Metall kesuvchi

Qirindi hosil bo‘Iish jarayonining mohiyati

Kesish jarayonini ilmiy jihatdan o^£rganishni birinchi bo^£lib Sankt- Peterburg tog^£ institutining professori ms olimi I.A.Time (1838-1920) boshladi va o^£z xulosalarini «Сопротивление металлов и дерева резанию» («Metallar va yog^£ochning kesishga qarshiligi») deb atalgan monografiyasida (1893-y) bayon etgan. Ko^£ndalang kesimi to‘g^£ri to‘rtburchak bo'lgan qo‘rg^£oshindan bmsok randalash stanogida qirqila- di: keskich a qalinlikdagi qatlamni kesib ajratadi. Keskichning tig^£i o‘zining surilish yo^£nalishida metallning qarshiUgini yengib, uni plastik defor- matsiyalaydi va metallni old yuza bo^£yicha siljishi (surilishi)ga olib keladi. Kesilayotgan qatlamda plastik deformatsiyaning paydo bo'lishi va uning tarqalishi to^£g^£risida Time brusokning polirovka qilingan yon sirtining xiralashishi bo^£yicha xulosa chiqaradi. Plastik deformatsiyaning tarqalishi keskich bilan biiga harakatlanayotgan va keskichning harakat yo^£nalishi Ьйап burchak tashkil etgan chiziq bilan chegaralangan (3.1 va 3.2-rasm).

18

3.1-rasm. Yorilish qirindisining vaziyatini aniqlovchi hosil bo‘lish sxemasi. burchaklar (6,\y).


x-x yorilish tekisligi («surilish tekisligi»); 0 - yorilish burchagi (surilish burchagi), 0=180°- (5+\y); \|/-harakat burchagi (yorilish tekisligi va keskichning old yuzasi orasidagi burchak); 6+\|/ 145 +150°.

2. Metallarni kesish jarayonini modellashtirish bo‘yicha asosiy

tushunchalar
Metallarni kesish (qirqish) juda murakkab jarayon bo'lib, uning tarkibiga katta kontakt bosimi (>200 kgk/mm²) va temperaturalar (> 900° C) sharoitida deformatsiyalanishning yuqori tezliklari (> 10³10⁶ S'Oda sodir bo'ladigan mexanik, issiqlik, elektrik, difiuzion, adge- zion va shunga o'xshash fizik- kimyoviy hodisalar kiradi. Bunda asosan ishqalanish, plastik deformatsiya va metallning yyemirilishi kuzatilib, ularni o'rganish elastiklik va plastiklik, o‘xshashlik, dislokatsiyalar va boshqa nazariyalarga asoslanadi. Plastik deformatsiyaning sodir bo'lish xarakteri va deformasion mustahkamlanish mexanizmi ishlov o‘tayotgan detallar o'lchamlarining aniqligi, sirt tozaligi va ishlangan yuza qatlamining sifatiga ta’sir ko'rsatadi.
Kesish jarayoni ideallashtirilgan fizik modellarda matematik ana- liz asosida o‘rganiladi. Qirindi hosil bo'lish jarayonini tadqiq qilishda metallning deformatsiyalanish modelining ikki varianti ko‘riladi. Bi-
rinchi varianti bo‘yicha bunday model dastlab I.A.Time (1870-y) tomonidan taklif etilgan boiib, so'ng K.A. Zvorikin (1893-y), Ernst, Merchant va boshqa mualliflar tomonidan keng miqyosda o‘rganilgan. Bu modelga binoan qirindining hosil bo‘lishi keskich uchidan boshlanib, ishlanayotgan zagotovka erkin yuzasida yotgan nuqta orqali o^£tgan tekislik bo'yicha plastik siljish natijasida sodir bo‘lib, bu tekis- likning ikkala tomonida ham plastik deformatsiya bo'lmaydi (3.3-rasm,

1. 
   . Ikkinchi variant modeli Palmer-Oksli, Okushima-Xitomi kabi gu- ruh mualliflari tomonidan taklif etilgan bo‘lib, bunda deformatsiya- lanish zonasi siljish tekisligi chegarasida rivojlangan ko'rinishiga ega (3.3-rasm, b). Qirindi hosil bo'lish zonasini kino- va fotoapparatura yordamida kuzatish kesish sharoitiga qarab, metallning deformatsiyalanishi u yoki bu modelga yaqinlashib borishini ko'rsatadi.
   

^l a)