Metodikaliq qollanba

II. 2 Mámleket basqarıwında jer resurslarini basqarıwdıń ornı
Jer resurslarini basqarıw−bu jer resurslarına jámiyet hám mámlekettiń jer resurslarini paydalanıwda olardıń natiyjeliligin asırıw ushın úzliksiz, sanalı hám anıq maqsetke qaratılǵan tásir kórsetiwi bolıp tabıladı.
Jer munasábetleriniń ob'ekti jer resursları bolıp tabıladı. Jer resurslarini basqarıw bolsa olardan paydalanıwdı joybarlaw, shólkemlestiriw, tártipke salıw hám baqlawdan ibarat bolıwı kerek.
Ózbekstanda Jer resurslarini basqarıw, mámleket jer fondidan aqılǵa say paydalanıwdı támiyinlew hám shólkemlestiriw arnawlı kepillikke iye bolǵan mámleket shólkemleri tárepinen ámelge asıriladı. Jer kodeksinde bazar ekonomikasın qáliplestiriwdegi jer kadastrınıń kúsheyip baratırǵan roli yoritiladi, alıp barılıp atırǵan mámleket basqarıwdıń birden-bir sistemasındaǵı ornı, basqa tarmaq kadastrların rawajlandırıw ushın keńlik-huqıqıy tiykar retindegi áhmiyeti anıqlanǵan.
Jerden paydalanıwdı basqarıw tarawı huqıqıy tárepten jer fondini basqarıw boyınsha ulıwma basqarıw kepillikine iye hám atqarıw etiwshi mámleket shólkemlerine ajraladi`. Ulıwma basqarıw shólkemleri birinshi náwbette mámleket húkimetiniń joqarı shólkemleri bolıp tabıladı. Atqarıw etiwshi organlar Ózbekstan aymaǵı shegarasında hám basqarıw−hududiy birliklerde tiyisli Jerden paydalanıwshı keńseler bolıp, olar Jerlerden qanday maqsetlerde paydalanıwınan qaramastan Jer resurslarini Jer basqarıw boyınsha arnawlı huqıqlarına iye esaplanadı.
II. 3 Ózbekstan Respublikasında jer resurslarini basqarıwǵa tiyisli nızamlar
Húrmetli Prezidentimiz I. A. Karimovning ǵayratları menen awıl xojalıǵı daǵı reformalardı tereńlestiriwge qaratılǵan Ózbekstan Respublikasınıń “Jer kodeksi”, “Awıl xojalıǵı kooperativi (shirkat xojalıǵı) tuwrısında”gi, “Dıyxan xojalıǵı tuwrısında”gi, “Mámleket Jer kadastrı tuwrısında”gi nızamlardıń qabıl etiliwi mámleketimizde Jer resurslarınan jáne de nátiyjeli hám aqılǵa say paydalanıwdıń huqıqıy tiykarın jaratıp berdi.
Usınıń sebepinen jer munasábetleri salasında mámlekette qatar zárúrli nızam hám qararlar qabıllandı:

• 
  Ózbekstan Respublikası Jer kodeksi (1998 jıl 30 apreldegi Joqarı Jıynalıstıń XI sessiyasında ),
  
• 
  Ózbekstan Respublikasınıń “Mámleket jer kadastrı tuwrısında”gi Nızamı (1998 yil 28 avgustdaǵı Joqarı Jıynalıstıń XII sessiyasında ),
  
• 
  Ózbekstan Respublikası mámleket jer kadastrın júrgiziw tártibi (Ózbekstan Respublikası ministrler Mákemesiniń 1998 yil 31 dekabr degi 543-sanlı Sheshimi). Bunnan tısqarı, Jer kodeksi hám “Mámleket jer kadastrı tuwrısında”gi nızamınıń tiykarǵı qaǵıydaların rawajlandırıw boyınsha Jer resursları Mámleket komiteti hám de “O'zgeodezkadastr” tárepinen jerden paydalanıw hám jer munasábetlerin tártipke salıw máselelerine baylanıslı 40 tan artıq nızam astı normativ hújjetleri islep shıǵıldı hám tastıyıqlandi.
  

Awıl xojalıq kárxanaları, sonıń menen birge awıllararo jerlerden paydalanıwǵa talluqli bolǵan Katar zárúrli máseleler Ózbekstan Respublikası Joqarı Jıynalısınıń XI sessiyasında (1998 y) qabıl etilgen “Kooperativ (shirkat xojalıǵı ) tuwrısında”gi, “Fermer xojalıǵı tuwrısında”gi, “Dıyxan xojalıq tuwrısında”gi nızamlarda ozıniń sawlelengen. Sanap o'tilgen nızamshılıq hújjetleri gúwalıq berediki, búgingi kúnde jerden paydalanıw salasında nızamshılıq bazası ámeliy tárepten jaratılǵan.
Ózbekstan Respublikası Konstituciyasiniń 55 - statyasında “Jer, Jer astı baylıqları, suw, ósimlikler hám haywanot dúnyası hám de taǵı basqa tábiyiy rezervler ulıwma milliy baylıq bolıp tabıladı, odan aqılǵa say paydalanıw zárúr, sebebi alar mámleket qáwipsizligidadir”,- dep belgilep qoyılǵan.
Konstituciyalıq normalar jer munasábetlerin tártipke salıp turıwshı, nızam hújjetleriniń barlıǵına qollanıw etiletuǵın hám joqarı yuridikalıq kúshke iye bolǵan huqıqıy normalar bolıp tabıladı.
Sonday etip, Jer resurslarini basqarıw tiykarında hár qanday social - ekonomikalıq formatsiyalar hám tábiyaat nızamlarına tiyisli bolǵan umumekonomikalıq nızamlar jatadı. Social - ekonomikalıq hám ekologiyalıq aspektlar realizatsiyasi Jer resursları mazmunınıń sırtqı tárepi, yaǵnıy basqarıw boyınsha mámlekettiń shólkemlestirilgen - xojalıq hám huqıqıy, joba -ekonomikalıq retindegi ilajların ańlatadı.