Metallar va metalmaslar. Metallarning fizik xossalari. Metallarning kimyoviy xossalari. Metallarning olinishi bo’yicha eksperementlar o’tkazish

4.1 To’yingan uglevodorodlarga oid kimyoviy eksperementlar o’tkazish.
1 - amaliy mashq. To`yingan uglevodorodlaming vakillaridan (С6Н14 yoki C7H16) birining izomerlarini yozib, ularni ratsional va IYuPAK nomenklaturalari yordamida nomlanishi.
1- tajriba. Metan olish va uning xossalarini o`rganish.
Reaktivlar: natriy atsetat, natron ohak (NaOH+Ca(OH)2aralashmasi), bromli suv, 1% li kaliy permanganat eritmasi.
Quruq probirkaga bir qism natriy atsetat va ikki qism natron ohakdan iborat aralashmadan 2 gr solinadi. Probirkaning og`zi gaz chiqish nayi o`rnatilgan tiqin bilan berkitiladi va probirka qisqich yordamida shtativga o`rnatiladi. Nayning ikkinchi uchi suvli boshqa probirkaga tushiriladi. Shundan so`ng aralashmali probirka gorelka alangasida qizdiriladi, gaz holidagi mahsulot metan hosil bo`lishi kuzatiladi. Ajralib chiqayotgan gazga nay og`zida gugurt alangasi tutilsa, u ko`kimtir alanga berib yonadi. Demak, bu gaz - metan. CH3COONa + NaOH CH4 + Na2CO3 CH4 + 2O2 CO2 + H2O
Ajralib chiqqan gaz avval bromli suv solingan probirkadagi eritma orqali, keyin kaliy permanganat solingan probirkadagi eritmadan o`tkaziladi. Ikkala holatda ham eritmalar rangi o`zgarmaydi, ya`ni reaksiya amalga oshmaydi. Bu tajriba ham ajralib chiqqan gaz metan ekanligini tasdiqlaydi.
2- tajriba. Alkanlarni konsentrlangan mineral kislotalar bilan ta`siri. Reaktivlar: geksan, kons. H2SO 4 , kons. HNO3 Probirkaga 1 ml geksan solib, unga teng miqdorda kons. H2SO 4 aralashtiriladi. Bunda aralashma suv bilan sovutib turiladi. Geksan rangining o`zgarmasligi to`yingan uglevodorodlarning inertligini ko`rsatadi. Xuddi shunday tajriba kons.HNO 3 bilan o`tkazilganda ham eritma rangi o`zgarmaydi. Demak, to`yingan uglevodorodlarga nitrat kislota ham ta`sir etmaydi.
3 - tajriba. Alkanlarga kaliy permanganatning ta`siri. Reaktivlar: geksan, 1% li kaliy permanganat eritmasi 5% li natriy karbonat eritmasi. Probirkadagi 1ml geksanga 1ml soda eritmasi va bir necha tomchi kaliy permanganat eritmasi qo`shiladi va qattiq chayqatiladi. Kaliy permanganatga xos binafsha ran g yo`qolmaydi, chunki geksan va to`yingan uglevodorodlar bu sharoitda oksidlanmaydi.

4.2 Tuzlar va ularning turlari. O’rta tuzlar. Nordon tuzlar, asosli tuzlar, qo’sh tuzlar ularning olinishi, fizik va kimyoviy xossalari mavzulari bo’yicha kimyoviy eksperementlar o’tkazish tuzish. . Nordon tuzlar kislota tarkibidagi vodorodning bir qismi o’rnini metall olishidan hosil bo’lgan mahulotdir. Nordon tuz molekulastarkibida metal va kislota qoldig’idan tashqari, o’rnini metallga bera oladigan vodorod ham bo’ladi., masalan, NaHSO₄, CaHPO₄.