Metall konstruksiyali fermalar

3-rasm. Zanglamas to‘lqinsimon po‘lat tunika raxtasi (a) va uning

ko‘ndalang kesimi (b).


4-rasm. To‘sin fermaga va unga o‘rnatilgan qoplamaning tuguni: 1-shakildor po„lat tunika; 2-bug„dan himoyalovchi material; 3-issiq va sovuqni ushlab tutuvchi material; 4-namlikdan himoyalovchi material; 5-mixparchin; 6- o„zikesar boltlar.
To„sin fermalariga bog„langan elemetlarga po„lat tunukalar boltli birlashma, o„zikesar bolt 1 va shurup 2 larga halqa 3(shayba) lar kiritib maxkamlanadi (4.5- rasm).
1

5-rasm. Elemetlarni bog‘livchi detallar.

Tom qoplamlarining tayanchlari shveller yoki qo„shtavr po„lat prokatlardan panjarasimon qilib yasalgan bo„ladi.
Qadami 6 m bo„lgan shveller 1 lardan yasalib, to„sin ferma 3 lariga maxkamlanadigan turlari keng tarqalgan (4.6,a-rasm). Shvellerlar bir biri bilan maxsus bolt 2 lar yordamida bog„langan bo„ladi.
Tom ustidagi qor yomg„irlarni oqishini ta‟minlash maqsadida to„sin fermalari α burchak ostida nishablikda bo„ladi. Demak, to„sin fermaga o„rnatilgan om qoplamlarining tayanchlari ham α burchak ostida nishablikda bo„ladi.
Tom qoplamining tayanchiga uning ustidagi qoplam va qorning solishtirma og„irlik kuch q vertikal ravishda ta‟sir qiladi. Bu kuchni quyidagicha tashkil etuvchilarga ajratamiz: 𝑞_𝑥 = 𝑞 · 𝑐𝑜𝑠𝛼, 𝑘𝑁/𝑚 – nishablikka perpendikulyar; 𝑞_𝑦 = 𝑞 ·
𝑠i𝑛𝛼. 𝑘𝑁/𝑚 – nishablik bo„ylab (4.6,b-rasm).
Tayanchning qattikligi 𝑦 − 𝑦 o„q bo„ylab kamayishi uning katta miqdorda zo„riqishiga olib keladi, uni kamaytirish uchun ularning tagiga qo„shimcha tayanchlar qo„yiladi. Agar to„sin fermasining qadami 12 m dan bo„lib, nishabligi tik bo„lsa ikkita, agar to„sin fermasining qadami 6 m dan bo„lib, nishabligi yotiq bo„lsa bitta qo„shimcha tayanch qo„yiladi.
Qoplam tayanchining egilish momentining hisobiy qiymatini quyidagi formula orqali aniqlash mumkin (4.5,c-rasm):
bitta qo„shimcha tayanch bo„lganda:

𝑀_𝑥 =
^{𝑞𝑥·𝑃}2 , 𝑘𝑁 · 𝑚; 𝑀 =

𝑦
8
𝑞_𝑦·𝑃²

(4.1)
, 𝑘𝑁 · 𝑚
32

ikkita qo„shimcha tayanch bo„lganda:
𝑞_𝑥·𝑃²


𝑞_𝑦·𝑃²

𝑀_𝑥 = ₉ , 𝑘𝑁 · 𝑚; 𝑀_𝑦 =
, 𝑘𝑁 · 𝑚 (4.2)
90

bu yerda 4 - qoplam tayanchining uzunligi (odatda u to„sin fermaning qadamiga teng bo„ladi), m.