Mexanika mashinosozlik

1-sonli laboratoriya ishi

(2-soat)

Mavzu: Texnologik jihozlarni tarkib tizimini o’rganish

1. 
   Ishdan maqsad: Texnologik mashina va jihozlarni tarkib tizimini o‘rganishda ko’nikmalar hosil etish. Dastgohni bosh va surish qismlarini kinematik harakatga keltiruvchi zanjirlar bo‘yicha va asosiy qismlari bilan tanishtirish.
   
2. 
   Mavzu bo‘yicha qisqacha ma’lumotlar
   

Ish qismining shakli va hajmini o‘zgartirish bilan bog‘liq asosiy ish operasiyasidan tashqari, ishlov beriladigan qismlarni almashtirish, ularni qisish, o‘lchash, kesish asbobini almashtirish, uning holati va holatini kuzatish uchun dastgohda yordamchi operatsiyalarni bajarish kerak.
Mashina asboblarida bajariladigan funksiyalarning xilma-xilligi tufayli ularni bir nechta funksional quyi tizimlardan tashkil topgan tizim sifatida ko’rib chiqish maqsadga muvofiqdir (1.1-rasm).

1.1-rasm Mashinaning blok diagrammasi:
I₀, I_i - kirish va chiqish ma’lumotlari; M₀, M₁, - ma`lumotlar va mahsulotlar; Ye - yenergiya; 1 - boshqaruv quyi tizimi;
2 - boshqaruv quyi tizimi; 3 - manipulyasiya quyi tizimi; 4 - ishlov berish quyi tizimi.
Manipulyasiya quyi tizimi ish qismlarini ishlov berish joyiga yetkazib berishni, ularni ma’lum bir holatda mahkamlashni, nazorat qilish va o‘lchash joyiga o‘tkazishni va nihoyat, tayyor mahsulotni mashinaning ish joyidan olib tashlashni ta’minlaydi.
Shunday qilib, manipulyasiya quyi tizimi ishlov berish jarayonida mashinaning ish joyidan o‘tadigan material oqimini ta’minlaydi.
Kesish asboblari va aksessuarlarini almashtirish uchun manipulyasiya quyi tizimining qo‘shimcha funksiyalari ham talab qilinadi. Boshqaruv quyi tizimi, kirish tashqi ma’lumotlari va nazorat va o‘lchash asboblaridan qo‘shimcha ichki joriy ma’lumotlarga asoslangan holda, boshqa barcha quyi tizimlarning vazifaga muvofiq to’g’ri ishlashini ta’minlaydi. Kirish ma’lumotlari chizma, marshrut texnologiyasi yoki oldindan tayyorlangan nazorat dasturi shaklida bo‘ladi.
Joriy ma’lumotlar - butun texnologik tizimning (mashina, asbob, manipulyatorlar, yordamchi qurilmalar) holati va ishlashining to’g’riligi to’g’risida, boshqaruv quyi tizimiga operatorning his-tuyg‘ularidan qo‘lda boshqarish bilan va boshqaruv funksiyalarini avtomatlashtirish bilan - tegishli konvertorlardan kiradi. (sensorlar) boshqaruv quyi tizimlari. Chiqish ma’lumotlari uni o‘lchash natijalari bo‘yicha ishlov beriladigan qismning haqiqiy o‘lchamlari haqida ma’lumot beradi. Mashinaning o‘zi bir nechta muhim va keng tarqalgan deb ataladigan tugunlarga bo‘linadi (1.2-rasm).

1.2- rasm. Mashinaning asosiy birliklari (yig‘ish birliklari):

1 - asosiy haydovchi; 2 - asosiy qismlar; 3 - oziqlantiruvchi drayvlar.
Mashina asbobining asosiy drayveri kesish jarayonini tegishli tezlikda amalga oshirish uchun harakatni asbob yoki ish qismiga bildiradi. Mashina asboblarining ko’pchiligida asosiy qo‘zg‘alish aylanish harakatini shpindelga yetkazadi, unda kesish asbobi yoki ish qismi mahkamlanadi.
Besleme drayveri ishlov beriladigan sirtni hosil qilish uchun asbobni ishlov beriladigan qismga nisbatan harakatlantirish uchun zarur. Mashina asboblarining ko’pchiligida oziqlantiruvchi vosita to‘g‘ri chiziqli harakat haqida mashina yig‘ilishiga xabar beradi. Bir nechta to‘g‘ri chiziqli va ba’zan aylanish harakatlarining kombinasiyasi orqali har qanday fazoviy trayektoriyani amalga oshirish mumkin.
Joylashuvni aniqlash drayveri ko‘plab mashinalarda u yoki bu mashina blokini ma’lum bir boshlang‘ich pozitsiyadan boshqa ma’lum pozitsiyaga o‘tkazish uchun kerak bo‘ladi, masalan, bir xil ish qismidagi bir nechta teshiklarni yoki bir nechta parallel tekisliklarni ketma-ket qayta ishlashda. Raqamli boshqaruvga ega (CNC) ko‘plab zamonaviy dastgohlarda besleme va joylashish drayvlarining funksiyalari bitta umumiy haydovchi tomonidan amalga oshiriladi.
Mashinaning tashuvchi tizimi o‘zaro bog‘langan bir qator asosiy qismlardan iborat. Ulanishlar qattiq (bo‘g‘inlar) yoki harakatlanuvchi (yo‘riqnomalar) bo‘lishi mumkin. Tashuvchi tizim kuch va harorat omillari ta’sirida chiqib ketish asbobini va ish qismini to‘g‘ri joylashtirishni ta’minlaydi.
Manipulyatsiya moslamalari ish qismlarini almashtirish, ularni qisish, ularni siljitish yoki aylantirish, kesish asboblarini almashtirish, chiplarni olib tashlash va boshqalar uchun mashinada turli xil yordamchi harakatlarni avtomatlashtirish uchun zarurdir. Zamonaviy ko‘p operasiyali mashinada manipulyatorlar, konveyerlar, aylanish moslamalari to‘plami mavjud. ba’zi hollarda esa dastur boshqaruviga yega universal manipulyator (sanoat roboti) tomonidan xizmat qiladi.
Mashinada uning ishlashining to‘g‘riligini nazorat qilishni avtomatlashtirish uchun nazorat va o‘lchash moslamalari kerak. Ularning yordami bilan ular dastgohning eng muhim qismlarining holatini, kesish asbobining ishlashini nazorat qiladi, ish qismlarini va mahsulotni o‘lchaydi. Avtomatlashtirishning yetarlicha yuqori darajasida o‘lchovlarni nazorat qilish natijalari boshqaruv moslamasiga kiradi va u yerdan nazorat signallari shaklida mashina tugunlarining holati to‘g‘rilanadi.
Tekshirish moslamasi mexanik boshqaruv tizimi yoki RDB bilan operator tomonidan qo‘lda boshqarilishi mumkin. Hozirgi vaqtda barcha turdagi dastgoh uskunalarini boshqarish uchun RDB mikroprosessorli qurilmalarni keng joriy etish mavjud.