Metall kesuvchi

Qirindining kirishishi va o‘simta hosil bo‘lishi

Qirindi hosil bo‘lishi jarayonida plastik deformatsiya darajasini qirin- dining kirishishi orqali baholash qabul qilingan. Bunda kesilgan qatlam va undan kesish natijasida hosil bo‘lgan qirindining bo‘ylama va ko‘ndalang yo‘nalishdagi o‘lchamlari o‘zaro taqqoslanadi: kesib olin- gan qirindining ^{uzunligi l}2 ^{shu qirindi kesib olingan qatlam uzunligi /, dan kichik, va aksincha qalinligi a}2 ^{va kengligi b}2 ^{mos ravishda a, va Ь}г ^{dan katta bo‘ladi.}

Demak, qirindining bo‘ylama kirishuvi
qirindining ko‘ndalang kirishuvi

23

qirindining kengayishi


b, ’

Ko‘pincha qirindi metalidagi plastik deformatsiya darajasi bo‘ylama kirishish f, ga teskari miqdor bo‘lgan kirishish koeffrtsiyenti orqali ifodalanadi:

1"> _{, h} 1 K m _{V Z} >1
^{Kesilgan qatlamning uzunligi l}{ ^{har doim ham aniq bo‘lmaganligi sababli, kesilgan qatlamning massasi m}q ^{metallning zichligi p ni o‘zgarmas} deb qarab, quyidagicha aniqlanadi (3.7-rasm):
_m„ ably ^yoki _m„ stl,
^{, m}a ^mr
Bundan I, —— ----------------
st st
^{Bu yerda m}k ^{- qirindining} massasi. U holda,


^{u l}2^st
_st m„


3.7-rasm. Qirindining uzunligini uning kirishu- vini hisoblash uchun o'lchash sxemasi.

Qirindining kirishishini aniqlashning berilgan kesish rejimi elementlari s va /bo‘yicha, qirindining uzunligini o‘lchash va massasini tortib (o‘lchab) aniqlashga asoslangan usul og‘irlik usuli deb ataladi. 3.1-jadvalda mazkur usul bo‘yicha aniqlangan bo‘ylama kirishish qiymatlari keltirilgan:

3.1-jadval

Material	Mustahkam chegarasi MPa	Qattiqljk HB	Nisbiy torayish	Kesish tezligi v,m/min	Surish s, mm/ayl.	Old burchak 7, grad	Bo'ylama kirishish «,
Сталь 20	446	150	55	59,4	0,125	0	0,275
Сталь 40X	785	242	48	62,0	0,125	0	0,441
Mis	250	74	-	65,0	0,160	0	0,154

24

0‘simtanning hosil bo‘Iishi. Kesishning ba’zi sharoitlarida kesuvchi asbobning old yuzasida о ‘simta («нарост») deb ataluvchi qatlamli metall hosila paydo bo'ladi (3.8-rasm).


^{3.8- rasm. 0‘simtaning hosil} г
bo‘lish ta’siri:
^lo ^{- o‘simtaning balandligi; A}o ^{- o'simtaning balandligi;}
P - asbobning o‘tkirlanish burchagi; ^Po^{- o‘simta borligidagi o'tkirlanish} burchagi;
D - detaining diametri;
^Do ^{- detaining o‘simta borligidagi di-} ametri.

Kesish paytida o'simtaning hosil bo'lishi ishlov o‘tayotgan ma’lum metall turi uchun kesish rejimiga, aniqrog‘i surish va kesish tezligining o‘zaro munosabatiga bog‘liq bo‘ladi. Bu munosobatni s=c/v kabi belgilan- sa (bunda s-surish, mm/ayl; v- kesish tezligi, m/min; c-parametr), tajribalar shuni ko‘rsatadiki, s-v munosabat egallagan maydon giperbola chizig'i bilan ikki zonaga ajratiladi: svc bo'lsa, o'simta hosil bo'lmaydi.

O'simtaning hosil boMishiga sabab, ishlov o'tayotgan metallning kesilayotgan qatlam chegarasida yuqori plastiklikka ega bo'lishidir.
0‘simta katta qattiqlikka ega bo‘lib, materialni kesadi; u old burchak qiymatini o‘zgartiradi, ishlangan yuzaning tozaligini yomon- lashtiradi.
Davriy ravishda o‘simtaning ко‘chib ketishi vibratsiyaning paydo bo'lishiga olib keladi, bu esa ishlangan yuzaning sifatini yomonlashti- radi. Shu sababli, tozalab ishlov berishda o‘simta zararli hisoblanadi.
0‘simtalar har xil materiallar (shu jumladan molibden, titan, po'lat va issiqbardosh qotishmalar)ni qattiq qotishmali, po'lat, mine- ralokeramik va olmosli asboblar bilan kesib ishlashda hosil bo‘lishi mumkin. O'simta eng katta o‘lchamlarga plastik metallarni uglerodli va tezkesar po‘latlardan tayyorlangan asboblar bilan tutash qirindi olib kesishda ega boladi.
O'simtaning hosil bo'lmasligi uchun, ayniqsa tozalab ishlov berishda, kesish rejimi va asbobning geometrik parametrlarini to‘g‘ri tan- lash, moylash-sovitish suyuqliklaridan foydalanish, kesuvchi tig‘ yuza- larini sifatli charxlash va maromiga yetkazish darkor.
Ishlangan yuzalaming sifati. Kesish jarayonida metallning Z?nuqtasida buzilish paytida bir vaqtning o‘zida ikki yuza paydo bo'ladi: qirindining pastki tayanch yuzasi va ishlanayotgan zagotovkadagi kesilish yuzasi (3.9-rasm).


Qirish jarayonida kesuvchi asbobning qirralari ishlanayot- gan zagotovkada kesish yuzasini hosil qilib, kesish yuzalarining barchasi ishlangan umumiy yu- zani tashldl etadi. Ishlangan yuza surish yo'nalishida ma’lum geometrik relyefga ega bo‘lib, bu relyef balandligi kesilmay qol- gan qoldiq kesimlarning ba-
landligiga teng boigan g‘adir-budurliklardan iborat bo'ladi. Bunda quyidagi ikki holatni ta’kidlash joiz:

1. 
   Ishlangan yuzaning g‘adir-budurligi yoki tozaligi (ГОСТ 2789-73).
   
2. 
   Yuza qatlam mustahkamligining ortishi (metallni kesib ishlashda plastik deformatsiyalangan metallning uning boshlang‘ich holatiga nis- batan mustahkamligi va qattiqligining o'sishi bo‘lib, uni mikroqattiqlik- ni o'lchash ^{yoki rentgenografik usul bo'yicha o'lchangan qoldiq kuchla- nishlar CT}O ^ning miqdori orqali baholanadi). Po'Iatlami yo‘nishda mustah- kamlangan qatlamning qalinligi 0,4 mm gacha, jezlar uchun 0,26 mm, aluminiy va uning qotishmalari uchun 2,58 mm gacha yetadi.
   

Yuza qatlamdagi qoldiq siquvchi kuchlanishlar va bu qatlamning kattalashgan mikroqattiqligi mashina detallarining ekspluatatsion xususi- yatlarining, xususan, ishqalanishga chidamliligining yaxshilanishiga im- kon yaratadi.
Yuza qatlami mustahkamlanishining salbiy tomonlari ham bor: de- tallaming sirti mo'rtlashadi, tob tashlashga va navbatdagi termik ishlash paytida darzlar hosil qilishga moyilroq bo‘ladi, hamda shu zagotovka navbatdagi ishlovlarni o'tayotganda kesuvchi asbob tig‘ining tezroq yedirilishiga sabab boiadi.
Keltirilgan ma’lumotlar texnologik jarayonni amalga oshirishida tahlil qilinishi va hisobga olinishi lozim.


Mustaqil tayyorlanish uchun savol va topshiriqlar

1. 
   Qirindi hosil bo'lish jarayonini I.A.Time bo'yicha bayon eting.
   
2. 
   LA.Time bo‘yicha qirindilarning turlarini ta’riflang.
   
3. 
   Kesish jarayoni sharoitlarini modellashtirishning mohiyati nimadan iborat.
   
4. 
   Qirindining kirishuvi, kirishish koeffitsiyenti va kirishishini aniqlash- ning og'irlikni o'lchash usulini izohlang. -
   
5. 
   0‘simtaning paydo bo‘lish jarayoni mohiyatini ta’riflang. 0‘simtaning zagotovkalarga ishlov berishdagi о‘mini izohlang.
   
6. 
   Detal ishlangan yuzalarining sifati va unga ta’sir etuvchi omillami izohlang.