Microsoft Word А4 син ва узгар doc

 
 
Sinxron mashinalarning konstruksiyasiga oid umumiy ma’lumot
Quyida kam quvvatli va yirik sinxron mashinalar 
konstruksiyalarining o‘ziga xos xususiyatlariga oid ma’lumot bilan 
tanishamiz.
Ayon qutbli kam quvvatli elektromagnit qo‘zg‘atgichli sinxron 
mashinaning tuzilishi 1.3-rasmda ko‘rsatilgan. Bunda rotorga tegishli 
asosiy qismlar: val (12), unga mahkamlab joylashtirilgan ostov, ya’ni rotor 
yarmosi (11), bunga o‘rnatilgan magnit qutblar, ya’ni qutb o‘zagi va
qutb uchligi (7), o‘zakning tashqarisida qo‘zg‘atish chulg‘ami (10), 
mashinani sovitgich – ventilyator (14) hamda mashinaning qo‘zg‘atgich 
tomoniga o‘rnatilgan kontakt halqalar (3)dan iborat.
Katta quvvatli (yirik) sinxron mashina (SM)larning ayrim qismlariga 
juda katta mexanik va elektromagnit yuklamalar kuchli ta’sir qiladi. 
Yuklamasining jadalligi bo‘yicha bu mashinalar boshqa hamma elektr 
mashinalalaridan ustun turadilar. Shuning uchun ularda katta miqdorda
issiqlik ajralib chiqishi tufayli ularni jadallik bilan sovitish talab qilinadi.
E
0
=f(i
q
) 
i
q
E
0
U
n
i
q0
b 
v 
E
R
U
1
=f(i
q
i
q
U
1
U
n
A 
1.2-rasm. Induktiv yuklanish 
tavsifi 
1.1-rasm. Salt ishlash 
tavsifi 

---

6 
 
 
Yirik sinxron mashinalar konstruksiyasiga ko‘ra turbogeneratorlar,
gidrogeneratorlar, sinxron kompensatorlar va sinxron motorlarga bo‘linadi. 
Turbogeneratorlarning rotorlari (1.4,b-rasm) oliy sifatli, bolg‘alanib 
yasalgan, yaxlit (ya’ni quyma) po‘latdan yasaladi; 1.4,c- rasmda noayon
qutbli sinxron generator rotori (shu jumladan, qo‘zg‘atish chulg‘amining
ko‘ndalang kesimi ko‘rsatilgan. 
Eng katta quvvatli turbogenerator rotorining diametri (aylanish 
chastotasi n=3000 ayl/min bo‘lganda) markazdan qochirma kuchlarni 
cheklash maqsadida d
r
=1,21,25 m. dan oshmasligi, rotor tanasining 
uzunligi esa, valning egilishini cheklash maqsadida l
r
=77,5 m. dan 
oshmasligi kerak. Rotor (ya’ni qo‘zg‘atish) chulg‘amining tayyorlanishi 
sovitish sistemasiga bog‘liq bo‘ladi. To‘g‘ridan-to‘g‘ri ichki sovitish 
sistemasida chulg‘am o‘tkazgichlarining ichida sovitish kanallari bo‘lib, 
ulardan vodorod yoki distillangan suv o‘tib issiqlik aktiv zonadan sovitish 
sistemasiga uzatiladi. 
Issiqlik elektr stansiyalarida turbogeneratorlar o‘rnatilgan bo‘ladi va 
ular n=3000 ayl/min (2p=2) aylanish chastota bilan ishlagani uchun