“Meyorlashtirish asoslari” fanidan ma’ruzalar matni

5.2.Mehnatni texnik me’yorlash mohiyati. 
Mehnatni texnik normalash deganda ma’lum texnik sharoitlarda biror-bir 
mahsulot turini yoki bir ishni bajarish uchun zarur bo‘lgan mehnat me’yorlari ni 
(Vaqt me’yori, mahsulot ishlab chiqarish me’yori, xizmat ko‘rsatish me’yori va 
x.k.) ilmiy ishlab chiqarish tushuniladi. 
Mehnatni texnik normalash - ishlab chiqarishda mehnatni to‘g‘ri tashkil 
etishning negizidir, chunki har bir ish o‘rnida uchastkada sexda mehnatni tashkil 
etish, avvalo har bir konkret ish operatsiyasini bajarish uchun qancha mehnat sarf 
qilinishi va ishning qanday sifati zarurligini aniqlab olishdan boshlanadi. 
Mehnatning miqdori va sifati aniqlab olingandan keyin ma’lum xajmidagi ishni 
bajarish uchun talab qilinadigan ishchilar soni, ularning kasb va malakasi tarkibini 
belgilash mumkin. Demak, mehnatni tashkil etish uchun barcha qilinadigan ishlar 
oldindan hisoblab chiqilgan va ilmiy asoslangan mehnat sarfi me’yorlari mavjud 
bo‘lishi kerak. Bu vazifalarni amalga oshirishda texnik me’yorlar asosiy vosita 
rolini o‘ynaydi.
Mehnatni texnik normalash mehnatni tashkil etishning eng ratsional forma, 
uslub va usullarini tanlab olib joriy qilinga imkoniyat tug‘dirishi bilan birga 
texnika jixatdan asoslangan va progressiv Me’yorlarni joriy qilishni ta’minlaydi.

---

35 
Mehnatni yengillashtirish, sog‘lomlashtirish va mehnat sharoitini yaxshilash, 
mehnatni ilmiy asosida tashkil etish bo‘yicha injener texnika va iqtisodchilar bir 
qatorda fiziologlar va psixologlarning tavsiyanomalari hisobga olinadi. 
Texnik me’yorlar faqat ishbay ish bajaruvchi ishchilarning mehnatini tashkil 
qilish uchungina emas, balki vaqtbay ishlovchi ishchilarning mehnatini ham, 
shuningdek, injener-texnik xodimlarning va xizmat ko‘rsatuvchi xodimlarning ham 
mehnatini to‘g‘ri tashkil qilishda katta ahamiyatga ega. 
Texnik me’yorlarning ilg‘or ish usularini va uslublarini o‘rganish va 
umumlashtirishda, shuningdek shu asosda ratsional mehnat protseslarini ishlab 
chiqishdagi ahamiyati ayniqsa kattadir. Bunda ortiqcha mehnat harakatlari bartaraf 
etiladi, kam unumli mehnat xarakatlari samarali mehnat xarakatlari bilan 
almashtiriladi.
Mehnat me’yori muayyan bir ish operatsiyasini bajarish uchun sarflanadigan 
ish vaqti bilan belgilanadi. Ish vaqti mehnatning birdan-bir o‘lchovi hisoblanadi 
yoki boshqacha qilib aytganda u Vaqt me’yoridan kelib chiqadi.Mehnat me’yorlari 
turlari 
Shunga ko‘ra ish vaqti ham normalashtiriladi va Vaqt me’yori deb yuritiladi.