«Mexanika» fanining «Mashina detallari»
Download 1.48 Mb.
|
MMN javoblari
|
Birikmani mustahkamlikka hisoblash. Birikma yukoridagi bayon etilgan usullarni qay biri yordamida hosil bo’lganligidan qatiy nazar, bu o’zaro biriktirilgan detallar tashqi kuch ta’sirida siljimasdan mustahkam tushishi bilan birga shu detallarning o’zi xam mustahkam bo’lishi kerak. Tig’izlik bilan biriktirilgan detallar o’zaro siljimasligi uchun ishqalanuvchi sirtlarda kerakli bosimni hosil qilish kerak va bu bosim quyidagicha aniqlanadi: a) birikmaga bo’ylama kuch ta’sir etadi (3.3-rasm, a)
bunda: Fa — ta’sir etuvchi bo’ylama kuch; f— ishqalanish koeffisiyenta; d — biriktirilayotgan detalning diametri; l— tig’izlik bilan biriktirilayotgan yuzaning uzunligi. b) birikmaga burovchi moment ta’sir qiladi q≥2T/(fπd2l) birikmaga bir vaqtning o’zida bo’ylama kuch hamda burovchi moment ta’sir qiladi Payvand birikmalar. Umumiy ma’lumotlar Uchma-uch payvand birikma va uni hisoblash Payvand birikmalar ajralmaydigan birikmalar safiga kiradi. Sanoatning turli sohalarida ishlatiladigan konstruksiyalar, suyuqlik saqlanadigan idishlar, fermalar, metall minoralar, korpuslar va ayrim detallar shu usulda olinadi. Payvand birikmalarning keng ko’lamda turli mexanizm, mashina va metall konstruksiyalarda ishlatilishiga sabab, bunday birikmalarning afzalliklarining mavjudligidir. Payvand birikmaparning afzalliklariga quyidagilar kiradi: metallning tejalishi, amalda turli rasm va o’lchamdagi detallarni olish imkoniyati, statikaviy va zarbiy yuklanishlarda payvand birikmaning mustahkamligi asosiy detalning mustahkamligiga deyarli yaqinligi, payvandlash jarayonini avtomatlashtirish imkoniyatining yuqoriligi, payvand chokning jipszichligi va gaz hamda suyuqlikni o’tkazmasliga. Payvand birikmalarning bir qancha kamchiliklari ham bor: chunonchi, payvand chok sifatini anikdashning bir muncha qiyishgagi, payvandlanayotgan detalning haroratdan deformasiyalanishi, kuchlanishlar jamlanishining mavjudligi, asosiysi, ba’zi materiallarni payvand usulida biriktirishning mumkin emasligi. Hozirda qo’llanilayotgan payvand usullari turli-tumandir. Metall elektrod bilan elektr yoy payvandlash (N.Benardos - 1882 yil va N.Slavyanov-1888 yillarda kashf etishgan), elektr shlak payvandlash (detallar qalinligi 30 mm dan 1...2 m gacha bo’lishi mumkin), kontaktlab payvandlash va ishqalab payvandlash keng tarqalgan. Payvandlashning qayd etilgan turlaridan tashqari uning maxsus turlari ham ishlatiladi. Payvandlashning maxsus turlariga diffuziyali, elektronnur, lazerli, radiochastotali, ultratovushli, portlatish asosidagi, plazmali, detal sirtiga yupqa qatlam qoplash usuli kabilar kiradi. Кo’rsatib o’tilgan payvandlash usullarining o’z ishlatish sohalari,afzalliklari bor. Bundan tashqari plastmassa detallarni payvandlashda ularni gaz issiqlik tashuvchilar, yuqorichastotali elektr toklari yordamida qizdiriladigan elemeitlar, ultratovush, ishqalash va kimyoviy reaksiyalar yordamida payvandlash mumkin. Payvandlash usullarining joriy etilishi, ayniqsa bu jarayonni to’liq avtomatlashtirish, chok sifatini hamda ish unumdorligini 20-30 barobar oshirish, metallni 15-20%gacha tejash imkonini beradi. Payvandlash usulida olingan po’lat tuzilma (konstruksiya)lar quyma usulida olingan cho’yan tuzilmalardan 50%, po’lat tuzilmalardan esa 30% yengildir. Payvandlash usulida detallarni uchma-uch, ustmaust va burchak ostida biriktirish mumkin. Ustma-ust payvand birikma va uni hisoblash. Detallami o‘zaro uchma-uch, ustma-ust va burchak ostida payvandlash mumkin. Uchma-uch payvandlash. 2.28-rasm Detallaming bir tekislikda joylashgan ikki uchini bir-biriga uchma-uch payvandlash natijasida hosil b oigan payvand chok uchma-uch payvand chok deyiladi. Odatda, ulanadigan detallaming uchlariga mahsus ishlov berib, payvandlash uchun tayyorlanadi. Payvand choklaming mustahkamligini hisoblashda chokning ko‘ndalang kesimida ta'sir etayotgan kuchlanish qiymati uning hamma nuqtalarida bir xil deb qabul qilinadi va bu kuchlanishning qiymati payvand chokka ta’sir qiluvuchi kuchlarga nisbatan quyidagicha aniqlanadi. bu yerda: F- cho‘zuvchi kuch, N; cho‘zilishdagi kuchlanishning hisobli qiymati; 8- chokning qalinligi, mm; / - chokning uzunligi, mm. Qabariq chok detaining ulangan joyidagi kesimini sezirarli darajada o‘zgartiradi, bu esa, o ‘z navbatida shu yerda kuchlanishlarning qo'shimcha to‘planishiga sabab bo‘ladi. Ana shu nuqtaiy nazarda, choklaming botiq boMgani yaxshi. Ammo, choklarni botiq qilish qo‘shimcha mehnat talab etadi. Shuning uchun aksaryat choklar normal shaklda tayyorlanadi. Lekin o'zgaruvchan kuch ta’sir etadigan hollarda chokni botiq qilib tayyorlash tavsiya etiladi. Burchakli choklarning asosiy xarakterli oicham lari bu uning kateti va balandligi. Chokning balandligi uning katetiga bog'liq bo‘lib, quyidagicha h=ksin45°=0,7k aniqlanishi mumkin Ustma-ust payvandlangan birikmalarda cho‘zuvchi va siquvchi kuch ta’sirida cho‘zuvchi va siquvchi kuch ta’sirida choklar kesimiga tekshirilib mustahkamligi quyidagicha aniqlanadi Download 1.48 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|