Mening mavzuim ("modernizmning tarixiy va madaniy asoslari") ta'sir nazariyasi bilan cheklanib qolishni istamaydi. Bu G'arbni dominant pozitsiya sifatida ro'yxatlashdir

-asr boshlarida xitoy adabiyotining tarjimasi va muqaddimasi: “Yangi adabiyot” zamonaviy ziyolilar ongida

bet	2/2
Sana	16.06.2023
Hajmi	118.45 Kb.
	#1509711

1 2

Bog'liq
adab

2. 20-asr boshlarida xitoy adabiyotining tarjimasi va muqaddimasi: “Yangi adabiyot” zamonaviy ziyolilar ongida

Xitoy adabiyoti, yaʼni 4-may yangi adabiyoti kontekstida oʻziga xos tushunchadir. 20-asr boshlarida Xitoyda asoschisi Syu Chjenya boʻlgan Mandarin oʻrdak va kapalak maktabi va Lu Xun vakili boʻlgan “Yangi adabiyot” adabiyot olamida birin-ketin paydo boʻlgan va maʼlum vaqt davomida birga yashagan ikki adabiy hodisa edi. . 4-may yangi adabiyoti adabiyot olamiga kirib ketgach, mandarin o‘rdak va kapalak maktabi yangi adabiyotning tanqid ob’ektiga aylandi.Natijada 4-may “Yangi adabiyot”ga asoslangan adabiyot tarixi “Mandarin o‘rdak va kapalak”ni kirita olmadi. Uzoq vaqt davomida yozish sohasida maktab. Biroq, Vetnam adabiy muhitida adabiyotning tarixiy faktlari boshqa rivojlanishni ko'rsatadi. 1920-yillarda Xu Zhenya romanlarining tarjimasi, aksincha, XX asrda Vetnamda Xitoy adabiyotining boshlanishi edi, Lu Xunning asarlari esa kamida 20 yil o'tgach, Vetnam o'quvchilari tomonidan haqiqatan ham tan olinmagan. Yangi adabiyot va uning vakili yozuvchi Lu Xun paydo bo'lishidan oldin uni "Syu Zhenya tarjimasi va kirish davri" deb aytish mumkin.

1923 yil noyabrdan 1924 yil iyunigacha Syu Zhenyaning "Syuxon ko'z yoshlari tarixi" "Nanfeng jurnali" ning 77-84-sonlarida seriyalashtirildi. Yozuvchida mavjud bo‘lgan materiallardan kelib chiqadigan bo‘lsak, Syuy Zhenyaning romanlari birinchi marta rasman tarjima qilinmoqda. Tarjimon bir paytlar “Syuexon va ko‘z yoshlari tarixi”ning muqaddimasida shunday degan edi: ““Syuexon va ko‘z yoshlari tarixi” juda yangi roman, bundan atigi o‘n besh yil avval, shuning uchun uni o‘qish kerak. Bu jumla tarjimonning o‘sha paytdagi “yangi” adabiyotga bergan ta’rifini tushunishimizga yordam beradi. O'sha paytdagi Vetnam madaniy muhitidan kelib chiqadigan bo'lsak, Syu Zhenyaning ijodi haqiqatan ham "yangi adabiyot" ma'nosiga ega edi. Albatta, bu yerda “yangi adabiyot” degan tushunchani keltirib o‘tish kerak.Uning “yangiligi” Xitoyning 4-maydagi yangi adabiyoti me’yorlari bilan o‘lchanmaydi.Uning “yangiligi” zamonaviy Vyetnam ziyolilarining Xitoyning yangi adabiyoti haqidagi tushunchasini aks ettiradi. adabiyot.
Muallifning fikricha, Syuy Zhenya romanlarida “yangi adabiyot”ning ahamiyati bir necha jihatlarni o‘z ichiga oladi:
(1) Bu o'sha davrda XX asr adabiy toifasiga kiruvchi yagona adabiy hodisa edi. 20-asrning boshlarida, Vetnam qahramonlarining butun mamlakatga ommalashishi bilan, Xitoy romanlarini tarjima qilishda ikkita yuksalish yuz berdi. Birinchi ko'tarilish 1901 va 1910 yillarda sodir bo'lgan va eng yuqori cho'qqisi 1906 va 1907 yillarda, asosan, Nankidagi Saygonda (hozirgi janubdagi Xoshimin shahri) bo'lgan. Oʻsha davrda Xitoy tarixiy romanlarining koʻplab tarjimalari keng tarqaldi.Eng mashhurlari: “Uch qirollik romansi”, “Yue Fey romansi”, “Sharqiy Chjou sulolasi podsholiklari”, “Suv chetidagi romans”. 1920-yillarning boshlariga kelib, Mandarin xitoycha belgilarning Nanqidan Beiqigacha tarqalishi bilan, Xanoyda, Beyqida tarjimaning ikkinchi to'lqini sodir bo'ldi. Ko'tarilish davrida Syu Zhenya tomonidan taqdim etilgan ishqiy romanlar o'quvchilar tomonidan mamnuniyat bilan kutib olindi. Klassik adabiy asarlarning tarjimalari bilan o‘ralgan “zamonaviy” xitoy jamiyati Syuy Chjenya romanlarida aks etgan va ularning mazmuni tabiiy ravishda uning “yangi adabiyot” ruhini o‘zida mujassam etgan.
(2) Vetnam milliy tiliga tarjima qilingandan so'ng, Syu Zhenyaning asl parallel uslubi an'anaviy adabiy ta'mga ega klassik xitoy tili o'sha davrdagi Vetnam jamiyatidagi "yangi" va radikal g'oyalarni ifodalovchi til bilan almashtirildi. katta o'zgarish. Bugina emas, Vyetnam milliy tilini modernizatsiya qilish bilan birga, Syu Zhenya romanlari tarjimasi ham tildagi tegishli o'zgarishlarni aks ettiradi.
(3) Syuy Zhenyaning romanlari tarjimonlardan tortib to ilk kitobxonlargacha o‘sha davrda Vyetnamdagi elita ongiga ega ziyolilar edi.Syu Zhenyaning romanlari nafaqat ularning o‘qish tanloviga kirdi, balki ularning “yangi” deb atalmish kitob haqidagi tushunchalarini ham aks ettirdi. Xitoy, adabiy nuqtai nazar. Bu Vetnamdagi "Yulining ruhi" va "Xuexonning ko'z yoshlari tarixi" ni qabul qilish kontekstidagi transpozitsiya hodisasida eng aniq ko'rinadi. Xitoy adabiyoti tarixida birinchi bo‘lib “Nefrit nokning ruhi” nashr etildi va katta ijtimoiy aks-sadolarga sabab bo‘ldi va kitobxonlar tomonidan olqishlandi.Shuning uchun ham adib keyinchalik bu romanini “Syuexon ko‘z yoshlari tarixi” deb kundalik uslubida qayta yozdi. Biroq Vyetnamga kelganidan keyin bu tartib butunlay o‘zgarib ketdi.“Syuxon ko‘z yoshlari tarixi” birinchi bo‘lib paydo bo‘ldi va bu asar mashhur bo‘lgani uchun tarjimon “Neft nok jon” hikoyasini keyinroq qo‘shib qo‘ydi. Shunga qaramay, “Yulining ruhi” maqomi “Syuyexon ko‘z yoshlari tarixi”dan pastroq ekani aniq.Vyetnam adabiyoti tarixida Xu Zhenya nomi tilga olingan ekan, birinchi tilga olingan asar “Syuxon ko‘z yoshlari tarixi”dir. "Yuli qalb tarixi" emas, balki ". Darhaqiqat, "Syue Xongning ko'z yoshlari tarixi" zamonaviy Vyetnam romanlarining shakllanishiga katta ta'sir ko'rsatdi.
Qabul qilish odatlari nuqtai nazaridan muallifning fikricha, "Xuexonning ko'z yoshlari tarixi" maqola shakli Vetnam ziyolilari uchun ko'proq jozibador. U nafaqat xitoy adabiy an’anasi elementlariga ega, balki shakl va mazmun jihatidan ham yangiliklar olib keladi. Adabiy an'ana nuqtai nazaridan, "Syuxonning ko'z yoshlari tarixi" va "Yulining ruhi" ikkalasi ham matnga she'r va qofiya qo'shishning hikoya shaklini qabul qilgan bo'lsa-da, statistika ma'lumotlariga ko'ra, "Ruh" da 130 ta she'r mavjud. Yuli”, “Yulining ruhi”da bo‘lsa, “Syuxon ko‘z yoshlari tarixi”da 400 dan ortiq she’r bor.” Bu ko‘rsatkich “Syuxon ko‘z yoshlari tarixi”dagi she’rlar ham “Syuxon ko‘z yoshlari tarixi”dagi she’rlarning ham muhim omil ekanligini ko‘rsatadi. ishning jozibadorligi. Asar shaklidagi yangilik nuqtai nazaridan “Syuxonning ko‘z yoshlari tarixi” “Yulining ruhi”ga qaraganda yangiroq, ya’ni romanning asosiy hikoyaviy tuzilmasi sifatida harflar va kundaliklar birikmasidan foydalanganligi aniq. Xitoy nuqtai nazaridan, "G'arb romanlari bilan aloqa qilishdan oldin, xitoylik yozuvchilar hech qachon kundalik uslubida yoki epistolyar uslubda roman yaratmaganlar." "Syuexonning ko'z yoshlari tarixi" - "Xitoy tarixidagi kundalik uslubida yozilgan birinchi roman. adabiyot". Bunday roman Vetnamda paydo bo'lganida, u intellektual elitaning ko'z o'ngida tabiiy edi. Bundan farqli o‘laroq, “Syue Xonning ko‘z yoshlari tarixi” ular ongida Xitoyning “yangi” adabiy qiyofasiga ko‘proq mos keladi.
Syuy Zhenyaning romanlari Vyetnamga tarjima qilingan va tanishtirilgan davr haqida hali ham turlicha qarashlar mavjud. Xitoylik tadqiqotchi Yan Bao “Xitoy romanlarining Vyetnam adabiyotiga ta’siri” maqolasida 20-asr boshlarida lotinlashtirilgan vetnam tiliga tarjima qilingan xitoy romanlarini alohida jamlagan. Muallif Vetnamda "taxminan 1905 yildan boshlab va Yaponiya bosqiniga qadar davom etgan" risola shaklida nashr etilgan tarjimada 316 ta roman ro'yxatini taqdim etadi. Vetnam kitobining nomi va muallif tomonidan nashr etilgan vaqti va joyiga ko'ra va materiallarni muallif bilan solishtirgandan so'ng, men Xu Zhenyaning bir nechta romanlari kiritilganligini aniqladim: "Sevgi dengizidagi bo'ron. " (1927), "Kapalak guli" (1928), "Nefrit nokning ruhi" (1930), "Syue Xonning ko'z yoshlari tarixi" (1932), "Yuning kanizagi" (1939). Yan Baoning bibliografiyasidan biz Syuy Zhenyaning romanlari 1927 yilda tarjima qilingan va Vyetnamga kiritilgan deb oldindan xulosa qilishimiz mumkin.
Xitoy olimlari bu masalaga e’tibor qaratishgan va biz “Osiyoda zamonaviy badiiy adabiyot” nomli boshqa bir monografiyaning 9-bo‘limi, 5-bo‘limida ham tegishli mazmunni topdik. Guo Yanli ta'kidlaganidek, "Mandarin o'rdak va kapalak maktabi romanlari 20-asrning boshlarida Vyetnamga ham kiritilgani alohida e'tiborga loyiqdir ... Tegishli materiallarga ko'ra, Mandarin o'rdak va kapalakning vakil yozuvchisi Xu Zhenya. Maktab, 1930-yillarda Vetnam tiliga tarjima qilingan va Xanoyda nashr etilgan "Qor "Xun ko'z yoshlari tarixi" (Ruan Guangxuan tomonidan tarjima qilingan) "Jade nok ruhi" (Vu Venchjuan tiliga tarjima qilingan) yozgan. Yana bir roman "Kinizlik". ning Yu" (Ruan Nanchan tarjimasi, Xanoy, 1939), menimcha, bu Syuy Zhenyaning "Yuning xotini" romani. "Yuning xotini" 30 bobdan iborat. Syu Zhenya romanlarining uchta tarjimasi bor. Muallifning fikricha, Syuy Chjenya romanlari 1930-yillarda Vyetnamga tarjima qilingan va tanishtirilgan.
Vetnam adabiyotini modernizatsiya qilish jarayoniga bag'ishlangan ko'plab monografiyalarda Syu Zhenya va uning "Xuexong ko'z yoshlari tarixi" ko'pincha Vetnam olimlari tomonidan ularning ta'siri sifatida tilga olinadi, ammo deyarli hech bir tadqiqotchi bu xitoylik yozuvchi va uning asarlarini haqiqatan ham o'rganmagan. chuqur muhokama qiling. 2010-yilda vetnamlik olim Nguyen Nam xalqaro simpoziumda “Ayollar o‘z joniga qasd qiladi, bu romanning aybi?” degan ma’ruza bilan chiqdi. ——20-asr boshlarida Vetnamda ayollar, adabiyot va jamiyat oʻrtasidagi munosabatlarning istiqboli”. Ushbu ma'ruzaning mazmunini birinchi marta Syu Zhenya va uning asarlarini Vetnamda tarjima qilish va nashr etishni diqqat bilan saralash va dastlab Xu asarlari Vetnam adabiyotini modernizatsiya qilishda juda muhim mavqega ega ekanligini ta'kidlash mumkin. Ruan Nan oʻz maqolasida alohida taʼkidlaganidek, oʻzida mavjud boʻlgan maʼlumotlarga koʻra, Syu Chjenyaning “Sevgi va nafrat” nomli birinchi romani 1919-yilda Vyetnam tiliga tarjima qilingan, ammo bu asarning vetnam tiliga tarjimasi hozircha yoʻq. asl asar va uning xitoycha nomi. Bunday sharoitda Syuy Chjenya qaysi asarni yaratganligini aniqlash qiyin, shuning uchun Ruan Nan 1923-1931 yillarda Syu Chjenya romanlarining tarjimasi va muqaddimasini belgiladi. Uning bibliografiyasidan kelib chiqadigan bo'lsak, muallif Syu Zhenya bilan Vetnamga tarjima qilgan va tanishtirgan 14 ta roman mavjud (bibliografiyadagi seriya raqami faqat asarning nashr etilgan umumiy sonini bildiradi), shu jumladan "Sevgi va nafrat", "Tarix" Syuxonning ko‘z yoshlari”, “Ozodlik Tszyan”, “Pian shaftoli guli”, “Yuning xotini”, “Yu Chji eri”, “Yunlan ko‘z yoshlari tarixi”, “Sevgi bo‘roni”, “Fu Rong Niang”, “Jade” Armut ruhi”, “Li Yunning ko‘z yoshlari tarixi”, “Gul tushi”, “Ko‘zgu jon odam” va 1931 yilda jurnalda chop etilgan, lekin asl nomi topilmagan asar.
Oldingi izlanishlar asosida muallif ular tomonidan taqdim etilgan materiallarni yanada keng qamrovli tadqiq qiladi.O'ziga xos usul - Vetnam Milliy kutubxonasida muallif sifatida Syu Chjenya bo'lgan romanlarning barcha tarjimalarini izlash va to'plash. Men tushuna oladigan ma'lumotlar doirasiga ko'ra, muallif janob Ruan Nanning nuqtai nazarini qo'llab-quvvatlaydi, ya'ni Syuy Zhenyaning romanlari Vetnamga birinchi marta 1923 yildan beri kiritilgan. Muallifi Syuy Chjenya boʻlgan romanlarning oʻnta tarjimasi mavjud boʻlib, shuni taʼkidlash mumkinki, 6 ta asar Syuy Chjenya tomonidan yaratilgan, yaʼni 1923 yilda “Qon, Xon va koʻz yoshlar tarixi”, 1924 yilda “Ozodlik koʻzgusi”, “Yu. 1927-yilda “Chjining xotini”; 1927-yilda “Suyaksiz muhabbat kasalligi” ikki tarjimaga ega (Ruan Nan bibliografiyasida asl asar “Yu Chjixu” ekanligini taʼkidlash toʻgʻri emas); 1928-yilda “Yu Lixun” ikki tarjimasi bor; 1928-yil. "Kuyovning hikoyasi" (Vyetnam kitobining nomi "Li Niangning orzusi", Ruan Nan Vetnam kitobining nomidan Xitoy kitobining nomi "Li Yunning ko'z yoshlari tarixi" ekanligini taxmin qildi. ". Bu taxmin haqiqiy emas). Qolgan to‘rt asar quyidagicha:
(1) 1925-yilda “Gul ruhi” Yoshlar kutubxonasi tomonidan nashr etilgan va Chen Junkay tomonidan tarjima qilingan. Ushbu tarjimada xitoycha yoki xitoycha-vyetnamcha sarlavha berilmagan, shuning uchun asarning asl nusxasini topib bo‘lmaydi.Asar nomi muallif tomonidan sarlavhaning vetnam tilidagi ma’nosidan kelib chiqib tarjima qilingan.
(2) "Sevgi dengizi" ning nashr etilgan vaqtiga kelsak, Yan Baoning bibliografiyasi va Ruan Nanning bibliografiyasi ikkalasi ham bir xil ma'lumotni beradi: 1927 yilda u Nichinan nashriyoti tomonidan yagona nashr sifatida nashr etilgan. Hozirda muallif Vyetnam Milliy kutubxonasida 1928 yilda Nichinan nashriyoti tomonidan nashr etilgan faqat bitta tarjimasini topgan.Romanning muqovasi bu ikkinchi nashr ekani, tarjimoni ham Ruan Zichao ekanligini ko‘rsatadi. Shuning uchun birinchi nashrning nashr etilgan vaqti 1927 yil ekanligini oldindan aniqlash mumkin.
"Sevgi dengizi" nomini janob Yan Bao taklif qilgan, u asl asarning xitoycha nomi deb o'ylagan va muallif uni mazmunini taqdim etish qulayligi uchun olgan. Darhaqiqat, tarjima qilingan versiyaning muqovasida xitoycha-vetnamcha talaffuz va xitoycha sarlavha mavjud emas, agar u Vetnamcha sarlavhaning ma'nosiga ko'ra tarjima qilingan bo'lsa, u "Sevgi dengizining to'lqinlari" bo'ladi va ma'nosi yaqin.
Bu asar Syuy Chjenya tomonidan yozilganmi yoki yoʻqmi, degan savolga Ruan Nan fikricha, bu roman Syuy Chjenya tomonidan yozilmagan, balki Lyan Fenglou, Yu Syuelun va Xu Shouzjuning uch yozuvchisidan biri boʻlishi ehtimoli katta. muallif "Zamonaviy xitoy romanlari turkumi" va "Oxirgi Qing va Xitoyning ilk davrida yangi tuzilgan va to'ldirilgan romanlar katalogi"da "Muhabbat dengizidagi bo'ron" nomli romanni topa olmadi. Xu Zhenyaning "Sevgi dengizi" so'zi bilan boshlangan romani bo'lsa-da, "Sevgi dengiziga qo'llanma" bo'lsa-da, ammo bu roman emas, balki qisqa hikoyalar to'plamidir. Shunday ekan, hozirda muallif qo‘lida bo‘lgan ma’lumotlarga asoslanib, ushbu romanning asl asarini solishtirishning iloji yo‘q, shuning uchun asarning haqiqiy muallifini aniqlash qiyin.
(3) "Furong Niang" 1928 yilda Nichinan kitob do'koni tomonidan nashr etilgan. Tarjimon Ruan Zichao, vetnamcha esa "Xia Ying Hua Hun" edi. Tekshiruvdan so'ng, bu asar Vu Qiyuan tomonidan yaratilgan va Xu Zhenya faqat sharhlovchi edi.
(4) 1928-yilda Xinmin kutubxonasi muallifi Xu Zhenya ishtirokidagi romanni nashr etdi. Tarjimon bergan xitoycha-vyetnamcha sarlavhaga ko‘ra, romanning xitoycha nomi “Ikki xotinning ertagi” ekani ma’lum bo‘ladi. Tarjimon Qi Yuan. Biroq, asarning asl nusxasi hali topilmagan.
Muxtasar qilib aytganda, mavjud tarjimalardan kelib chiqadigan bo'lsak, Syuy Zhenya romanlarining Vyetnamdagi tarjimasi 1923 yildan 1928 yilgacha bo'lgan va nashr etilgan joy asosan Xanoyda bo'lgan.
Bosh sahifa >> Tarjima va aloqa
20-asrda Vetnamda xitoy adabiyotining tarjimasi va tarqalishi
Manba: Yiyan.com Muallif : Yo'q Vaqt : 2020-11-19 14:21
20-asrda Vetnamda xitoy adabiyotining tarjimasi va tarqalishi
Muallif: [Vetnam] Nguyen Thu Hien
Garchi Xitoyning zamonaviy Xitoy-Vetnam adabiy aloqalari bo'yicha tadqiqotlar so'nggi yillarda yaxshilangan bo'lsa-da, u hali ham tizimli va umumiy kuzatish va tushunishga ega emas. Xitoy adabiy va akademik doiralari 20-asrda xitoy adabiyotining Vyetnamda tarjimasi va kiritilishi haqida juda aniq emas. Hozirgacha Yan Baoning "Xitoy romanlarining Vyetnam adabiyotiga ta'siri" kabi xitoyshunoslik hali kam uchraydi. Biroq Yan Baoning maqolasida faqat 20-asr boshlarida lotinlashtirilgan vetnam tiliga tarjima qilingan xitoy romanlari jamlangan va butun asrning badiiy tarjimasi muhokamasiga chuqur kirib bormagan. Garchi ko'proq vetnamlik aspirantlar Xitoyda tahsil olishsa va dissertatsiya mavzusi sifatida shunga o'xshash tadqiqot yo'nalishlarini tanlashsa-da, ular ko'pincha materiallarning qisqacha mazmuniga va nazariy fikrlashning etishmasligiga juda ko'p e'tibor berishadi.Ularning tadqiqot natijalari Xitoy akademik doirasi e'tiborini jalb qilmadi. Vetnam nuqtai nazaridan, 20-asrda Xitoy adabiyoti tadqiqoti sohasi faqat alohida adabiy hodisalarni muhokama qilishga qaratilgan (eng ko'p ifodalangani Lu Xun tadqiqotidir) va makroskopik kuzatuvga ega emas edi. Xitoy yoki Vetnamning akademik jihatidan qat'i nazar, adabiyot tarixining ahamiyati bilan yaxlit tadqiqot kerak. Shularni hisobga olib, muallif chuqur muhokama qilish uchun ushbu mavzuni tanlaydi.

1. "XX asr Xitoy adabiyoti" tushunchasi

Vetnam tarjimasi va kirish kontekstida juda keng bo'lishning ma'lum bir tuyg'usi. Biroq muallif buni Vetnam tarjimasi va xitoy adabiyotini tarqatish kontekstida muhokama qilishga harakat qiladi va tabiiyki, uning mazmunini boshqacha tushunadi.

Avvalo shuni ta'kidlash kerakki, ushbu maqolada "XX asr xitoy adabiyoti" tushunchasidan foydalanish birinchi navbatda Xitoyning "uch kishilik suhbat" nuqtai nazaridan ilhomlangan. Uch professor, Qian Liqun, Xuan Tsiping va Chen Pingyuanning fikriga ko'ra, bu kontseptsiya nafaqat "zamonaviy adabiyot", "zamonaviy adabiyot" va "zamonaviy adabiyot" ning mavjud tadqiqot naqshlarini birlashtirish, balki nafaqat. Buning o'rniga biz XX asr Xitoy adabiyotini ajralmas organik bir butun sifatida tushunishimiz kerak. Ushbu nuqtai nazar muallifga Vetnamdagi XX asr adabiyoti toifasiga kiruvchi turli xil xitoy adabiyoti hodisalarini ongli ravishda tushunish va birlashtirishni eslatadi. Shu asosda men XX asrda Vetnamdagi Xitoy adabiyoti tarixini iloji boricha to‘liqroq taqdim etishga harakat qilaman. Adabiyot tarixiga oid ushbu sharhda Xitoy adabiyoti tarixi Vyetnam adabiy olamiga kirganidan beri Xitoy adabiyoti tarixi qanday o‘zgarganligi va shu bilan birga Xitoy adabiyoti tarixidan farqli mustaqil organ shakllanganini kuzatish uchun asos sifatida qabul qilinadi.
Bu ushbu maqolada Xitoy adabiyoti tarixidan ma'lumotnoma sifatida foydalanishni va Vetnamdagi XX asr Xitoy adabiyotini saralash uchun qanday adabiy tarix tushunchalaridan foydalanishni o'z ichiga oladi. Shu o‘rinda ta’kidlamoqchi bo‘lganim shuki, muallifning adabiyot tarixi haqidagi kontseptsiyasi shakllanishi Fudan universiteti professori Chen Sixening yangi adabiyot tarixiga oid bir qator nazariy qarashlarini ko‘p jihatdan qabul qilgan.Yangi adabiyot tarixiga bag‘ishlangan maqolalar standart hisoblanadi. Xususan, "Zamonaviy Xitoy adabiyoti tarixi kursi" asarlari va adabiyot tarixiga oid "yaxlit qarash", "avangard va normallik", "xalq nazariyasi" kabi nazariyalarga taalluqlidir.
Adabiyot tarixining yuqorida tilga olingan nazariyasiga asoslanib, muallif Vyetnam kontekstida “XX asr Xitoy adabiyoti” tushunchasining konnotatsiyasiga ba’zi ta’riflar beradi.
Vetnam kontekstida "XX asr Xitoy adabiyoti" tushunchasining konnotatsiyasi birinchi navbatda Vetnamda adabiyot tarixiga kirgan 20-asrning turli xil xitoy adabiy hodisalari qanday o'zgarganligini kuzatishni anglatadi. Bu yerda “adabiyot tarixining qarash maydoniga kirish” deb atalgan narsa ikki jihatni, ya’ni adabiyot tarixini yozishga kirishish va adabiyot tarixining nazariy muhokamasiga kirishishni o‘z ichiga olishi mumkin. Adabiyot tarixining oldingi tushunchalari odatda 4-may yangi adabiyot harakati 20-asrdagi zamonaviy adabiyotning boshlang'ich nuqtasi sifatida qaraladi, bu o'z-o'zidan ravshan muammo bo'lib tuyuladi. Vetnamning XX asrdagi xitoy adabiyoti haqidagi hozirgi tushunchasi ham shu nuqtai nazarni aks ettiradi va Lu Xun asarlarining tarjimasini XX asrda Vyetnamda zamonaviy xitoy adabiyotining boshlanishi deb hisoblaydi. Biroq, Xitoy akademik doiralarida so‘nggi yillarda ko‘plab yangi materiallar va yangi g‘oyalarning paydo bo‘lishi an’anaviy adabiyot tarixi tushunchasini shubha ostiga qo‘ydi va tadqiqotchilar zamonaviy adabiyot tarixi tushunchasiga ham tegishli tuzatishlar kiritdilar. Professor Chen Sixe “Pioner va me’yoriylik — zamonaviy adabiyot tarixining ikki asosiy shakli” maqolasida XX asrda adabiyot tarixi sohasidagi yangi tadqiqot natijalarini e’tirof etish asosida “kashshof” va “kashshof” tushunchalarini muhokama qildi. Bu uning 20-asrdagi zamonaviy adabiyotning "plyuralistik simbiozi" adabiy tarixi haqidagi tushunchasini ochib beradi. Muallif adabiyot tarixining ushbu kontseptsiyasining asosiy mohiyati shundaki, u adabiyot tarixi fenomenini o'lchash uchun to'rtinchi may yangi adabiyot an'anasining so'zlari va me'yorlaridan foydalanishning an'anaviy konsepsiyasini yorib o'tadi va shu bilan birga, bir vaqtning o'zida mavjud bo'lgan ikkita kontseptsiyani taklif qiladi. Eski va yangi adabiyotning oddiy ta'rifi 20-asrdagi Xitoy adabiyotining ma'nosini 4-may Yangi adabiyotiga asoslangan adabiy doiradan bir vaqtning o'zida turli adabiy an'analarni o'z ichiga oladigan boy tizimga kengaytiradi. .
Agar biz adabiyot tarixining ushbu nuqtai nazaridan Vetnamdagi XX asr xitoy adabiyotini kuzatish uchun foydalansak, Lu Xun asarlarining tarjimasi Vetnamdagi XX asr xitoy adabiyotining boshi emas, balki Syu Zhenya asarlarining 20 yilga yaqin tarjimasi ekanligini bilib olamiz. Kirish bu adabiy qabul tarixining boshlang'ich nuqtasidir. Vetnamdagi tadqiqotchilar hozirda Vetnam yangi adabiyotini, ayniqsa, yangi romanlarini modernizatsiya qilishni muhokama qilishsa-da, tadqiqotchilar o'sha paytda Syuy Zhenya asarlarining ta'sirini eslatib o'tishlari kerak, ammo tadqiqotchilar to'rtinchi may yozuvchilaridan mandarin o'rdaklaridek qutula olmasligi mumkin. Ehtimol, Syuy Chjenya asarlarining zamonaviy ahamiyatini o'lchash uchun yangi standartlar to'plami mavjud emas; shuning uchun ko'p yillar davomida Lu Xun tomonidan taqdim etilgan an'anaviy adabiy nutqni qabul qilgan holda, biz faqat Syu Zhenya romanlarini eski adabiyot sifatida ko'rsatishimiz mumkin. yangi adabiyotdan farqli o'laroq, yoki jiddiy va sof adabiyotdan farqli ravishda bozor bo'sh vaqt adabiyoti. Ikkala holatda ham u adabiyot tarixini yozish doirasiga kira olmaydi. Biroq, yozuvchi Chen Sixe tomonidan ilgari surilgan “plyuralistik simbioz” adabiyot tarixi nazariyasiga asoslanib, Syuy Chjenya asarlarini XX asrda Vetnamda xitoy adabiyoti doirasiga kiritish uchun yetarlicha dalillar bor, deb hisoblaydi. ularning holati va ahamiyatini izohlang.
Ushbu maqolada adabiyot tarixining nazariy muhokamasiga kirgan adabiy hodisa Vetnamda qanday rivojlanganligini tekshirishdan tashqari, adabiyot tarixini yozishga kirgan adabiy hodisani kuzatishga ham e'tibor qaratilgan. Bu yerda tilga olingan “adabiyot tarixi yozuvi” Xitoy adabiyoti tarixiga oid asarlarni asosiy maʼlumotnoma sifatida oladi. Yozuvga e'tibor qaratish uchun ushbu monografiya materik Xitoydagi adabiy hodisani asosiy tadqiqot ob'ekti sifatida oladi. Tayvan, Gonkong va materik xitoy adabiyotidan tashqari boshqa mintaqalar adabiyoti yoki materik xitoy yozuvchilarining boshqa asarlari, ammo Xitoyshunoslar tomonidan yozilgan adabiyot tarixiga kiritilmagan, ushbu maqolaning tadqiqot doirasiga kiritilmagan, shuning uchun ular muhokama qilinmaydi.
"XX asr xitoy adabiyoti" tushunchasining ikkinchi ma'nosi - Vetnamning XX asr Xitoy adabiyoti tarixida mustaqil ravishda mavjud bo'lgan "ochiq butun" sifatida qabul qilinishi tarixi. Bu qarash professor Chen Sixening “adabiyotga umumiy qarashi”dan ham ilhomlangan. Ushbu maqolaning yakuniy maqsadi nafaqat materiallarni har tomonlama va tizimli ravishda tartibga solish va joriy etish, balki Vetnamdagi 20-asr xitoy adabiyotining bir qator asosiy xususiyatlarini umumlashtirishdir.Xitoy adabiyoti tarixining adabiyot olamidagi tasviridan tashqari. , Vetnamdagi 20-asr xitoy adabiyoti ham mustaqil bir butun sifatida qaraladi. Yuz yillik adabiy qabuldan so‘ng bu mustaqil organ Xitoyning turli adabiy davrlaridagi o‘zgarishlarni muttasil aks ettirgan holda o‘zini rivojlantirdi, ikkinchi tomondan esa o‘zining ichki qonuniyatlarini, ya’ni qabul qilish an’anasini shakllantirdi. Muallifning fikricha, bu an'ana vetnamlik tarjimonlarning xitoy adabiy asarlarini tarjima qilish va tanishtirishni tanlashiga bevosita ta'sir qiladi, shuningdek, adabiy asarlarning mahalliy adabiy dunyoga ta'siri darajasini belgilaydi. Ushbu an'anani kuzatish, shuningdek, ma'lum bir zamonaviy Xitoy adabiy hodisasi nima uchun Vetnam adabiy dunyosida e'tiborni jalb qilganini tushuntirishga yordam beradi. Boshqacha aytganda, o'sha adabiy hodisalar orasida asrlar davomida qabul qilish an'anasi qoldirgan izlarni topish mumkin. Masalan, Mo Yan, Yu Xua va Li Ruy kabi bir guruh yozuvchilarning asarlari Vetnamda 20-asr oxiri va 21-asr boshlarida katta eʼtiborga ega boʻlgan hodisaga toʻliq munosabatda boʻlishimiz mumkin. uni an'anaviy kuzatishdan tushuntirish imkoniyatini toping.
Qolaversa, “XX asr xitoy adabiyoti” tushunchasi Vetnam adabiy dunyosi kontekstida muhokama qilinsa, aslida u juda muhim ma’noga ega, ya’ni Xitoy adabiyoti (shu jumladan XX asr adabiyoti) 20-asr boshidan boshlangan. Yangi asr bilan xorijiy adabiy o'ziga xoslikning paydo bo'lishi. Shaxsning bunday o'zgarishi birinchi navbatda xitoy belgilarining Vetnam adabiy ijodida o'z o'rnini yo'qotib, o'rniga G'arbdan kelgan boshqa til, ya'ni Vyetnam belgilar bilan almashtirilganligi sababli yuzaga keldi. 20-asrgacha xitoy belgilari uzoq vaqt davomida Vetnamning yozma tili bo'lib, yozma adabiyotning aksariyati xitoy belgilarida yozilgan. 13—15-asrlarda soʻzlashuv tilini yozib oladigan yozuvning yangi turi paydo boʻldi. Ushbu yangi belgi xitoycha belgilardan kelib chiqqan va "Nanzi" deb ataladi, uni Vetnam olimlari "Guoyin" deb atashadi. Oʻshandan beri Vyetnamda yozma adabiyotning ikki turi mavjud boʻldi: xitoy belgilaridagi adabiyot va nom belgilaridagi adabiyot. 19-asrda frantsuzlarning Vyetnamga bostirib kirishidan soʻng lotinlashtirilgan vetnam tili ommalashtirila, targʻib qilina va rasman qoʻllanila boshlandi.Bu til qisqacha “Guoyuzi” yoki “Guoyu” deb ataldi. 1919 yilda Frantsiya Vetnamning ta'lim tizimini qayta tikladi, asl imperatorlik imtihon tizimini bekor qildi va milliy tilni Vetnamning rasmiy tili sifatida belgiladi. Vetnam imperatorlik imtihon tizimi mandarin xitoy belgilariga asoslangan zamonaviy imtihon shakli bilan almashtirildi, ya'ni xitoy belgilar Vetnamdagi tarixiy missiyasini yakunladi. O‘shandan beri zamonaviy ta’lim olgan vetnamliklarning yangi avlodi nazarida xitoy belgilari chet tiliga aylandi.Shu bilan birga, kundalik hayotda va adabiy ijodda xitoy belgilari va nom belgilari o‘rnini egalladi. 1919 yildan keyin Xitoy adabiyoti ham chet el adabiyoti sifatida yangi o‘ziga xoslik kasb etdi.
XX asrdagi xitoy adabiyotining Vyetnamdagi tarjimasi va tarqalishini o‘rganish uchun yuqoridagi ma’nolardan foydalanib, adabiy asarlarning tarjimasi yoki nashr vaqtini me’yor sifatida olsak, Vetnamda XX asrdagi xitoy adabiyoti asosan, ikki toifaga bo'lingan: uchta asosiy davr. Bu uch davr orasida turli sabablarga ko'ra aniq vaqt uzilishlari mavjud. Tarjima va muqaddimaning birinchi davri 1920-1930 yillarga to‘g‘ri keldi. O‘n yildan ortiqroq vaqtdan so‘ng 20-asrda Xitoy adabiyoti tarjima va muqaddimaning yana bir bosqichiga, ya’ni 1940-yillardan 1960-yillargacha o‘tdi. O'n yildan ko'proq vaqt o'tgach, Vetnam va Xitoy o'rtasidagi muvofiqlashtirilmagan diplomatik aloqalar tufayli adabiy aloqalar almashinuvi to'xtatildi va 1990-yillarning boshlariga qadar normal munosabatlar tiklanmadi. Uch asosiy davr o'rtasidagi tarjima va nashr vaqti o'rtasidagi ma'lum masofadan tashqari, har bir tarjima davri Vetnam adabiy dunyosida Xitoy adabiyotining turli xil qabul tushunchalarini ham aniq aks ettiradi. Tarjima va muqaddima va qabul qilish kontseptsiyasini kuzatishdan muallif bu bo'linish to'liq o'rnatilgan deb hisoblaydi.

2. 20-asr boshlarida xitoy adabiyotining tarjimasi va muqaddimasi: “Yangi adabiyot” zamonaviy ziyolilar ongida

3. 1940-1960 yillardagi Xitoy adabiyoti tarjimasiga kirish: “Yangi adabiyot” dan “Hozirgi zamon adabiyoti

” “Adabiyot” tushunchasining mazmuni. Maqolada Xitoy adabiyoti tarixining 20-asrdagi tadqiqoti va rivojlanishini koʻzdan kechirar ekan, professor Chen uning uchta asosiy bosqichini, yaʼni “Xitoyning yangi adabiyoti tarixi”, “Xitoyning yangi adabiyoti tarixi” va “Xitoy XX asr adabiyoti tarixi”ni sarhisob qildi. ". Ular faqat sinonim bo‘lsa-da, ularning o‘zlari turli tarixiy bosqichlarda adabiyot tarixi mavzusiga oid turlicha tushunchalarni ifodalaydi. Ular orasida 1930-yillar boshidagi “yangi adabiyot tarixi” bosqichidagi “yangi adabiyot” madaniy hodisa sifatida baholanib, odamlarning o‘sha davrdagi jamiyat taraqqiyotini anglash uchun ma’lumotnoma bo‘ldi. bu o'n yillik doimiy akademik ahamiyatga ega. 1949 yildan keyingi “zamonaviy adabiyot tarixi” bosqichida “zamonaviy adabiyot” ma’nosi dunyo ma’nosida “zamonaviy” ham, zamon ma’nosida ham “zamonaviy” emas, yangi demokratik davrni bildiradi. 1919-1949 yillardagi inqilob, shuning uchun ba'zi adabiyot tarixi uni "yangi demokratik davr adabiyoti" deb ataydi. Uning akademiklarga nisbatan siyosiy cheklovlari juda aniq. Shu asosda "Zamonaviy Xitoy adabiyoti tarixi" "Zamonaviy Xitoy inqilobiy tarixi" xalq ta'limining faqat bir tomonidir.

Muallifning fikricha, bunday ma’noga ega bo‘lgan ikki tushuncha Vyetnamning ikkinchi bosqichda Xitoy adabiyotini qabul qilish xususiyatlarini aniq ifodalashi mumkin.Vyetnam o‘quvchilarining xitoy adabiyotini qabul qilishlari haqiqatan ham adabiy baho nuqtai nazaridan o‘tish nuqtai nazaridan o‘tish jarayonini bosib o‘tgan. siyosiy illyustratsiya. Agar ushbu tarjima va kirish davrining vaqt oralig'ini ma'lum bir yilda ifodalash kerak bo'lsa, u 1942-1966 yillar bo'lishi kerak. 1942 yil Lu Xun asarlari tizimli ravishda tarjima qilina va nashr etila boshlagan yil boʻldi.1966 yilgacha Vetnamning xitoy adabiyotidagi yangi oʻzgarishlarga eʼtibori taxminan toʻxtadi.Keyingi 15 yil davomida birorta ham yangi xitoy adabiyoti Vyetnamga tarjima qilinmadi.
Muallifning ushbu bobining sarlavhasi professor Chen Sixe kontseptsiyasidan olinganligining sababi shundaki, turli tarixiy bosqichlarda bir xil adabiy ob'ekt haqida vetnamlik oluvchilarning turli xil tushunchalarini ifodalashdan tashqari, bu tushunchalar vaziyatni tasvirlash uchun ham ishlatilishi mumkin. , ya’ni “Yangi adabiyot” asaridan tarjima va muqaddima e’tibori asta-sekin “Zamonaviy adabiyot”dagi yangi o‘zgarishlarni kuzatishga o‘tdi. 1940-yillarda Vetnam adabiy doirasi Lu Xun va Cao Yuy asarlarini tarjima qilish va tanishtirishga e'tibor qaratdi. 1950-yillarning boshidan 1960-yillarning oʻrtalarigacha, taxminan 15 yil ichida, aksariyat xitoy adabiy asarlari tarjima qilindi va joriy etildi, asosan Xitoyda 1940-yillarning oxiridan 1950-yillarning oxirigacha boʻlgan asosiy oqim adabiyoti.
Yuzaki (hech bo'lmaganda kitob nashr qilish vaqti nuqtai nazaridan) tarjima va muqaddimaning ikkinchi davri to'liq vaqt davri bo'lib, o'rtada deyarli hech qanday uzilish bo'lmaydi, lekin aslida, aniq materiallarni tekshirish orqali u g’oyalarni qabul qilishda ichki o’zgarishlar borligini aniqladi.Bu o’zgarishni bir necha darajalarda izohlash mumkin. Adabiyotning o‘zi nuqtai nazaridan qaraganda, Xitoy yangi adabiyoti jahon adabiyotining bir qismi sifatida qarashdan ajralib, siyosiy mafkuraning sodiq ifodasiga aylandi. O'quvchilarni qabul qilish nuqtai nazaridan (bu erda "o'quvchi" deb ataladigan narsa, asosan, ilg'or o'quvchi bo'lgan tarjimonlarni nazarda tutadi) adabiy asarlarga duch kelganda, ular asta-sekin o'z e'tiborini asarlarni badiiy yaratishdan mavzuni uzluksiz tadqiq qilishga qaratadilar. Asarlarning ma'nosini qayta ko'rib chiqing va unga "birlashtirilgan" talqin tushunchasini o'rnatishga harakat qiling. Badiiy tarjima va muqaddimaning butun davrining umumiy holatidan ko‘rinib turibdiki, “nomsiz” va ko‘p qirrali adabiy qabul holati asta-sekin nihoyatda birlashgan “umumiy nom” qabul fikriga aylangan. Turli darajadagi bu oʻzgarishlar oʻrtasida maʼlum vaqt chegarasi yoʻq.Yaʼni Xitoyning “Yangi adabiyot” va “Zamonaviy adabiyot”dagi yuqorida tilga olingan turli adabiyotlardan farqli oʻlaroq, ular bir vaqtning oʻzida bir vaqtning oʻzida oʻzgarmaydi. tadqiqot bosqichida 1949 yilda Xitoyda siyosiy tendentsiyalarning o'zgarishi vaqt chegarasi sifatida qabul qilindi. Vyetnamning xitoy adabiyotini qabul qilishining ikkinchi bosqichida turli darajadagi o‘zgarishlar turli vaziyatlarga ko‘ra birlashtirilishi kerak (turli vetnamlik tarjimonlarning xitoy adabiyoti tarjimasi ishi yoki turli xitoylik yozuvchilar asarlarining tarjima holati va h.k.) Vaqt tamg‘asi. belgilanadi. Ikkinchi bosqichning umumiy rivojlanish tendentsiyasi "yangi adabiyot"ni jahon adabiyotining a'zosi sifatida tushunishdan tortib, "zamonaviy adabiyot"ni Mao Tszedun adabiy tafakkurini amalga oshirish sifatida umumiy qabul qilishgacha bo'lgan.
Tarjima va muqaddimaning ikkinchi bosqichida Lu Xun asarlarining tarjima va muqaddimasi vakillik adabiy hodisadir. Bu hodisa butun davrdagi badiiy tarjima va vositachilik xususiyatlarini yaqqol aks ettiradi. Vetnamda Lu Xun asarlarining tarjimasi Dang Thai May nomi bilan bog'liq. Deng tomonidan Lu Xun asarlarining tarjimasi orqali biz tarjimonning Lu Xun adabiyoti haqidagi tushunchasi tarjima tushunchalarining “jahon adabiy olamidagi buyuk adib”dan “Xitoy madaniy inqilob rahbari”ga o‘zgarishini aks ettirganini yaqqol ko‘rishimiz mumkin.
Deng Taymei odatda Vetnam adabiy doiralari tomonidan Vetnamga xitoy yangi adabiyotini kiritgan birinchi tarjimon deb hisoblanadi.Uning asosiy hissasi Lu Xun va Cao Yuy asarlarini tarjima qilish va tadqiq qilish, oʻquv qoʻllanmalarini tuzish va ularga rahbarlik qilishda ishtirok etish. zamonaviy xitoy adabiyoti tarixi va uning taraqqiyoti. Zamonaviy xitoy adabiyoti yozuvchilarining asarlarini tarjima qilish va muqaddima qilish. 1945 yil uning zamonaviy xitoy adabiyotini qabul qilishida o'zgarishlar bo'ldi. 1945 yilgacha Deng Taimei asosan Lu Xunning romanlari, she'rlari va dramalarini, Cao Yuning "Momaqaldiroq" va "Quyosh chiqishi", Fu Dongxuaning she'rini tarjima qilgan va yangi adabiyotlar, Lu Xun yoki Cao Yu ijodi bilan tanishtiruvchi ba'zi maqolalarni nashr etgan. 1945 yildan keyin u Vyetnamning zamonaviy xitoy adabiyotining birinchi tarixini tuzib, zamonaviy adabiyotni tarjima qilish va tadqiq qilish ishlariga rahbarlik qildi. U Vyetnam davlat idoralarida muhim mavqega ega bo‘lgani va ilmiy doirada ham nufuzli olim bo‘lganligi sababli uning zamonaviy xitoy adabiyotiga oid ilmiy qarashlari Vetnamdagi zamonaviy xitoy adabiyoti tadqiqoti sohasidagi tadqiqotchilarning yetakchi qarashlariga aylandi.
Deng Taymei 1942 yilda Lu Xun asarlarini tarjima qilishni boshlagan. U boshida Lu Xunni Xitoy yangi demokratiyasi davridagi adabiyotning buyuk obrazi sifatida “tor doirada” ta’riflamadi, balki yozuvchini jahon adabiyoti nuqtai nazaridan joylashtirdi. 1942 yilda Deng Taimei Lu Xunning "Odam va vaqt" asarini tarjima qilib, "Qing Yi jurnali" ning oktyabr oyidagi 23-sonining "Xorijiy mashhur maqolalar" ruknida nashr etdi. Keyinchalik, 1942 yil dekabrdan 1943 yil dekabrigacha Deng Taymei Lu Xun asarlarini tarjima qilish va tanishtirishni davom ettirdi, xususan: 1942 yilda u "O'tkinchi" dramasini tarjima qildi va taqdim etdi; 1943 yilda "Kong Yiji" romanlarini tarjima qildi va taqdim etdi. “Ah Q ning chin hikoyasi”, “Soyaning vidolashuvi” nasriy she’ri va “It·Mushuk·Kalamush” nasriy. Bu tarjimalarning barchasi Qing Yi jurnalida nashr etilgan.
"Qing Yi jurnali" 1940-yillarda Vetnam jamiyatida global muhitga ega bo'lgan ochiq va xilma-xil madaniy platformaning ramzi edi. "Qingyi jurnali" 1941 yil iyun oyida tashkil etilgan va ommaviy nashr etilgan jurnaldir. Avvaliga u oylik jurnal boʻlib, 1942 yil may oyida yarim oylik jurnalga aylandi. 1944 yildan 1945 yil avgustigacha u haftalik jurnalga almashtirildi. Ijtimoiy muhokama, adabiy ijod va tanqid va akademik tadqiqotlar jurnalning uchta asosiy mazmunini tashkil etadi. Adabiyot sohasida asosan jahon adabiy ijodi va adabiyot nazariyasi masalalariga bagʻishlangan kirish maqolalari, shuningdek, Vetnam mumtoz adabiyoti boʻyicha tadqiqotlar chop etiladi. Adabiy ijodni nashr qilish maydoni unchalik katta emas, lekin “Qingyi jurnali”ning adabiy estetik konsepsiyasi nisbatan ochiq bo‘lib, turli badiiy ijod tendentsiyalari bilan adabiy ijodlarni nashr etishga tayyor. Biz ushbu jurnalda Lu Xunning asarlarini o‘qidik, shuningdek, irland yozuvchisi Oskar Uayld, frantsuz yozuvchisi Andre Gide, fransuz shoiri Remi de Gurmon, fransuz shoiri Pol Valeri, sobiq sovet yozuvchisi Maksim Gorkiy kabi boshqa xorijiy adabiyotshunoslarning tarjimalarini ham ko‘rdik. , hind shoiri Rabindranat Tagor, ingliz yozuvchisi Ketrin Mensfild, ingliz yozuvchisi Gilbert Keyt Chesterton (Gilbert Keyt Chesterton), amerikalik yozuvchi Pearl Bak (Pearl Bak) va boshqalar. "Qingyi jurnali" tomonidan ko'zda tutilgan madaniy maqsad g'arblashuvga moyil bo'lgan va "Vetnam xarakteri" ga ega bo'lgan milliy madaniyat va san'at turini yaratishdir.
"Qingyi jurnali" boshidanoq rasmiy ravishda aniq siyosiy va ijtimoiy nuqtai nazarlarni ifoda etmagan, lekin u umuman olganda aniq milliy ruh va demokratik ruhni o'zida mujassam etgan. Jurnal va uning hamkorlikdagi guruhlari asosiy aʼzolari oʻsha davrdagi jamiyatning katta ziyolilaridir.Ularning barchasi Fransiyaning Parij shahrida yoki Vetnamning Xanoy shahridagi birinchi darajali maktablarni magistr yoki undan yuqori daraja bilan tamomlagan.Ularning bilim tarkibi anchagina. keng, jumladan, tibbiyot, huquq va boshqalar, tabiatshunoslik, texnika fanlari, adabiyot, tarix va boshqalar. Shuning uchun "Qing Yi jurnali" ning diskursiv pozitsiyasi asosan ziyolilarning pozitsiyasidir.
Boshidanoq Lu Xun va uning asarlari vetnamlik kitobxonlarga ana shunday serqirra va jahon miqyosidagi madaniy platformada tanishtirildi. Tarjimon Deng Taymeining tarjima va vositachilik kontseptsiyasida Lu Xun ham ko‘plab yutuqlarga, boy ma’noli adabiy obrazga ega yozuvchidir. U Lu Xunning adabiy ijodi bilan tanishar ekan, tarjima qilish va joriy etish uchun har bir uslub turi uchun vakillik asarlarini tanlab oldi.U jahon miqyosidagi yozuvchi. Deng Taymeining yondashuvi ham uning G‘arb adabiy janr tasnifi ta’sirini qabul qilganini yaqqol aks ettiradi. Tarjimaning bunday tanlovi vetnamlik kitobxonlarning xitoy adabiyoti haqidagi yangi tushunchasini yaqqol aks ettiradi.Faqat she’riyatning an’anaviy adabiy obrazi romanlar, she’rlar va dramalar hukmron bo‘lgan yangi adabiy tizimga o‘tdi.
1945 yildan keyin, 1946 yilda Deng Taymei Mao Tszedunning "Yangi demokratiya to'g'risida" gi asari bilan aloqada bo'lganligi sababli, Vetnam va Xitoy 1950 yildan beri siyosat va madaniyatda yaqin aloqada bo'lganligi va Deng Taymeining o'zi ketma-ket turli xil ijtimoiy pozitsiyalarga ega bo'lganligi sababli, tasvir Lu Xunning tarjima tadqiqotlari nuqtai nazaridan ham katta o'zgarishlarga duch keldi. Agar ilgari uning tarjima va muqaddima haqidagi qarashlari hamon adabiyot va san’atning ma’nosiga e’tibor qaratishga asoslangan bo‘lsa, keyinchalik tarjima va muqaddima haqidagi qarashlari adabiyotda inqilobiy harakat ruhini mujassamlashtira oladimi, degan savolga ko‘proq moyil bo‘ldi. ma’lum darajada mafkuraviy omillar bilan aralashib ketgan edi. Bu o'zgarishning sababi, Deng Taimei iborasida, tuzatilishi kerak bo'lgan "fikrlashdagi xatolar" bilan bog'liq. Uning bu bosqichda yozgan maqolalarida “tuzatish” degan narsaning izlarini topish qiyin emas.
Deng Taimei adabiyotni qabul qilish kontseptsiyasini o'zgartirishiga sabab, unga Mao Tszedunning "Yangi demokratiya to'g'risida" adabiyot va san'at haqidagi muhokamasi ta'sir qilgan. Mao Tszedun "Yangi demokratiya to'g'risida" asarida Lu Xunga yuqori baho berdi va bu baholashlar Deng Taimei tomonidan ushbu bosqichda Lu Xunning adabiy tarjimasi bo'yicha tadqiqotlarining asosiy qarashlari bo'ldi, ular orasida "Lu Xun Xitoy madaniy inqilobining rahbaridir" " eng muhim xulosadir. Deng Taymeining “1919-1927 yillardagi zamonaviy xitoy adabiyotining qisqacha tarixi” asarida Lu Xun adabiy qiyofasi haqidagi muqaddimasini quyidagicha ifodalash mumkin: 1. Lu Xun feodalizm va kapitalizmga qarshi puxta kurash olib borgan yozuvchidir. Uning xalq adabiyotiga qo‘shgan hissasi va targ‘iboti, asarlarining mazmuni va mavzulari bu fikrni yaqqol aks ettiradi; ikkinchidan, Lu Xun ko‘pchilikning yozuvchisi, u bolalar, ayollar, ziyolilar yoki dehqonlar bo‘ladimi, hammasi uning romanlarida uchraydi. ojiz insonlar sifatida.Romanda ularning barchasi feodal tuzumi va kapitalistik tuzum qurbonlaridir.Bir tomondan bu personajlar tasviri yozuvchining tanqidiy ruhini aks ettirsa, ikkinchi tomondan, u ham yozuvchining hamdardligini bildiradi. zaif. Qolaversa, Lu Xun xitoy romanlarida dehqonlar obrazini bosh qahramonning eng yuqori pog‘onasiga ko‘targan birinchi yozuvchi ham bo‘lgan.Lu Xun dehqonlar va ularning hayotini tasvirlashda hamisha dehqonlarning hissiy va ma’naviy pozitsiyasida turgan. Uchinchidan, Lu Xun realizmning vakili yozuvchidir. Uning asarlari jamiyatdagi buzuq status-kvoni bevosita fosh qildi. Uning ijodiy usuli tanqidiy realizmdan sotsrealizmgacha rivojlanadi. Shuningdek, Lu Xun adabiy dunyoda shunday o‘ziga xos adabiy obraz bilan paydo bo‘lganligi sababli uning roman va ocherklari bu davrda yuksak mavqega ko‘tarilib, she’riyat va nasr ijodini deyarli to‘xtatib qo‘ygan edi. Ko‘pchilik vetnamlik kitobxonlar haligacha Lu Xunning she’rlari va nasri bilan tanish emas, bu esa u o‘sha davrda yaratgan adabiy qiyofa keyinchalik unga qanchalik chuqur ta’sir ko‘rsatganini ko‘rsatadi.
Bu bosqichda Lu Xun asarlarining tarjimasi quyidagicha: 1930-yillarda Lu Xun adabiyotiga eʼtibor qaratgan Pan Kuy 1950-yillarda Lu Xun adabiyotini tarjima qilish va muqaddima qilishga qaytdi. 1955 yildan boshlab u Lu Xun romanlari va ocherklarining tarjimalarini nashr ettiradi. 1955 yilda "Lu Xunning badiiy to'plami" (Adabiyot va san'at nashriyoti tomonidan nashr etilgan) nashr etildi, unda oltita "Jinning kundaligi", "Kong Yiji", "Soch hikoyasi", "Bo'ron", "Vatan", "Haqiqiy hikoya" kiradi. of Ah Q" va "Qichqiriq" "Qichqiriq" ga kiritilgan. "Vandering"da "Blessing". 1956 yilda "Lu Szinning tanlangan ocherklari" (Adabiyot va san'at nashriyoti tomonidan nashr etilgan) nashr etildi. Pan Kui ushbu antologiyani tarjima qilish va tuzish uchun Lu Xunning o‘n beshta insho to‘plamidan o‘ttiz to‘qqizta inshoni tanlab oldi. 1957 yilda "Lu Xunning fantastika to'plami" ning ikkinchi jildi nashr etildi (Yozuvchilar uyushmasi matbuoti), unga "Tibbiyot", "Ertaga", "Bir oz narsa", "O'rdak komediyasi", "Ijtimoiy drama" va "Sayyorlik" kiradi. "Qichqiriq" da to'rtta maqola "Restoranda", "Oila baxti", "Yolg'iz odam" va "O'liklar uchun qayg'u". Lu Xun adabiyotini tarjima qilish va muqaddima qilishda Den Taymei va Pan Kuydan tashqari boshqa tarjimonlar ham qatnashgan va Jian Chji ulardan biri edi. 1952-yilda Tszyan Chji “Yolg‘iz odam” nomli hikoyalar to‘plamini nashr ettirib, “Majnunning kundaligi”, “Ona shahar”, “Quyon va mushuk”, “Tibbiyot”, “Yolg‘iz odam”ni tarjima qilgan. Keyinchalik, 1965 yilda Tszyan Chji “Lu Xunning tanlangan asarlari”ni nashr ettirdi.Uning fikricha, bu uning 1952-yilda qilgan ishining o‘ziga xos tovonidir, faqat “Majnunning kundaligi”, “Ona shahar”, “Quyon va mushuk”. ", va "Yolg'iz odam" Bundan tashqari, u "Kong Yiji", "Ertaga", "Bo'ron", "Oq nur", "Baraka", "Restoranda" va "Birodarlar" kabi yana etti romanni tarjima qilgan.
Jian Chjidan keyin, 1960 yilda Xo Lang yana bir tarjimon bo'lib, u Lu Xun asarlarini Vetnam o'quvchilarini ham tanishtirdi. Xu Langning shaxsi Vetnam akademik kitoblarida hozirgacha deyarli topilmadi. Xu Lang Lu Xunning “Baraka” va “Ertaga” asarlarini birgalikda tarjima qilib nashr etgan. Kitobcha “Barakalar” deb nomlangan.
1960 yildan 1963 yilgacha yana bir tarjimon Truong Chinh Lu Xunning barcha muhim asarlarini qayta tarjima qildi va nashr etdi: 1960 yilda nashr etilgan "Hikoya yangi nashr", 1961 yilda nashr etilgan "Qichqiriq" va "Adashish", 1963 yilda "Luning tanlangan asarlari" ning uchta jildligi bor. Xunning turli ocherklari» 1999 yilda nashr etilgan. Chjan Zheng Vetnamning Xa Tin shahrida tug‘ilgan va konfutsiylar oilasida tug‘ilgan. 1940 yilgacha men xitoycha belgilarni o'zim o'rganganman. 1952 yildan 1956 yilgacha u Nanning markaziy maktab okrugida o'qigan va ishlagan. 1956 yildan 1959 yilgacha Vetnam Ta'lim vazirligining kitoblarni qayta ko'rib chiqish guruhida ishlagan. 1959 yildan keyin Vetnamdagi Xanoy Normal Universitetida o‘qituvchi bo‘ldi. Aytish mumkinki, Vyetnam adabiy olamida Chjan Chjen Lu Xun asarlarini eng tizimli tarzda tarjima qilgan tarjimondir. Bugungi Vyetnam adabiy dunyosida Chjan Chjenning Lu Xun asarlari tarjimasi “klassik” tarjima sifatida baholanadi. Ushbu nashrlar Vetnam o'rta maktablari tili darsliklari va universitet adabiyoti kurslariga kiritilmoqda.
Roman va esselar bilan solishtirganda, Lu Xunning she'rlari keyinroq tarjima qilingan va vetnamlik kitobxonlar tomonidan kamroq e'tiborga olingan. Shunga qaramay, 1971 yilda Phi Trong Xau ismli tarjimon Lu Xunning ellik to‘qqizta nom va yetmish oltita she’rlarini vetnam tiliga ham tarjima qilgan. Fey Chjunxou qoʻshimcha madaniyat maktabida oʻqiyotgan va oʻqishni tamomlaganida “Lu Xun sheʼrlari – tarjima va muqaddima” nomli bitiruv malakaviy ishini yakunlagan. Shundan so‘ng Fey Chjunxou ushbu bitiruv dissertatsiyasini Vetnam Milliy kutubxonasiga taqdim etdi.O‘shandan beri bu dissertatsiya Vetnamda Lu Xun she’riyatini o‘rganish uchun muhim ma’lumotnomalardan biriga aylandi. Fey Chjonxoning o‘sha paytdagi tarbiyachisi bo‘lgan professor Chen Chunti “buni Vetnamda (Shimoliy) Lu Xun she’rlarining birinchi to‘liq kirishi, tarjimasi va izohi deyish mumkin”, deb izoh berdi.
Butun davrning tarjimasi va muqaddimasidan kelib chiqadigan bo‘lsak, 1950 yildan so‘ng xitoy adabiyotining tarjimasi va Vyetnam adabiy olamiga kiritilishi asosan adabiy baho nuqtai nazaridan siyosiy mafkuraga xizmat qiluvchi adabiyotni qabul qilishgacha bo‘lgan turli o‘zgarishlarga uchradi. 1950 yilda Zhao Shulining "Lijiazhuang o'zgarishlari" asari Vetnamda nashr etildi, bu muhim vaqt chegarasi. Ushbu tarjima muqaddimasida Vyetnam adabiyoti va sanʼati assotsiatsiyasining tarjima boʻlimi aniq taʼkidlab oʻtganki, tarjimaning sababi bu yozuvchi va bu asar Mao Tszedun tomonidan Yanʼda taklif etilgan adabiyot va sanʼat yoʻnalishiga muvofiq yaratilganligidir. Adabiyot va san'at simpoziumi. Bu Mao Szedun adabiy siyosatiga muvofiq Vetnamga tarjima qilingan birinchi adabiy asar deyish mumkin. Xuddi shu yili Vetnam va Xitoy o'rtasida diplomatik munosabatlar o'rnatildi. 1955-yilda Deng Taimei boshchiligidagi vetnamlik yozuvchilar delegatsiyasi Xitoyga tashrif buyurdi.Ushbu madaniy tadbir Vetnam va Xitoy o‘rtasida tobora yaqinroq bo‘lgan madaniy almashinuvlarning boshlanishi edi. Keyingi o'n yil ichida Xitoy adabiy asarlari birin-ketin tarjima qilinib, Vyetnamga kiritildi, bu Vyetnamning XX asr adabiyotini qabul qilish tarixidagi eng gullab-yashnagan davr bo'ldi.
Ushbu davrda nashr etilgan asarlarning bibliografiyasini kuzatar ekanmiz, o'sha davrda Xitoy adabiyotining Vetnam tiliga tarjimalari asosan uchta asosiy mavzuga qaratilganligini ko'ramiz: qishloq mavzulari, urush mavzulari va zamonaviy tarixiy mavzular.
Zamonaviy xitoy adabiyoti tarixiga ko‘ra, “XX asrning 50-yillarida xitoy romanlari yaratilishida qishloq hayotiga oid asarlar salmoqli salmoqni egallagan”, shuning uchun Vyetnam Xitoy adabiyotini qabul qilgan ikkinchi davrda bu boradagi asarlarning tarjimalari soni ko‘paygan. mavzu ham eng katta edi. Boshqa mavzular bilan solishtirganda, qishloq mavzuidagi adabiy asarlar eng erta tarjima qilingan va joriy qilingan. Qishloq mavzularida Vetnam tarjimonlari nafaqat 1940-1950-yillarda yetishib chiqqan yozuvchilarni tarjima qilib, tanishtirdilar, balki Lu Xun avlodi yozuvchilarining asarlarini ham tarjima qilib, tanishtirdilar. Ma’lum bo‘lishicha, ular Xitoy adabiyoti tarixida yozuvchilarning ikki avlodiga mansub bo‘lgani aniq, lekin Vyetnam adabiyotini qabul qilish muhitiga kelganda ular xuddi bir davrga mansub bo‘lib ko‘ringan yozuvchilarga aylanishgan. O'sha paytda Lu Xunning hikoyalaridan tashqari, Chjao Shuli asarlari eng ko'p tarjima qilingan. 1950 yilda "Litszyuanning o'zgarishlari" Chjao Shulining Vetnamga tarjima qilingan birinchi romani edi. 1954 yildan 1962 yilgacha jami o'n ikkita roman va hikoyalar tarjima qilindi va taqdim etildi, jumladan: "Ro'yxatdan o'tish", "Xiao Erhei turmushga chiqdi" hikoyalar to'plami (oltita hikoyalar "Syao Erxey turmushga chiqdi" va "Siao". Erhei turmushga chiqdi" Meng Xiangying o'girildi, "Fu Gui", "Merosim", "Qavat" va "Yomg'ir uchun ibodat"), "Uch mil ko'rfazi", "O'z munosabatingizni ko'rsating", "Lingquan g'ori" va boshqalar.
Qishloq hayoti mavzusida 1950-yillarning boshlarida Lu Xun va Chjao Shuli asarlarining jamlangan tarjimasi bilan bir qatorda vetnamlik tarjimonlar Chjou Liboning "Tog'lar va qishloqlardagi katta o'zgarishlar" (1960) va Lyu Tsinning " Tadbirkorlik tarixi”. Ikkinchisi "to'rt qismni yozishning asl rejasi" tufayli. Birinchi qismi 1959 yilda jurnallarda seriyalashtirildi va keyingi yili alohida kitob nashr etildi. "Madaniy inqilob"ning ro'y berishi yozish rejasini to'xtatdi." vaqt, Vetnam tarjimon faqat birinchi qismini tarjima qilgan "Tadbirkorlik tarixi" U ikki jildga bo'lingan, birinchi jild 1961 yilda nashr etilgan, va ikkinchi jild 1962 yilda Wenhua nashriyoti tomonidan nashr etilgan.
Qishloq mavzusidan keyin juda ko'p tarjima qilingan ikkinchi mavzu urush mavzusidir. 1954 yilda Pan Kuy Lyu Bayyuning "Olov nuri oldinda" asarini tarjima qildi. 1958 yilda Li Venji va Jin Ying birgalikda Du Pengchengning "Yan'anni himoya qilish" asarini tarjima qilishdi. 1959 yilda Xaiyuan va Ruhehe Qu Boning "Linhaixueyuan" asarini tarjima qilishdi. 1961 va 1962 yillarda Vu Tsyanning “Qizil quyosh”i ikki yil ichida ketma-ket nashr etildi.Umuman olganda, xitoy romanlari vetnam tiliga tarjima qilinganda ancha uzun boʻladi.Shuning uchun nashrga qulaylik yaratish maqsadida koʻplab asarlar nashr qilish uchun bir necha jildlarga boʻlingan. "Qizil quyosh" to'rt jildga bo'lingan, Ri Ning va Yin Zhong tomonidan tarjima qilingan va Xalq armiyasi nashriyoti tomonidan nashr etilgan.
Vetnam adabiy dunyosiga zamonaviy tarixiy mavzudagi asarlar ham juda ko'p kiritildi. 1960-yilda Yang Moning “Yoshlik qo‘shig‘i”ning birinchi tarjimasi Vyetnamda nashr etilgan.Qizig‘i, bu tarjima rus tilidagi varianti asosida qilingan. Ma'lumotlarga ko'ra, ruscha nusxasi 1959 yilda Moskvadagi "Guardian" yoshlar nashriyoti tomonidan chiqarilgan. 1964-yilda ikki tarjimon Chjan Chjen va Fang Ven 1960-yilda “Xalq adabiyoti” nashriyotida chop etilgan xitoycha nusxa asosida “Yoshlik qo‘shig‘i”ni qayta tarjima qilgan. "Yoshlik qo'shig'i" dan keyin Qi En va Pey Szinjin Ouyang Shanning "Sanjiaxiang" asarini tarjima qilishda hamkorlik qilib, uch jildga bo'lingan va "Mehnat" nashriyoti tomonidan 1961 yilda nashr etilgan. Xuddi shu yili Chen Venjin, Huilian va Ruan Dai birgalikda Lyan Binning "Qizil bayroq spektri" ni tarjima qilishdi. 1964 yilda Pan Rong, Ruan Ven va Mingju birgalikda Luo Guangbin va Yang Yiyanning "Qizil tosh" asarini tarjima qilib nashr etishdi. Tarjima ikki jildga bo‘lingan bo‘lib, birinchi jild Phan Rong va Nguyen Van tomonidan, ikkinchi jild esa Ming Chju va Nguyen Van tomonidan tarjima qilingan.
O‘sha davrdagi “zamon mavzulari”ga tegishli yuqorida qayd etilgan uchta asosiy mavzudan tashqari, ayrim asarlar mualliflarining adabiyotshunoslikdagi muhim ijtimoiy mavqei tufayli tarjima qilinganligini ham materiallarni qayta ishlash jarayonida uchratamiz. o'sha paytdagi dunyo. Cao Yu, Mao Dun, Guo Moruo, Lao She, Ye Shengtao, Tian Xan, Ba Jin kabi yozuvchilarning deyarli barcha vakillik asarlari bilan tanishtiriladi. Mao Dunning "Yarim tun" (1958), "Bahor ipak qurti" (1960), "Korroziya" (1963) hikoyalar to'plami; Guo Moruoning "Qu Yuan" (1960), "Yo'lbars talismanı" (1960), "Guo Moruo" Hikoyalar to‘plami” (1961), “Chjuo Venjun” (1962), “Gu Moruo she’riyati” (1964); Lao Shening “Lao Shening tanlangan pyesalari” (1961), “Bahor gullari va kuz mevalari” (1961) , "Tuya Szyanzi" (1963); Ye Shengtaoning "Ni Huanzhi" (1962), Tyan Xanning "Tyan Xan dramasi tanlovi" (1962); Ba Jinning "Uy" (1963) bor.
Bu yozuvchilarning umumiy jihati shundaki, ularning barchasi 4-may yangi adabiyotidan chuqur ta’sirlangan adiblar avlodi bo‘lib, 1940-yillardan 60-yillargacha adabiyot olamida nafaqat “adabiyot ustalari”, balki yetakchi o‘rinlarni ham egallaganlar. adabiy va san’at doiralarida. Bu ma'lum darajada ular yangi tuzum va davrning adabiy mavzularining tarafdorlari va timsoli ekanligini anglatadi, shuning uchun tarjimonlar o'z asarlarini taqdim etishda, odatda, hozirgi pozitsiyalarini ko'proq ta'kidlaydilar va muallifning obro'si deyarli bir xil bo'lib bormoqda. uning ishi uchun "sifat" kafolati.
“Adabiyot ustalari” asarlarining tarjima va muqaddimalarining alohida holatini hisobga olmaganda, markazlashtirilgan tarjimalar va uchta asosiy toifadagi mavzularning muqaddimasi o‘sha davrdagi xitoy adabiyotining rivojlanish xususiyatlarini juda to‘g‘ri aks ettiradi. O‘sha davrdagi Vetnam va Xitoy o‘rtasidagi yaqin munosabatlardan Vyetnam adabiy dunyosi xitoy adabiyotini shu qadar to‘g‘ri aks ettirganini tushunish qiyin emas, lekin ayni paytda vetnamlik tarjimonlarning ushbu uch toifaga katta e’tibor qaratganligi sababini tushunish qiyin emas. mavzularni Vetnam adabiy dunyosining o'zidan tushuntirish mumkin.Javobni toping. Boshqacha aytganda, bu holatning yuzaga kelishi nafaqat Vyetnam adabiy dunyosining xitoy adabiyotini passiv qabul qilishi natijasidir, balki Vyetnam adabiy olamining faol tanlovini ham ko‘rsatadi. “Asosiy adabiyot” asarlarini tarjima qilish va joriy etish davri 1950-1965 yillarga to‘g‘ri kelgan bo‘lsa, tarjima va nashrning eng yuqori cho‘qqisi 1950-yillarning oxiri va 1960-yillarning boshlariga to‘g‘ri keladi. Vyetnam tarixining ushbu davrida butun Vyetnam oldida ikkita muhim vazifa, ya'ni shimolda sotsializm qurish va janubda demokratik milliy inqilobiy kurash turishi kerak edi. Xitoy adabiyoti taraqqiyoti va milliy adabiyot va san’at siyosatini kuzatib borar ekan, Vetnam o‘zining ijtimoiy sharoitlariga eng yaqin asarlarni ham tanlaydi. Masalan, sotsialistik o'zgarishlar haqidagi asarlarda ular odatda sanoat va tijorat jamiyatining o'zgarishi haqida emas, balki qishloq xo'jaligi jamiyatining o'zgarishi haqida ko'proq yozishni afzal ko'radilar, shuning uchun o'sha paytda nashr etilgan bibliografiyada biz faqat "Shanxay tongini" ko'ramiz (1959, 1959). ) 1960 yilda Madaniyat nashriyoti, Chjan Zheng va De Chao tomonidan birgalikda tarjima qilingan) Bu sanoat va savdoning sotsialistik o'zgarishini tasvirlaydigan uzoq roman, ammo qishloq xo'jaligining sotsialistik o'zgarishi kamida Chjao Shulining "Uch mil ko'rfazi" va Chjou Liboning "Tog'lar va qishloqlardagi katta o'zgarishlar", Liu Qingning "Tadbirkorlik tarixi".

Download 118.45 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:

1 2