SAVOL. Lorents almashtirishlari xususiy hol sifatida avvalgi almashtirishlarni o‘z ichiga oladimi?
JAVOB. Ko‘p yillar davomida insoniyat tomonidan foydalanib kelingan Galileyning almashtirishlari tezliklarda o‘zini oqladi, (1.21) — (1.23) formulalarda deb olinsa, (1.20) formulaga ega bo‘lamiz. Bu Lorents almashtirishlari moslik tamoyilini qoniqtirishini tasdiqlaydi.
1.1.7 Absolyut qattiq jismning aylanma harakati. Qo‘zg’almas o‘q
(1.21) — (1.23) tengliklardan amalda muhim va hayratlanarli bo‘lgan natijalar kelib chiqadi. Faraz qilaylik x o‘qi bo‘ylab sterjen joylashgan bo‘lsin(1.11-rasm). Bu sterjen tinch holatda bo‘lgan O tizimdagi uning uzunligiga xususiy uzunlik deyiladi va u bir vaqtda o‘lchangan sterjen uchlari koordinatalari farqi bilan aniqlanadi: О' sanoq tizimida sterjen tezlik bilan harakatlanadi, uning uchlari koordinatalarini bir vaqtda o‘chash О' sanoq tizimidagi soatlar bilan amalga oshiriladi. U holda (1.21) munosabatga asosan
(1.24)
Bundan ko‘rinadiki, yani jismning sanoq tizimidagi uzunligi u harakatlanayotgan tizimga nisbatan harakat yo‘nalishida qisqaradi. Shunday qilib, “uzunlik” tushunchasi ham xuddu “vaqt” tushunchasi kabi nisbiydir, yani jismning o‘lchami sanoq tizimiga bog’liq. (1.23) va (1.24) formulalardan ko‘rinadiki, qancha katta bo‘lsa, relyativistik natija ham shuncha katta bo‘ladi.
1.2.3 Tezliklarni relyativistik qo‘shish qonuni
Lorents almashtirishlaridan kelib chiqadigan yanada muhimroq natija tezliklarni relyativistik qo‘shish qonuniga tegishli. (1.21) va (1.23) ifodalardan quyidagilarni olamiz
(1.25)
(1.26)
Birinchi tenglikni ikkinchisiga bo‘lib quyidagini olamiz
(1.27)
Bu ifodaning o‘ng tomoni surat va maxrajini ga bo‘lib, cheksiz kichik miqdorlarni hisobdan chiqarsak, tezliklarning yangi ifodasini olamiz.
(1.28)
bu yerda , - jismning O va О' sanoq tizimida x o‘qi bo‘ylab yo‘nalgan tezliklari.
Do'stlaringiz bilan baham: |
