Metallurgiya jarayonlarning turlari va asosiy xarakteristikalari Reja

2-jadval
100 kg xomashyo uchun Vanyukov pechining issiqlik balansi

№	Kirish	mDj	%	№	Chiqish	mDj	%
1	Uglerodning yonishi	51,4	18,7	1	Yuqori sulfid­lar­­ning ajralishi	31,8	11,6
2	S ni SO2 ga yonishi	82,6	30,0	2	Gaz SO2 shaklidagi oltingugurtning paydo bo‘lishi	34,4	12,5
3	FeS ni FeO ga oksid­la­ni­shi	115,4	42,0	3	CaCO3 ning ajra­lishi	5,86	2,1
4	FeO ning pay­­do bo‘lishi	18,4	6,7	4	Toshqol bilan	77,2	28,0
5	Toshqolning paydo bo‘­­­li­­shi	3,87	1,4	5	Shteyn bilan	45,1	16,4
6	Ashyo bilan	2,5	0,9	6	Gaz bilan	59,8	21,7
7	Klinker bilan	0,17	0,06	7	Namning parchala­nishi	14,45	5,24
8	Havo bilan	0,63	0,23	8	Chang bilan	1,68	0,66
				9	Boshqalar	4,7	1,7
Jami		275,0	100	Jami		275	100

Vanyukov jarayonidan ishlab chiqarish unumdorligini orttirishda foy­da­lanish, texnik kislorodni ishlatish va xomashyoni eritmaning usti­ga yuklash ishlab chiqarish unumdorligini 100–150 t/m² sutkagacha olib chiqishi mumkin. VP ni emulsion jarayoni deyish mumkin, chunki unda xom­ashyodan to‘liq foydalanish, atrof-muhitni muhofaza qilish, texnolo­giyani avtomatlash va kompleks mexanizatsiyalash boshqa pechlarga qaraganda oson kechadi.
Vanyukov jarayonida moddalarning fizik-kimyoviy o‘zgarishlari KMEP jarayonida o‘tadigan reaksiyalarga mos keladi. Faqat bu jarayonda hamma reaksiyalar eritma ichida o‘tishi bilan ajralib turadi. Bu jarayon­lar birikma va moddalarning ajralishi, sulfidlarning oksid­la­nishi, sulfid oksid­lar bilan o‘zaro bog‘lanishlari va boshqalardir. Reaksiya­larning termo­dinamik tavsiflarini KMEP jarayonida o‘tadigan jarayon­lar bilan baholash mumkin. Faqat eritmada yuqori harorat bo‘l­gani, diffuzion koeffitsiyentlari kattaroqligi va eritmaning gaz bilan barbo­taj bo‘lgani reak­siyalarning tezroq va to‘laroq oqib o‘tishiga olib keladi.
Jarayon natijasida sulfid-oksid emulsiyasi paydo bo‘ladi. Emul­­siya cho‘kib, vannada shteyn va toshqolga ajraladi. Ajralish ular­ning har xil fizik-kimyoviy xususiyatlari natijasida boradi. Vanyukov jarayo­nida turli birikmalar qayta ishlanishi mumkin. Jarayonni oddiy shteyn, boyitilgan shteyn va xomaki mis olish darajasiga ham olib bori­shi mumkin hamda bu jarayon kelajakda yallig‘ pechlarning o‘rniga to‘liq qo‘llanilishi mumkin, desak hech ham mubolag‘a bo‘lmaydi.
Vanyukov pechi uchun ashyo tengligini hisoblash
Bugungi kunda barcha rux zavodidagi ruxli kekni qayta ishlash quvur­simon aylanma pechlarda olib borilishi ulardan chiqayotgan klinker miqdo­rining ortib ketishiga olib kelmoqda. Rux zavodi klinkerlari mis eritish zavod­lari uchun asosiy xomashyolardan biri bo‘lib qolmoqda. Uning tarkibidagi mis­ning o‘rtacha 4–5 % da bo‘lishi, kumushning, ayrim klin­kerda oltinning ham 1–3 g/t da bo‘lishi har tomonlama iqtisodiy samara bermoqda. Aynan Olmaliq mis eritish zavodida ham 1985-yilda boshlangan ilmiy tadqiqot ishlari natijasida bugungi kunda klinkersiz birorta eritish pechi ishlamaydi. Shuning uchun ham Vanyukov pechi ashyo tengligini hisob­layotgan bir paytda klinkerning ratsional tarkibini hisoblashga alohida e’tibor berib, ushbu bo‘limni kiritishga harakat qilindi.
Klinkerning ratsional tarkibini hisoblash uchun qabul qilingan ashyoning kimyoviy tarkibi quyidagicha: 4,3%–Cu; 1,7%–Zn; 0,8%–Pb; 27,5%–Fe; 4,7%–S; 27%–C; 4,7%–Al₂O₃; 5,3%–CaO; 17,5%–SiO₂; 6,5% – hokazo.
Klinker tarkibidagi asosiy minerallarni quyidagi holatda bo‘li­shi mumkin, deb qabul qilsa bo‘ladi: mis–Cu₂S; rux massasining 70% ZnS va qolgan 30% ZnO ko‘rinishda, qo‘rg‘oshinning 40% Pb va qolgan 60% PbS ko‘rinishda, temirning 60% Fe, qolgani esa FeS va FeO ko‘rinishlarda.
Klinkerning ratsional tarkibini aniqlash III bo‘limda ko‘rsatilgan usullar bilan hisoblanadi. Hisobdan olingan natijalar 4.3-jadvalda o‘z ifodasini topgan.