Metodikaliq qollanba

II. 4 Jer resurslarini basqarıwda jerge bolǵan múlkshilik
Jer kodeksinde birinshi ret jer uchastkalarına sub'ektler huqıqlarınıń keń qamtılǵan túrleri, atap aytqanda, jerge múlkshilik, miyraslariy iyelik, birgelikte iyelik yamasa paydalanıw, jer uchastkasınıń ijarası birinshi ret názerde tutılǵan.
Jerge múlkshilikke (Jer kodeksiniń 16 -statyası ) salıstırǵanda belgilengenler etilediki, Ózbekstan Respublikasınıń nızamshılıq hújjetlerinde belgilengen jaǵdaylardan tısqarı barlıq jaǵdaylarda jer uchastkasın aldı -sotdi, almastırıw, sıylıq qılıw, girewge qoyıw qadaǵan etilgen. Joqarıda belgilengen jaǵdaylarda yuridikalıq hám fizikalıq shaxslar jer uchastkalarına, sonday-aq múlk huqıqında da jer uchastkalarına ıyelewleri múmkin (17, 18-elementlar ). Múlk huqıqı menen jer uchastkasına ıyelew múmkinshiligi tuwrısındaǵı bul qaǵıyda respublika jer nızamshılıǵına birinshi ret júrgizilgen.
Ózbekstan Respublikası Konstitusiyasına qaray, mámleketimiz puqaraları nızamlarda belgilengen tárzde múlk huqıqına iye esaplanadılar hám ózleriniń múlkinen óz qálewlerinshe paydalanıwları múmkin, olar tábiyiy resurslarǵa tuwrı munasábette bolıwǵa májburiydirlar. Joqarıda belgilegenimizdek, jer basqa tábiyǵıy baylıqlar sıyaqlı ulıwma milliy baylıq bolıp tabıladı, olardı ıqtıyar qılıw bolsa kepillikli mámleket shólkemleri tárepinen ámelge asıriladı.
Jer kodeksiniń 1-statyasında tán alınıwısha, Jer nızamshılıǵınıń tiykarǵı waziypası búgingi hám kelesi áwladlar máplerin támiyinlew maqsetinde jer munasábetlerin tártipke salıw, jerlerden ilimiy tiykarlanǵan, aqılǵa say paydalanıw hám qorǵaw, topıraq ónimliligin qayta qayta tiklew, tábiyiy ortalıqtı saqlaw hám jaqsılaw, xojalıq júrgiziwdiń barlıq formaların teń haqılı rawajlandırıw ushın sharayat jaratıw, yuridikalıq hám fizikalıq shaxslardı jer uchastkalarına bolǵan huqıqların qorǵaw, sonıń menen birge bul tarawdaǵı nızamshılıqtı bekkemlewden ibarat.
Jer kodeksiniń eń úlken hám zárúrli bólimi-bul “Awıl xojalıq jerleri” bólimi bolıp tabıladı, qaysıki bul jerde bul taypa jerleriniń quramı tártiplestiriledi, jer xojalıq júrgiziwdiń tiykarǵı formaları anıqlanadı, sub'ektler, atap aytqanda awıl xojalıq kooperativlari (shirkatlari), fermer xojalıqları, dıyxan xojalıqlarınıń huqıqıy rejimleri anıqlanadı.
Jer resurslarini basqarıw sistemasında social islep shıǵarıwdı basqa tarawlarda bolǵanı sıyaqlı islep shıǵarıw kúshlerin xarakteri jerden paydalanıw hám jerge iyelik qılıw formaları menen baylanısqan islep shıǵarıw munasábetleri ortasında mudami qarama-qarsılıq tuwılıp turadı. Jer resurslarini basqarıw waqtında jerge iyelik qılıw hám paydalanıw ushın iyelik etiwge yuridikalıq shaxslar hám puqaralar, sonıń menen birge húkimet shólkemleri mámleket máplerin qorǵawǵa ámel etisleri kerek.
Ózbekstan Respublikası Konstitusiyasına qaray, mámleketimiz puqaraları nızamlarda belgilengen tárzde múlk huqıqına iye esaplanadılar hám ózleriniń múlkinen óz qálewlerinshe paydalanıwları múmkin, olar tábiyiy resurslarǵa tuwrı munasábette bolıwǵa májburiydirlar.
Hulosa
Sonday etip, házirgi kúnde awıl xojalıq áhmiyetine iye bolǵan jerlerdi qorǵawǵa bólek itibar berilip atır. Sebebi mámleketimizde putkil xalıq múlki bolǵan yerni qáwipsizliklew hám odan paydalanıw konstitutsion áhmiyetke iye. Pútkil jámiyet máplerinde jerlerden aqılǵa say hám nátiyjeli paydalanıw birden-bir mámleket jer fondining huqıqıy rejimi menen támiyinlenedi. Mámleket shólkemleri jerden paydalanıw hám qorǵawǵa salıstırǵanda huqıq hám minnetlemeleri jerden paydalanıwdı mámleket basqarıwdıń mazmunı esaplanadı.