega bo'lish kerak.
Rejalashtirish turlari. Bog'liq holda boshqaruv darajasidanfarq qiladi:
Strategik va uzoq muddatli rejalashtirish eng yuqori darajadir - 3-5 yil davomida va savolga javob beradi -bizning maqsadlarimiz qanday?;
Taktik (yoki joriy) rejalashtirish - bu o'rta daraja - 1-3 yil va savolga javob beradi -bizning maqsadlarimizga qanday erishish mumkin?;
Operatsion rejalashtirish eng past darajadir - bir necha oygacha.
Maktabgacha ta'lim muassasasida taktik rejalashtirish yillik ish rejasini tayyorlash doirasida amalga oshiriladi. Yillik reja maktabgacha ta'lim muassasasining majburiy hujjati hisoblanadi. U o'quv yilida butun professor-o'qituvchilar faoliyatini takomillashtirishga yordam beradigan aniq muammolarni hal etishga yo'naltirilgan bo'lishi kerak, shuningdek, pedagogik, tibbiyot, xizmat ko'rsatuvchi xodimlar bilan ishlash, ota-onalarning pedagogik ta'limi va maktab bilan birgalikda ishlashni o'z ichiga oladi.
Rejalashtirish mavzusini o'rganish (diagnostika) va tahlil qilish (muassasa ishi holati, ZUNning shakllanish darajasi, bolalar, talabalar rivojlanishining o'ziga xos xususiyatlari). Maqsadlar, vazifalar, mo'ljallangan faoliyatni shakllantirish. Belgilangan maqsad va vazifalarni hal qilish usullari va usullarini aniqlash (barcha manfaatdor tuzilmalar rejasi loyihasi bo'yicha takliflarni yig'ish va tahlil qilish)
Rejaning barcha qismlarini bir butunga tuzish ("yig'ish").
Loyihani muhokama qilish va tuzatish.
Rejani qabul qilish va tasdiqlash.
Amalga oshirish va uning bajarilishini nazorat qilish.
Rejalashtirishni boshlash maqsadga muvofiqdirpedagogik tahlil... Bu tarbiyachi ishidagi kuchli va kuchsiz tomonlarni, berilgan vazifalarni hal qilishda foydalaniladigan maqbul usul va uslublarni aniqlashga yordam beradi. Pedagogik tahlil ta'lim jarayonini maqsadga muvofiq o'rganish, uni ob'ektiv baholash, uning darajasini, natijasini va ishni takomillashtirish bo'yicha tavsiyalar asosida ishlab chiqilgan sabablarni aniqlashga qaratilgan.
Pedagogik tahlilsiz muassasa yillik rejasining maqsadlarini ilmiy jihatdan aniqlash mumkin emas. L.M.ga ko'ra. Volobuevaning pedagogik tahlili o'qituvchilar tarkibini tarbiyalash, o'qituvchining metodik tayyorgarligi uchun samarali vosita bo'lib, professor-o'qituvchilar tarkibining yakuniy natijasiga kuchli va bevosita ta'sir ko'rsatadi.
Pedagogik tahlil uchta o'zaro bog'liq va o'zaro ta'sir qiluvchi turlardan iborat: operativ, tematik va yakuniy.
Operatsion tahlil - ta'lim va tarbiya jarayonini tavsiflovchi asosiy ko'rsatkichlarni har kuni aniqlashga, uning buzilish sabablarini ochib berishga, shuningdek ushbu sabablarni yo'q qilish bo'yicha tavsiyalarni bir vaqtning o'zida ishlab chiqishga qaratilgan.
Tematik tahlil - pedagogik jarayonning u yoki bu eng muhim jihatlarini chuqur o'rganishga va tavsiyalar ishlab chiqishga qaratilgan.
Yakuniy tahlil har qanday hisobot davri tugagandan so'ng - yarim yil, bir yil, yoz davri - amalga oshiriladi va hisobot davridagi maktabgacha ta'lim muassasasi faoliyatining natijalariga ta'sir ko'rsatgan asosiy omillar majmuini, shuningdek ularni keltirib chiqargan sabablarni o'rganishga qaratilgan.
Tahlil bolalarning rivojlanish dinamikasiga, pedagogik jarayonni kuzatishga asoslangan (o'qituvchilarning pedagogik kompetentlik darajasi, yaratilgan sharoitlar).
Ushbu bosqich tugagandan so'ng, uni tekshirish, muhokama qilish va umuman tuzatishga barcha sub'ektlarni, butun jamoani jalb qilish kerak.
Aynan shu holatda ko'plab qarama-qarshiliklar, takrorlanishlar va boshqa kamchiliklarni bartaraf etish mumkin va rejalashtirish ishtirokchilari uni yanada amalga oshirishga undaydilar.
Har bir inson yillik rejani bajarish uchun o'z rolini va javobgarlik darajasini belgilashi muhimdir. O'zingizning shubhalaringizni, sharhlaringizni emas, balki ular amalga oshirishni boshlagan paytlarida emas, balki ushbu bosqichda bildirishingiz yaxshiroqdir.
Rejalashtirish samaradorligiga kuzatish orqali erishiladi
quyidagi shartlar:
Rejalashtirish paytida ishning qaysi darajasida ekanligi haqida ma'lumot.
Rejalashtirish davri tugaguniga qadar ishni qanday darajaga ko'tarish kerakligi to'g'risida aniq fikr.
Maktabgacha ta'lim muassasasi ishini yangi bosqichga o'tkazishga imkon beradigan eng yaxshi usul va vositalarni tanlash.