Mexanika, molekulyar fizika va termodinamika

SAVOL. C koeffitsentining ma’nosi nima?
JAVOB.(1.6) formuladan vaqt bo‘yicha hosila olib, (1.5) ni hisobga olsak,
ni olamiz. Buni integrallasak, ga ega bo‘lamiz.

1.5a-rasmdan foydalanib tezlik modulining grafik ma’nosini aniqlaylik. O‘rtacha tezlik formulasi va 1.5a-rasmdan Ixtiyoriy trayektoriya bo‘ylab harakatda(1.5b-rasm) kamayishi bilan trayektoriyaga urinma bilan birlashib ketadi, ya’ni bo‘ladi. Bundan oniy tezlik son qiymati jihatidan trayektoriyaning shu nuqtasiga o‘tkazilgan urinmaning qiyalik burchagi tangensiga teng.
Tezlikning xalqaro birliklar tizimidagi birligi m/s. (1.1) ifodani e’tiborga olsak, oniy tezlikni quyidagi shaklda ifodalashimiz mumkin:

Bundan ko‘rinadiki, tezlikning tashlik etuvchilari mos hosilalar orqali aniqlanadi:
= . (1.7)
Bunday holda tezlik modulini quyidagi formula yordamida aniqlash mumkin:

Tezligining moduli o‘zgarmas bo‘lgan harakat tekis hatakat deyiladi. Jismning ixtiyoriy trayektoriya bo‘ylab t vaqtda 1 holatdan 2 holatgacha bo‘lgan harakatida bosib o‘tgan yo‘lini aniqlaylik(1.6-rasm). Trayektoriyani shunday kichik bo‘laklarga (keyinchalik ularni elementar bo‘laklar deyiladi) bo‘lamizki, bu bo‘laklardagi tezlikni o‘zgarmaydi deb hisoblash mumkin bo‘lsin. U holda trayektoriya i - bo‘lagining uzunligi(bosib o‘tilga yo‘l)ni quyidagi formula bilan hisoblash mumkin:

bu yerda i-bo‘lakdagi tezlik moduli; uni bosib o‘tish uchun ketgan vaqt.
Butun yo‘lni barcha elementar bo‘laklar uzunliklari yig’indisi sifatida aniqlash mumkin. Bunda agar qanchalik qisqa, ya’ni vaqt oralig’i qanchalik kichik bo‘lsa, S bosib o‘tilgan yo‘l shunchalik aniq hisoblanadi.
= (1.8)
Endi muhim kinematik vektor kattaliklardan biri tezlanishni hisoblaymiz.
Tezlanish tezlik vektorining o‘zgarish jadalligini xarakterlovchi fizik kattalik bo‘lib, oniy tezlikdan vaqt bo‘yicha olingan hosilaga teng:

Bu ifodani koordinata o‘qlariga proyeksiyalab quyidagilarga ega bo‘lamiz: 1.6 - rasm


(1.9)