Metallarni pirometallurgik usul bilan ishlab chiqarish, isrofni majburiyligi, kimyoviy, fizikaviy va mexanik isroflar

(MeO) + CO (H2) = [Me] + CO2 (H2O)

(MeO) + [FeS] = [MeS] + (FeO)

Kimyoviy isrof tiklanish yoki sulfidlanish reaksiyalarini oqib o„tishi tufayli vujudga keladi. Bu jarayonlarning kimyoviy reaksiyalarini umumiy holda quyidagicha yozishimiz mumkin:
Rangli metallning eritma holatdagi isrofi reaksiyaning termodinamikasi bilan aniqlanadi. Sanoat sharoitlarida reaksiya ko„pincha muvozanat holatiga yetmaydi, bu esa metallarning shlak bilan kimyoviy isrofini ko„payishiga olib keladi.

Fizikaviy isrof metallni yoki metall sulfidini ikkita bir-biriga aralashmaydigan fazalarda (metall va shlak, shlak va shteyn) taqsimlanish koeffitsienti qonuniga asoslangan bo’ladi. Fizik va kimyoviy isrofgarchilik faqat fazalararo chegarada o’tish bilan farqlanadi. Shu sababli ularni birlashtirib elektrokimyoviy sarflanish deb nomlanadi.

• Fizikaviy isrof metallni yoki metall sulfidini ikkita bir-biriga aralashmaydigan fazalarda (metall va shlak, shlak va shteyn) taqsimlanish koeffitsienti qonuniga asoslangan bo’ladi. Fizik va kimyoviy isrofgarchilik faqat fazalararo chegarada o’tish bilan farqlanadi. Shu sababli ularni birlashtirib elektrokimyoviy sarflanish deb nomlanadi.

Mexanik isrof fazalarning chala bo’linishida va suyuq shteyn yoki metallning mayda zarrachalarini shlakda aralashib qolishi tufayli sodir bo’ladi. Bu holat metallurgik pechga shixta yuklanganda u shlakning ustki qismiga tushib, unda erib, kerakli komponent shlak qatlamidan metall yoki shteyn qatlamiga sizib o’tishga ulgurmay qoladi va natijada pechdan shlak chiqarilganda u bilan birga chiqib ketadi.

• Mexanik isrof fazalarning chala bo’linishida va suyuq shteyn yoki metallning mayda zarrachalarini shlakda aralashib qolishi tufayli sodir bo’ladi. Bu holat metallurgik pechga shixta yuklanganda u shlakning ustki qismiga tushib, unda erib, kerakli komponent shlak qatlamidan metall yoki shteyn qatlamiga sizib o’tishga ulgurmay qoladi va natijada pechdan shlak chiqarilganda u bilan birga chiqib ketadi.