Metallar kooroziyasiga qarshi kurashish usullari Reja Metallarni olishning asosiy usullari Atom radiuslarining kichrayishi
Download 108.5 Kb.
|
Metallar kooroziyasiga qarshi kurashish usullari
Metallar kooroziyasiga qarshi kurashish usullari Reja 1. Metallarni olishning asosiy usullari 2. Atom radiuslarining kichrayishi 3. Elektrokimyoviy korroziyani birinchi nazariyasi Xulosa Foydalanilgan adabiyotlar Metallarni olishning asosiy usullari Sanoatda metallar asosan ularning tabiiy birikmalaridan ya’ni ma’danlaridan olinadi. Sanoat miqyosida sof metallar olish uchun yaroqli tabiiy xom ashyoning har xil turlari ma’danlar deyiladi. Ma’danlardan metallar ajratib olish hamma vaqt oksidlanish-qaytarilish jarayonidir. Hamma metallar (tug‘ma-metallardan boshqalari) tabiiy birikmalarida oksidlangan shaklda bо‘ladi, ularni birikmalardan ajratish uchun ular qaytariladi. Metallarni ularning tabiiy birikmalaridan olishning umumiy prinsiplari quyidagicha: ayni metall qanchalik aktiv bо‘lsa, uni ajratish uchun shuncha kuchli qaytaruvchidan foydalaniladi. Metallurgiyada tipik qaytaruvchilar sifatida: vodorod, uglerod, aktiv metallar (Al, Zn, Mg, Ca, ishqoriy metallar) dan foydalaniladi. Kо‘pchilik о‘tuvchan d-metallarni ularning oksidlaridan uglerod bilan qaytariladi. Biroq uglerod bir qator metallar bilan mо‘rt va issiqlikka chidamli faza hosil qiladi. Ayrim hollarda bu effektdan maxsus foydalanib, masalan karbotermik usullarda temir rudalari qaytarilib, chо‘yan olishda foydalaniladi. Sulfidli ma’danlar kuydirilib, oksidlar holiga о‘tkaziladi va oksidlari qaytariladi. Nihoyat eng aktiv ishqoriy va ishqoriy-yer metallari, alyuminiy, magniylar galogenidli tuzlarni suyuqlanmalarini elektroliz qilib olinadi. Mo, W, Re va boshqa metallarni ularning oksidlaridan vodorod bilan qaytarilib olinadi. Vodorod ancha yumshoq qaytaruvchidir. Karbotermik qaytarilish bilan Fe, Pb, Sn, Cu, Zn, Ni, Co, Mn…metallar olinadi. Cr, Mn, Fe kabi metallarni olishda alyumotermiya usulidan keng foydalaniladi. Quyidagi jadvalda metallarning asosiy olish usullari keltirilgan. Metallarni asosiy olinish usullari Usul Dastlabki shakli Olinadigan metallar Fizik usullar Aralashmalarni ajratish Oddiy moddaning tug‘ma holati Au, Pt, Hg, Ag va platina metalari Qaytarish: vodorod bilan Oksidlar, galogenidlar, tuzlar Ga, Jn, Ge, Mo, W, Re Karbotermiya (S bilan) Oksidlar, tuzlar Fe, Co, Ni, Cr, Mn, Pb, Sn, Zn, Cd, Cu, Sb, Bi, Mo, W Metallotermiya: alyumotermiya Oksidlar Cr, Fe, Co, Ni, Mn, ishqoriy c (B) Tj-0.10metallari Sinktermiya Galogenidlar, tuzlar Ag, Au Magniy termiya Oksidlar galogenidlar Be, Ti, Zr, Hf Kalsiy termiya Oksidlar, galogenidlar U, V Nb, Ta, Sc, Y, La va lantanidlar Ishqoriy metallar bilan Oksidlar, tuzlar Nb, Ta, Ti, Zr, Hf Elektroliz katodda Galogenidlar, tuzlar ishqorlar Ishqoriy va ishqoriy-yer metalari, Al, Ga, Jn, Tl, Be, Mg, Zn, lantanidlar, Pb, Nb, Ta, Mn, Cu, Parchalash va disproporsionirlash Galogenidlar. Subgalogenidlar. Karbonillar. Iodidlar. Azidlar. Ge, Ti, Zr, Hf, Mo, W, V, Nb, Ta, Al, G‘ye, Co, Ni, Mn Misollar: 2TiCl2 t0 TiCl4+ Ti 2TiJ2 t0 2Ti + 2J2 2AgN3 t0 2Ag + 3N2 ↑ Pb(N3)2 tPb + 3N2 ↑ Fe(CO)5 t0 Fe + 5CO ↑ Ni(CO)4 t0 Ni + 4CO ↑ Ayrim о‘tuvchan d- metallarning atom radiuslari (A) Gruppalar IV Ti 1,47 Zr 1,60 Hf 1,59 V V 1,35 Nb 1,47 Ta 1,47 VI Cr 1,29 Mo 1,40 W 1,41 VII Mn 1,28 VIII Fe 1,29 Co 1,25 Ni 1,25 d- metallarda (qо‘shimcha guruhlarda) yuqoridan pastga tushgan sari atom radiuslari kamayadi yoki deyarli teng bо‘ladi. Bu hodisaga d- effekt yoki d – qisilish deyiladi. Metallarning davriy sistemadagi о‘rni va kimyoviy xossalari Metallarning kimyoviy xossalari ularning atom tuzilishiga va davriy sistemadagi joylashgan о‘rinlariga asoslanib tushuntiriladi. Metallarning tashqi elektron qavatlarida kam sondagi elektronlar joylashganligi bilan xarakterlanadi. Masalan, tashqi qavatida: 1 ta elektroni bо‘lgan metallardan -15 ta; 2 ta elektroni bо‘lgan metallardan -57 ta; 3 ta elektroni bо‘lgan metallar – 4 ta (Al, Ga, Jn, Tl); 4 ta elektroni bо‘lgan metallar 3 ta ( Ge, Sn, Pb); 5 ta elektroni bо‘lgan metallar – 2 ta (Sb, Bi); 6 ta elektroni bо‘lgan metall- 1 ta (Po); “nol” ta elektroni bо‘lgan metall- 1 ta (Pd). Demak, 83 ta metallning 72 tasida tashqi qavatida bitta, yoki ikkitadan elektronlari bо‘ladi. Bitta davrning о‘zida joylashgan elementlar atomlarida elektron qavatlar soni bir xil bо‘ladi, biroq chapdan о‘ngga о‘tgan sari yadro zaryadlari bir birlikka ortib borgani sari elektron qavatlar yadroga kuchli tortiladi va atomlarning radiuslari kichrayib boradi. Download 108.5 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling