Мевачилик асослари doc

сояга чидамли ва сояпарвар ўсимликлар фарқ қилинади. Ёруғсевар 
ўсимликларда ёруғлик етишмаслиги новдаларнинг заифланиши (нимжон 
ўсиши) кузатилади. Сояда ўсган дарахтларнинг поя ва баргларидаги 
механиқ тўқималар кам ривожланади. Ёруғлик ҳаддан ташқари кучли 
бўлса, шох-шабба тепага қараб кам ўсади, склет шохлар атрофга қараб 
кучли ривожланиб, ер бағирлаб ўсади. Ёруғлик бир томондан тушса, 
шохлар ёруғлик тушиб турган томонга эгилиб ўсади, шох-шабба бир 
томонлама ривожланади ҳамда ёруғлик тушган томонда ёғочликнинг 

---

70 
йиллик қавати кенгроқ бўлади. Битта ёруғсевар ўсимликнинг ўзида 
сояпарвар ва ёруғсевар барглар бўлади. 
Ёруғликка бўлган талабига кўра, асосий мева дарахтлар турларини 
қуйидаги тартибда жойлаштириш мумкин: писта, чилон-жийда, анжир, 
зайтун, анор, хурмо, шафтоли, ўрик, бодом, гилос, ённоқ, нок, олма, олча, 
резавор мевалар. 
Олма нисбатан сояга чидамли дарахтдир. Бироқ, шох-шаббаси қалин 
бўлиб, сояда қолган мевалари ўзига хос рангни яхши ололмайди ва ёмон 
ривожланади. Нок ёруғсевар ўсимлик. Шох-шаббасининг ичи сийрак, ён 
томонлари қалин бўлади. Беҳи ҳам ёруғсевар. Сояда кам гуллайди ва кам 
ҳосил беради, ўсишдан орқада қолади, заифлашади ва қуриб қолади. Ўрик, 
шафтоли, ва гилос ҳам ёруғсевар ўсимликлардир. Ўрик ёввойи ҳолда 
очиқ, ёруғ жойларда ўсади. Шафтоли ўрикка нисбатан анча ёруғсевар 
ҳисобланади ҳамда унинг шох-шаббаси қалинлашиб кетганда сояда қолган 
шохчалари тез қурий бошлайди. 
Олчанинг кўпгина навлари сояга чидамли ўсимликлардир. Томорқа 
майдонларида улар қалин ўсиб яхши ҳосил беради лекин, ёруғлик етарли 
бўлганда янада мўл ҳосил бериши мумкин.
Олхўрининг Ғарбий Европа навлари ёруғсевардир, қолган навлари 
ёруғликни камроқ талаб этади. 
Ёнғоқ ёруғсевар ўсимликлар билан сояга чидамли турлари 
ўртасидаги оралиқ ўринни эгалайди, бироқ ёруғлик етарли бўлганда мўл 
ҳосил бўлади.