Metallurgiya va kimyoviy texnologiyalar” fakulteti “Kimyoviy texnologiya” kafedrasi “Energotexnologiya” fanidan

Asosiy qism

1.1.Sulfat kislota haqida umumiy ma’lumot
Sulfat kislota – kimyo sanoatining asosiy mahsulotlaridan biri hisoblanadi. U mineral o‘g’itlar, turli xildagi mineral tuzlar va kislotalar, organik mahsulotlar, bo‘yoqlar, portlovchi moddalar va boshqalar ishlab chiqarishda keng miqyosda ishlatiladi. Sulfat kislota ishlatilmaydigan yirik zamonaviy sanoat korxonalari mavjudligini tasavvur etish qiyindir. Sulfat kislotadan neftni qayta ishlash, metallurgiya, metallarni qayta ishlash, to‘qimachilik, charm va boshqa sanoatlarda suvsizlantiruvchi va qurituvchi modda sifatida, neytrallash jarayonida, metallarni tozalashda va boshqa bir qancha maqsadlarda foydalaniladi. Sulfat kislota qadimdan ma’lum bo‘lgan moddadir. Fors alximigi Abu Bakr Alrases asarlarida (940 y.) ham u haqida ma’lumotlar berilgan. Sulfat kislota dastlab temir kuporosini quruq haydash orqali olingan (shuning uchun sulfat kislotani uzoq vaqt kuporos moyi deb ham atab kelingan). Bu usul bilan 1526 yilda oz miqdordagi tutovchi sulfat kislota olingan. XV asrning ikkinchi yarmida ichki qismi suv bilan namlangan katta hajmdagi idishlarda oltingugurt va selitrani yondirish orqali meditsina maqsadlari uchun sulfat kislota olish yo‘lga qo‘yilgan edi.
Hozirda «Ammofos-Maksam» AJning yillik elektr energiyasiga bo‘lgan ehtiyoji soatiga 18-20 megavattni tashkil etadi. Bu esa mazkur korxonaning asosiy mahsulot – sulfat kislotadan tashqari iste’molchilar ehtiyoji uchun qo‘shimcha elektr energiyasi ham yetkazib berish imkoniyatini yaratadi.

Ushbu birikma dunyo sanoatida shu qadar keng qo'llaniladiki, hatto uning ishlatilishi ham mamlakatlarda ushbu sohaning rivojlanish darajasini belgilaydi. Sülfürik kislota ishlab chiqarish darajasi juda yuqori, chunki u butun dunyoda juda mashhur bo'lgan ba'zi materiallarni ishlab chiqarish va ishlab chiqarish uchun juda yaxshi xususiyatlarga ega. Uning ajoyib korroziv kuchga ega bo'lgan xususiyatlariga ega, shuning uchun unga tegishli nom berilgan.

O'rta asrlarda bu birikma sifatida tanilgan vitriol moyi taxminan XNUMX-XNUMX-asrlarda o'sha davr alkimyogarlari tomonidan berilgan bu ism, uning kashf etilishi va funktsiyalarini o'rganishga bag’ishlangan eng muhim asrlar edi.
Sulfat kislota olish uchun turli xil jarayonlar mavjud, bu qo'rg’oshin kamerasi jarayoni eng qadimiysi bo'lib, bugungi kunda ham bu jarayonga guvoh bo'lish juda keng tarqalgan, chunki yirik o'g’itlar ishlab chiqaruvchi korxonalar uni olishni osonlashtirish uchun foydalanadilar.
Ushbu kislotani olish jarayoni juda xavfli bo'lishi mumkin, agar siz ularni amalga oshirishga qodir bo'lgan barcha bosqichlarni aniq bilmasangiz, chunki u katta miqdordagi issiqlik hosil qiladi va o'z navbatida tanangiz juda issiq, shuning uchun har qanday splash kuchli kuyishga olib kelishi mumkin.