Metrologiya, standartlashtirish va sertifikatlash asoslari

9-AMALIY MASHG‘ULOT
MILLIY METROLOGIYA INSTITUTI –DAVLAT KORXONASI VA LABORATORIYALARINING FAOLIYATINI O‘RGANISH


Ishning maqsadi: O‘tgan asrning 30-yillarida Turkiston Respublikasi ichki savdoni tartibga solish Qo‘mitasi qoshida o‘lchovlar va tarozilar byurosi, 1924 yilda Standartlar va o‘lchov vositalari ustidan davlat nazorati laboratoriyasi tashkil etilgan edi. Shu yilning O‘zida O‘rta Osiyo o‘lchov va tarozilari Palatasi tashkil qilindi va u aynan O‘rta Osiyo respublikalarida metrologik xizmatlar asoschisi bo‘ldi.
Hozirgi kunda «O‘zstandart agentligi” agentligi boshchilik qilayotgan O‘zbekiston Respublikasi Davlat metrologik xizmati ko‘p tarmoqli, texnik jihatdan to‘la jihozlangan, zamonaviy meyoriy va metodik hujjatlar bilan ta’minlangan Respublika sinov va sertifikatlashnirish markazi , O‘zbekiston milliy metrologiya instituti, Standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish ilmiy-tadqiqot instituti, 16 ta xududiy markazlar va 148 ta yuridik shaxslar metrologik xizmatlaridan iborat bo‘lgan katta tizimdir. O‘zbekiston milliy metrologiya institutining asosiy vazifasi respublikamizda o‘lchashlar birligini ta’minlash orqali noto‘g‘ri o‘lchashlarning salbiy natijalaridan iste’molchilar huquqlari, fuqarolar sog‘lig‘i va xavfsizligi, atrof muhit hamda davlat manfaatlarini muhofaza qilish va davlatimiz eksport salohiyatini oshirishga ko‘maklashishdan iboratdir.
Mamlakatimiz iqtisodiyotini yanada rivojlantirishning bugungi dolzarb masalalaridan biri bu – davlatimiz ekport salohiyatini oshirish. Bu masalani hal qilishda metrologiyaning o‘rni O‘ziga xosligi bilan ajralib turadi. Xalqaro savdoga ko‘maklashish uchun mamlakatda o‘tkazilgan o‘lchashlar natijalarini boshqa davlatlar tomonidan tan olinishini ta’minlash bu masalaning asosiy negizi sanaladi. Respublikamizda berilgan sertifikatlar boshqa davlatlar tomonidan tan olinishi eksport qiluvchilarga qulayliklar yaratib, eksport mahsulotlarini tan narxi arzonlashtirilishiga olib keladi. O‘zstandart» agentligining Respublika Metrologiya xizmatlari ko‘rsatish markazi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2002 yil 3 oktabrdagi 342-sonli «Standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish tizimini takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi qaroriga muvofiq tashkil qilingan.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2003 yil 9 dekabrdagi PF-3358-sonli «Respublika davlat boshqaruv organlari tizimini takomillashtirish to‘g‘risida»gi Farmoni hamda O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2004 yil 5 avgustdagi 373-sonli «O‘zbekiston standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish agentligining tuzilishini va faoliyatini tashkil etish» qarori asosida Respublika Metrologiya xizmatlari ko‘rsatish markazi Metrologiya xizmatlari ko‘rsatish markaziga O‘zgartirilgan. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 28 apreldagi «O‘zbekiston standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish agentligi faoliyatini takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida» PQ-2935-sonli qaroriga muvofiq mavjud «Milliy etalonlar markazi» davlat muassasasi, «Metrologiya xizmatlari ko‘rsatish markazi» davlat korxonasi va «Standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish ilmiy-tadqiqot instituti» davlat muassasasining metrologik bo‘linmalari negizida «O‘zbekiston milliy metrologiya instituti» davlat korxonasini («O‘zMMI» DK) tashkil etildi
«O‘zbekiston milliy metrologiya instituti» Davlat korxonasi tarixidan
«O‘zbekiston milliy metrologiya instituti» DK tarixi Turkiston respublikasi XKK qarori bilan «O‘lchov va tarozilar to‘g‘risidagi Qoida» tasdiqlanib, Ichki savdoni tartibga solish qo‘mitasi qoshida Turkiston o‘lchov va tarozilar byurosi tashkil qilingandan boshlab 18 ap­rel 1923 yildan boshlangan.
Qo‘qon shahrida amal qilish doirasi butun Turkiston respublikasi bo‘lgan Savdo o‘lchov va tarozilarini Qiyoslash Palatkasi tashkil qilindi. 1924 yilda birinchi standart va o‘lchash vositalari ustidan davlat nazorat laboratoriyasi (DNL) tashkil qilindi.
1924 yilda Qiyoslash Palatkasi O‘rta osiyo o‘lchov va tarozilari Palatasiga O‘zgartirilib, Qirg‘iziston, Tojikiston va Turkmaniston respublikalarida metrologik xizmatlarning asoschisi bo‘ldi.
1930 yilning mart oyida O‘zbekiston SSR Xalq komissarlari kengashi qoshida Standartlashtirish qo‘mitasi tashkil qilindi va 1931 yilda O‘lchov va tarozilar Palatasi bilan birlashtirildi.
Urushdan keyingi yillarda har bir viloyat markazida, ular ishini O‘zbekiston SSR Vazirlar kengashi qoshidagi O‘lchov va o‘lchash asboblari ishi bo‘yicha vakolatli qo‘mita boshqargan Davlat nazorat laboratoriyalari (DNL) tashkil qilindi.
1966 yilda DNL standart va o‘lchash texnikasi davlat nazorat laboratoriyasiga O‘zgartirildi. Toshkent shahrida O‘zbekiston respublikasi standart va o‘lchash texnikasi ustidan davlat nazorat laboratoriyasi (O‘zRDNL) tashkil qilindi.
1979 yilda O‘zRDNL O‘zbekiston standartlashtirish va metrologiya markaziga O‘zgartirildi (O‘zSMM).
1992 yilda O‘zSMM O‘zbekiston respublikasi Vazirlar Mahkamasi qoshidagi O‘zbekiston standartlashtirish,metrologiya va sertifikatlashtirish markaziga O‘zgartirildi (O‘zdavstandart).
O‘zbekiston respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2002yil 3 oktabrdagi 342-sonli «Standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish agentligi tuzilmasini takomillashtirish choralari to‘g‘risida»gi qarori bilan «O‘zstandart»agentligining Respublika Metrologiya xizmatlari ko‘rsatish markazi tashkil qilindi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 28 apreldagi «O‘zbekiston standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish agentligi faoliyatini takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida» PQ-2935-sonli qaroriga muvofiq mavjud «Milliy etalonlar markazi» davlat muassasasi, «Metrologiya xizmatlari ko‘rsatish markazi» davlat korxonasi va «Standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish ilmiy-tadqiqot instituti» davlat muassasasining metrologik bo‘linmalari negizida «O‘zbekiston milliy metrologiya instituti» davlat korxonasini («O‘zMMI» DK) tashkil etildi.
"O‘zbekiston milliy metrologiya instituti" DK​ ga quyidagi vazifalar yuklatilgan:
metrologiya sohasida yagona davlat siyosatini amalga oshirish, biriktirilgan hududlarda va o‘lchash turlari bo‘yicha o‘lchashlar birliligi va ishonchliligini ta’minlash;
yuqori aniqlikdagi ishchi va namunaviy o‘lchash vositalarini saqlash va tegishli darajada saqlab turish;
davlat metrologiya xizmatini rivojlantirish;
mavjud yuqori aniqlikdagi o‘lchash vositalari va usullarini takomillashtirish, yangilarini yaratish, o‘lchash, nazorat va sinash vositalarini standartlashtirish;
o‘lchash vositalari turini tasdiqlash maqsadida davlat sinovlari bo‘yicha ishlarni tashkil qilish;
o‘lchash vositalarini metrologik attestatlash, qiyoslash va kalibrlash ishlarini tashkil qilish;
yuridik shaxslarning metrologik xizmatlarini o‘lchash vositalarini kalibrlash va ta’mirlash huquqiga akkreditlash.
Ko‘rsatilgan vazifalarni amalga oshirish uchun Metrologiya xizmatlari ko‘rsatish markazining qiyoslash laboratoriyalari yuqori aniqlikdagi qiyoslash asbob-uskunalari hamda namunaviy o‘lchash vositalariga ega.
O‘zbekiston milliy metrologiya instituti quyidagi bo‘limlardan iborat:
04 bo‘lim: Massa kattaliklarini o‘lchash ilmiy ishlab chiqarish bo‘limi
05 bo‘lim: Radiotexnik kattaliklarni va ionlovchi nurlanishlarni o‘lchash, putur yetkazmasdan tekshirish ilmiy ishlab chiqarish bo‘limi
06 bo‘lim: Geometrik va mexanik kattaliklarni o‘lchash ilmiy ishlab chiqarish bo‘limi
07 bo‘lim: Elektr va magnit kattaliklarni o‘lchash ilmiy ishlab chiqarish bo‘limi
08 bo‘lim: Bosim va sarf kattaliklarini o‘lchash ilmiy ishlab chiqarish bo‘limi
09 bo‘lim: Fizik-kimyoviy, optik-fizikaviy va harorat kattaliklari ilmiy ishlab–chiqarish bo‘limi
10 bo‘lim: Ekspertiza, o‘lchash vositalarini davlat sinovlaridan o‘tkazish, malakani tekshirish provayderi va xalqaro munosabatlarilmiy ishlab chiqarish bo‘limi
15 laboratoriya: Elektrotexnik mahsulotlarni sinovdan o‘tkazish laboratoriyasi
16 bo‘lim: O‘lchash va sinov vositalarini sertifikatlashtirish bo‘limi
17 bo‘lim: Standart namunalari va o‘lchovlarni bajarish uslubiyatlari ilmiy-tadqiqot bo‘limi.