“Meyorlashtirish asoslari” fanidan ma’ruzalar matni

T
mn
=T
sm
/T
dv
; T
mn
=(T
sm
-T
tya
)/T
dv
; T
mn
=T
sm
/T
dsh
; 
T
mn
=(T
sm
 - (T
xk
+T
dsh
+T
tt
+T
tya
))/T
op
(5.13) 
Bu yerda: 
T
mn
 – mahsulot ishlab chiqarish me’yori; 
T
sm
 – smena davomiyligi, min. 
Agar vaqt me’yori yuqoridagi formula bilan aniqlansa unda mahsulot ishlab 
chiqarish me’yori quyidagi formula asosida aniqlanadi: 
T
mn
=((T
sm
 - (T
xk
+T
dsh
+T
tt
+T
tya
))/T
op
) ·q ·H
mu
 
Agar vaqt me’yori (7) formula bilan aniqlansa mahsulot ishlab chiqarish 
me’yori quyidagicha aniqlanishi mumkin: 
T
mn
=(T
sm 
qN
mu
)/( T
op
(1+(

xk

tya

dsh

tt
)/100)  
Uzluksiz jarayonlarda mahsulot ishlab chiqarish me’yori quyidagicha 
aniqlanadi: 
T
mn
=T
x
 ·k
rej
 ·q
s
 ·N
mu
 
Bu yerda: 
T
x
 – hisob davrining davomiyligi, kun; 
q
s
 – bir sikl davomida ishlab chiqariladigan mahsulot xajmi, dona; 

---

38 
k
rej 
– koeffitsient, rejali-ogohlantirish ta’minlash jarayonida to‘xtash tanaffus 
vaqtini hisob davrining davomiyligiga nisbati; 
N
mu
 – vaqt birligidagi jihozning, mashinaning ish (mehnat) me’yori, unumdorligi. 
N
mu
 =A ·k
pv
 ·k
n
 
Bu yerda: 
A – jihozning, mashinaning nazariy ish unumi; 
k
pv 
– jihozning foydali ish koeffitsienti; 
k
n 
– ishlab chiqarish hamda texnologiya bilan bog‘liq sabablar bilan jihozning to‘la 
texnik ishlay olmasligi hisobga oluvchi koeffitsient. 
Jihozning foydali ish koeffitsienti quyidagicha aniqlanadi: 
k
pv
=T
a
/T
dv
 
Mehnat me’yorlarining yana bir turi bo‘lgan xizmat ko‘rsatish me’yori bu – 
bir ishchiga yoki bir guruh ishchilarga xizmat ko‘rsatilishi uchun belgilab 
qo‘yilgan mashinalar (jihozlar) sonidir. Xizmat ko‘rsatish me’yorini quyidagi 
formulani qo‘llash asosida aniqlash mumkin: 
N
x
=T
sm
/N
xb
=T
sm
/T
dv
 ·n ·k 
Bu yerda: 
N
x
 – bir jihozga xizmat ko‘rsatish vaqti (xronometraj kuzatuvi asosida aniqlanadi); 
n – ish hajmi; 
k – vaqt me’yorida hisobga olinmagan qo‘shimcha ish funksiyalarini hisobga 
oluvchi koeffisiyent
3
Mehnat me’yorlari ning yana bir turi ishchilar soni me’yori bo‘lib bu ishlab 
chiqarishga xizmat ko‘rsatishda ayrim funksiyalar bo‘yicha muayyan doiradagi 
ishni bajarish uchun zarur bo‘lgan ishlovchilarning har tomonlama asoslangan 
minimal miqdoridir. 
3
В.П. Пашуто «Организация, нормирование и оплата труда на предприятиях»(учебно практическое 
пособие) М.: Кнорус 2005 121-123б

---

39 
Ishchilar soni me’yori quyidagicha aniqlanadi: