Microsoft Word al azkor ziyouz com doc

 
219-bob Izn so‘rash to‘g‘risida 
 
Alloh taolo aytadi: «Ey mo‘minlar, o‘z uylaringizdan boshqa uylarga to izn 
so‘ramaguningizcha va egalariga salom bermaguningizgacha kirmanglar. Mana 
shu sizlar uchun yaxshiroqdir. Shoyad eslatma-ibrat olsangizlar» (Nur surasi, 
27-oyat); «U osmonlar va yerni hamda ularning orasidagi barcha narsalarni olti 
kunda yaratib, so‘ngra Uz arshiga o‘rnashgan Zotdir. U Rahmondir. Bas, U zot 
haqida ogoh-bilimdon (kishilar)dan so‘rang!» (Nur surasi, 59-oyat). 
 
640/1. Abu Muso al-Ash’ariydan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi 
vasallam: «Izn so‘rash uch martadir. Agar izn berilsa, kirgin. Agar berilmasa, qaytib 
ketgin», dedilar. Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari. 
 
641/2. Sahl ibn Sa’ddan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: 
«Izn so‘rash ko‘z (tushishining oldini olish) sababidan joriy qilindi», dedilar. Imom 
Buxoriy va Muslim rivoyatlari. 
 
Uch bor izn so‘rashni ko‘p jihatdan rivoyat qildik. Sunnatda avval salom beriladi. So‘ngra 
izn so‘raladi. Eshik oldida turganda ichkaridagi kishiga qaralmaydi. So‘ngra «Assalomu 
alaykum, kiraveraymi?» deyiladi. Agar biror kishi javob qilmasa, ikki va uch marta 
aytiladi. Yana biror kishi javob bermasa, qaytib ketiladi. 

---

Al-Azkor. Al-Faqih an-Navaviy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
177
 
642/3. Tobe’inlardan Ruba’iy ibn Hiroshdan rivoyat qilinadi: «Menga Bani Omir 
qabilasidan bo‘lgan bir kishi gapirib berdi. U Rasululloh sollallohu alayhi vasallam 
uydaliklarida oldilariga kirishga izn so‘rab, «Kiraveraymi?» dedi. Shunda Rasululloh 
sollallohu alayhi vasallam xodimlariga: «Buning oldiga chiqib, izn so‘rashni va 
«Assalomu alaykum, kiraveraymi?» deyishni o‘rgat», dedilar. U kishi buni eshitib turgan 
edi. Bas, «Assalomu alaykum, kiraveraymi?» dedi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam 
unga izn berdilar, u kirdi». Abu Dovud rivoyatlari 
 
643/4. Kalada ibn Hanbaldan (r.a.) rivoyat qilinadi. «Rasululloh sollallohu alayhi 
vasallamning huzurlariga borib, oldilariga kirdim-da, salom bermadim. Rasululloh 
sollallohu alayhi vasallam: «Qaytib, boshidan «Assalomu alaykum, kiraveraymi?» 
degin», dedilar». Abu Dovud va Termiziy rivoyatlari. 
 
Mana shu salomni izn so‘rashdan oldin keltirganimiz to‘g‘ridir. Morudiy aytishlaricha, bu 
uch ko‘rinishdadir. Birinchisi, yuqoridagi (ya’ni, avval salom, keyin izn). Ikkinchisi, izn 
so‘rashni salomdan oldin qilish. Uchinchisi, ixtiyoriy, agar izn so‘rovchining ko‘zi xonadon 
sohibiga kirishdan oldin tushadigan bo‘lsa, salomni avval beradi. Agar ko‘zi tushmasa, 
izn so‘rashni oldin qiladi. 
 
Fasl: Agar biror kishidan kirishga salom ila izn so‘ralsa yoki eshikni taqillatilsa va 
ichkaridan «Kimsan?» deyilganida, «Falonchi o‘g‘li falon» yoki «Falon faloniy» yo 
«Taniqli falonchi» kabi tom ma’noda tanitish lozim bo‘ladi. Ammo «men» yoki «bir bola» 
yoki «xodimingiz» yoki «do‘stlaringizdan biriman» kabi so‘zlarni aytish makruhdir. 
 
644/5. Mashhur Isro hodisasida kelgan hadisda keltirilishicha, «Rasululloh sollallohu 
alayhi vasallam: «Men Jabroil (alayhissalom) bilan dunyo osmoniga ko‘tarilganimda, 
uning ochilishini talab qildilar. «Bu kim?» deyilganida, «Jabroil», dedilar. «Sen bilan 
birga kim?» deyilganida, «Muhammad» (alayhissalom), dedilar. So‘ngra ikkinchi va 
uchinchi va qolganlariga ko‘tarilganlarida, har bir osmonda «Bu kim?» deyildi, «Jabroil», 
dedilar. Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari. 
 
645/6. Abu Musoning (r.a.) hadislarida keltirilishicha, Rasululloh sollallohu alayhi 
vasallam «Bi’ru bo‘ston», degan joyda o‘tirganlarida, Abu Bakr (r.a.) kelib izn so‘radilar. 
Shunda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam «Kim?» dedilar. «Abu Bakrman» dedilar. 
So‘ngra Umar (r.a.) kelib izn so‘radilar. Rasululloh «Kim?» dedilar. «Umarman», dedilar. 
So‘ngra Usmon (r.a.) ham shu singari qildilar. Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari. 
 
646/7. Jobirdan (r.a.) rivoyat qilinadi: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam huzurlariga 
borib, eshiklarini taqillatdim. U zot: «Kim bu?» dedilar. «Men», deb aytdim. Shunda u 
zot «men», «men», deb go‘yoki karih ko‘rgandek aytdilar». 
 
Fasl: Agar xitob qilingan kishi undan boshqasini bilmaydigan narsa bilan o‘zini sifatlasa, 
zarari yo‘qdir. Masalan, o‘zini viqor suratida «men falon muftiy» yoki «qozi» yo «falon 
shayx» va shunga o‘xshash narsalar bilan. 
 
647/8. Ummu Hone’ Abu Tolibdan (r.a.) rivoyat qilinadi: «Rasululloh sollallohu alayhi 
vasallam huzurlariga borsam, u zot g‘usl qilayotgan ekanlar. Fotima esa to‘sib turgan 

---

Al-Azkor. Al-Faqih an-Navaviy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
178
ekan. Shunda u zot: «Bu kim?» dedilar. Men: «Ummu Hone’man», dedim». Imom 
Buxoriy va Muslim rivoyatlari. 
 
648/9. Abu Zarrdan (r.a.) rivoyat qilinadi: «Kechalarning birida ko‘chaga chiqsam, 
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam yakka o‘zlari ketayotgan ekanlar. Men ham oyning 
soyasida ketayotsam, men tomonga burildilar-da va meni ko‘rib qoldilar. «Kim bu?» 
dedilar. «Abu Zarrman», dedim». Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari. 
 
649/10. Abu Qatoda al-Horis ibn Rib’iydan (r.a.) rivoyat qilingan Rasululloh sollallohu 
alayhi vasallamning mo‘‘jizalarini hamda ilmlarning barchasini o‘z ichiga oluvchi 
idishdagi suv haqidagi hadisda keltirilishicha, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam 
boshlarini ko‘tarib, «Kim bu?» dedilar. Men: «Abu Qatodaman», dedim. Imom Muslim 
rivoyatlari. 
 
Bunga o‘xshash hadislar ko‘p. Buning sababi unga bo‘lgan ehtiyoj va faxrlanishni iroda 
etmaslikdir. Mana shu ma’noga yaqin bo‘lgan hadislar ham bor. Ulardan: 
 
650/11. Abu Hurayradan (r.a) rivoyat qilinadi: «Men: «Ey Rasululloh, Allohga duo qiling, 
Abu Hurayraning onasini hidoyat qilsin», dedim. (Hadisni davom ettirib) u zotning 
huzurlariga qaytib, «Ey Allohning rasuli, Alloh duoingizni ijobat qilib, Abu Hurayraning 
onasini hidoyat qildi», dedim». Imom Muslim rivoyatlari.