Metrologiya bilan tanishuv Metrologiya – o'lchash ilmi

Metrologiya tarixi

Ushbu taqdimotda metrologiyaning vujudga kelishi va rivojlanishi haqida umumiy ma'lumot berilgan.

Metrologiya bilan tanishuv

Metrologiya – o'lchash ilmi.

Ilm-fan, muhandislik, savdo kabi turli sohalarda juda muhim rol o'ynaydi.

Metrologiya tarixi qadimgi tsivilizatsiyalarga borib taqaladi.

Metrologiya (yunoncha: metron — oʻlchov va logos — taʼlimot) — oʻlchovlar, ularning bir xilligini taʼminlash usullari va vositalari hamda talab etilgan aniqlikka erishish yoʻllari haqidagi fan; fizika bulimi. Asosiy muammolari: a) oʻlchashlarning umumiy nazariyasi; b) kattaliklar birliklarini va ularning tizimlarini yaratish; v) oʻlchash usullari va vositalari; g) oʻlchashlar aniushgi (oʻlchashlar noaniqligi nazariyasi, oʻlchashlar xatoligi nazariyasi) ni baholash usullari va ifodalash yoʻllari; d) oʻlchashlar bir xilligini taʼminlash; y) etalonlarni yaratish; j) oʻlchash vositalari va oʻlchash uslublarining tavsiflarini aniqlash va birliklar oʻlchamlarini etalonlardan qolgan barcha oʻlchash vositalariga oʻtkazish usullari.

Zamonaviy metrologiya

Texnologiya sohasidagi yutuqlar metrologiyani inqilob qildi.

Hozir aniqlik asboblari va elektron o'lchov qurilmalaridan foydalaniladi.

Metrologiya sifat nazorati va xalqaro savdo uchun zarurdir.

Fanning rivojlanishi bilan ayrim birliklar va ularning kattaliklarini tasodifiy tanlashdan birliklar tizimlarini tuzishga oʻtildi. Metrologiyada fizik kattaliklar va kattaliklar birliklari tizimlarini tuzish prinsiplari oʻrtasidagi aloqalar, shuningdek, anik, birliklar tizimining nazariy tomonlari koʻriladi. Hozirgi vaqtda yuzdan ortiq davlat rasman qabul qilgan Xalqaro birliklar tizimi SI keng qoʻllaniladi. Nazariy metrologiya oʻlchashlar anikligi (oʻlchashlar xatoligi) ni va noaniqligini baholash usullariga bagʻishlangan. Bunda ehtimollik nazariyasi va matematik statistika, shuningdek, matematikaning boshqa boʻlimlaridan keng foydalaniladi.

Qadimgi Metrologiya

• Misrliklar qurilish va savdoda barqarorlikni taʼminlash uchun oʻlchov tayoqchalari va ogʻirliklaridan foydalanganlar.
• Mesopotamiyaliklar qishloq xoʻjaligi va savdo maqsadlarida oʻlchash tizimlarini ishlab chiqdilar.
• Yunonlar astrolabe va suv soatlari kabi aniq asboblarni kiritishdi.

Antik rivojlanish davri. O`lchashlarga bo`lgan ehtiyoj qadim zamonlarda yuzaga kelgan. "O`lchash‖ atamasining tom ma‘nosi bo`yicha tahlil etadigan bo`lsak, qadimgi davrda insoniyat asosan "organoleptik o`lchashlar‖ ya‘ni, o`zining his etish a‘zolari orqali muayyan fizikaviy xossa bo`yicha taxminiy ma‘lumotlar olgan. Bunda mana shu his etish organlari o`lchash vositasi vazifalarini bajargan. bu kabi o`lchashlarda aniq 
qiymat olinmasa ham, har hil o`lchashda, aniqrogi, baholashda muayyan bir o`lchovga nisbatan solishtirish amalga oshirilgan.
Metrologiya tarixi

O'rta asrlar va Renessans davri

Renessans vernier kaliper kabi aniqroq asboblarni ixtiro qilish bilan metrologiya sohasidagi yutuqlarni keltirib chiqardi.

O'rta asrlar mobaynida mintaqalar bo'ylab o'lchov normalari turlicha bo'lgan.

O'lchov birliklarini standartlashtirish shu davrdan boshlandi.

Sanoat inqilobi

Metrik tizim ushbu davr mobaynida joriy etildi.

Sanoat inqilobi ishlab chiqarishda standartlashtirilgan o'lchovlarga bo'lgan talabning oshishiga olib keldi.

Mashina va ishlab chiqarish jarayonlarining rivojlanishida metrologiya juda muhim rol o'ynadi.

E'tiboringiz uchun rahmat