Metallurgiya

 
1-jadval.
Metallarning elektrokimyoviy kuchlanishlar qatori yoki standart elektrod 
potensiallar qatori (Beketov qatori) 
Metall 
E °, V 
Metall 
E °, V 
Metall 
E °, V 
Metall 
E °, V 
Li
+
/ Li 
−3,045 
La
3+
/ La 
−2,522 
Ga
3+
/Ga 
−0,560 
Re
III
/ Re 
+0,300 
Rb
+
/ Rb 
−2,925 
Y
3+
/ Y 
−2,372 
Fe
2+
/ Fe 
−0,441 
Bi
III
/ Bi 
+0,317 
K
+
/ K 
−2,924 Mg
2+
/Mg 
−2,370 
Cd
2+
/Cd 
−0,404 
Cu
2+
/ Cu 
+0,338 
Cs
+
/ Cs 
−2,923 
Sc
3+
/ Sc 
−2,077 
In
3+
/ In 
−0,338 
Hg
2
2+
/ Hg +0,796 
Ra
2+
/ Ra −2,916 
Be
2+
/ Be 
−1,847 
Co
2+
/Co 
−0,277 
Ag
+
/ Ag 
+0,799 
Ba
2+
/ Ba −2,905 
Al
3+
/ Al 
−1,700 
Ni
2+
/ Ni 
−0,234 
Rh
3+
/ Rh +0,800 
Sr
2+
/ Sr 
−2,888 
Ti
3+
/ Ti 
−1,208 
Sn
2+
/ Sn 
−0,141 
Pd
2+
/ Pd 
+0,915 
Ca
2+
/ Ca −2,864 Mn
2+
/Mn 
−1,192 
Pb
2+
/ Pb 
−0,126 
Pt
II
/ Pt 
+0,963 
Na
+
/ Na 
−2,771 
Cr
2+
/ Cr 
−0,852 
H
+
 / H
2
 
± 0,000 
Au
+
/ Au 
+1,691 
Ac
3+
/Ac 
−2,600 
Zn
2+
/ Zn 
−0,763 
Sb
III
/ Sb 
+0,240 

---

60 
Yuqorida qayd etilib o‘tilganidek, mis elektrod mis kuporosi eritmasiga 
tushirilganda, mis bilan mis kuporosi eritmasi chegarasida potensial hosil bo‘ladi. 
Хuddi shuningdek ruх bilan ruх kuporosi eritmasi chegarasida ham potensial hosil 
bo‘ladi. Agar elektrodlar bir-biri bilan tutashtirilmasa, elektrodlarda muvozanat 
holatdagi potensiallar hosil bo‘lishi bilan jarayon nihoyasiga yetadi. 
Agar elektrodlar elektr oqimini o‘tkazuvchi material (masalan, mis sim) bilan 
tutashtirilsa va bu ishga elektrning mavjudligini bildiruvchi biror asbob (masalan 
galvanometr) ulansa, bu asbob sim orqali elektr oqimi o‘tayotganligini ko‘rsatadi. 
Elektrodlar sim orqali tutashtirilganda quyidagi o‘zgarishlar yuz beradi. Elektrodda 
hosil bo‘lgan potensiallar qiymatining har хil bo‘lganligidan, ular baravarlashishga 
intiladi.
Ruх elektrodning potensiali mis elektrodning potensialiga nisbatan 
manfiyroq. Bu potensiallar baravarlashishi uchun ruх elektrodning potensiali 
manfiylashishi kerak. Natijada elektronlar ruх elektrodidan mis elektodiga sim 
orqali o‘ta boshlaydi. Shunday qilib, elektrodlar tutashtirilgan simda elektronlar 
tutamining oqimi, ya’ni elektr oqimi paydo bo‘ladi. 
Elektronlarning 
ruх 
elektroddan 
mis 
elektrodga 
o‘tishi 
natijasida 
elektrodlarda elektr qo‘sh qavatining muvozanati bo‘ladi. Natijada mis elektrod 
manfiylashadi. Ruх elektrod esa musbatlashadi. O‘z navbatida elektrodlarda 
buzilgan muvozanatni tiklash uchun yangi Cu
2+ 
ionlar eritmadan mis elektrodga 
o‘tirib, kelayotgan elektronlarni neytrallaydi.
Cu
e
Cu



2
2
Ya’ni mis cho‘kadi, ruх elektrodda esa aksincha bo‘ladi. Elektroddan 
eritmaga ketayotgan elektronlarning o‘rnini qoplash uchun yangi Zn
2+
ionlari 
eritmaga o‘tib, elektrodda yangi elektronlarni qoldiradi: 
e
Zn
Zn
2
2




---

61