143
Mehnatni ilmiy tashkil etish bo‘yicha tadbirlarni
joriy qilishdan maqsad
avval ishchilar mehnatini yangilashtirish, ularning
ish qobiliyatini samarali
bo‘lib, shuningdek mahsulot mehnat sig‘imini kamaytirish asosida yuqori
mehnat unumdorligiga erishishdan iboratdir.
Mehnatni ilmiy tashkil qilish tadbirlarining iqtisodiy samaradorligi – bu
mehnatni ilmiy tashkil etish bo‘yicha rejalashtirilgan
ishlar natijasi, ya’ni
erishilgan iqtisodiy samaradorlikning jonli va o‘tmishdan mehnatga nisbatidir.
Ishchi
kuchidan
samarali,
oqilona
foydalanish
hamda
mehnat
unumdorligini oshirish asosida mehnatni ilmiy tashkil qilishning tadbirlarini
joriy qilish bo‘yicha erishilgan iqtisodiy samaradorlikni
uch bosqichda olib
boriladi.
Birinchi bosqichda joriy qilingan turli tadbirlar natijasida sarflanadigan
mehnat sig‘imi bo‘yicha iqtisod hisoblanadi va ushbu iqtisod hisobiga ishchilar
soni bo‘yicha tejash imkoniyati hisoblanadi. Uni
quyidagi formula asosida
aniqlash mumkin:
I
s
=
k
f
Т
n
(7.1)
Bu yerda:
I
s
– rejalashtirilayotgan yilda, joriy qilingan mehnatni
ilmiy tashkil qilish
tadbirlari natijasida, ishchilar soni bo‘yicha tejash imkoniyati, kishi;
T
n
– mahsulot mehnat sig‘imining tejalishi, norma, soat;
f – rejalashtirilayotgan yildagi bir ishchining samarali ish vaqti fondi, soat;
k – rejalashtirilayotgan yilda ishchilar tomonidan
mahsulot ishlab chiqarish
protsesslarini bajarish koeffitsienti.
Har bir tadbir bo‘yicha ishchilar soni iqtisodi (tejami) quyidagi tartiblarda,
formulalardan foydalanish mumkin.
Mahsulot ishlab chiqarish me’yorlarini bajarish foizining hamda xizmat
ko‘rsatish zonalarining kengayishi hisobiga ishchilar soni bo‘yicha
iqtisod