Microsoft Word ax kitob янги doc

SSH протоколи. Secure Shell протоколи, SSL/TLSкаби коммуника- цияларни ҳимоялаш учун 1995 йили яратилган. Узининг мосланувчанлиги ва ишлатилишининг соддалиги туфайли SSH оммавий хавфсизлик протоко­лига айланди ва ҳозирда аксарият операцион тизимларда стандарт илова ҳисобланади.
SSHда алоқа сеанси жараёнида маълумотларни узатиш учун симмет- рик калитдан фойдаланилади. Серверни, ҳам мижозни аутентификациялаш учун SSHни осонгина қайта конфигурациялаш мумкин.
Кўпинча SSH тармоқ хостларини бошқаришда ишлатиладиган, кўп тармқалган илова - telnet ни алмаштириш учун ишлатилади.
Баъзида ишлаб чиқарувчилар SSHни telnet ёки ҒТРни алмаштирувчи сифатида мададламайдилар. Бундай ҳолларда SSHни telnet, FTP, POP (Post Office Protocol - почта хабарлари протоколи) ёки ҳатто HTTP каби хавфсиз бўлмаган иловалар хавфсизлигини таъминлаш учун ишлатиш мумкин. 12.13-расмда трафикни хавфсиз бўлмаган тармоқдан SSH серверга ўтказиш учун конфигурацияланган брандмауэр келтирилган.








SSH-с ервер





Хавфсизликни ҳимоялаш девори


Электрон почта
сервери


12.13-расм. SSH-туннел.


Хавфсиз бўлмаган тармокдан SSH серверга ва аксинча ҳеч қандай трафик ўтказилмайци. SSH-сервернинг SSH цан терминал фойцаланишицан ташқари, портнинг қайта йўналтирилиши электрон почта трафигини SSH- серверга хавфсиз тармоқ бўйича узатилишини таъминлаши мумкин. Сўнгра SSH-сервер пакетларни электрон почта серверига қайта йўналтираци. Элек­трон почта серверига трафик SSH-серверцан келганицек туюлаци ва пакет- лар SSH-серверга, фойцаланувчига туннеллаш учун юборилаци.
WLTS протоколи. SSL/TLSга асосланган WLTS протоколи WAP (Wireless Application Protocol - симсиз иловалар протоколи) қурилмаларица, масалан, уяли телефонларца ва чўнтак компьютерларица ишлатилаци. SSL ва WLTS бир-бирицан транспорт сатҳи билан фарқланаци. SSL йўқолган пакетларни қайта узатишца ёки ностандарт па­кетларни узатишца TCP ишига ишонаци. WLTSцан фойцаланувчи WAP қурилмалари ўз функцияларини бажаришица TCPни қўллай олмайцилар, чунки фақат UDP (user Datagram Protocol) бўйича ишлайцилар. UDP про­токоли эса уланишга мўлжалланмаган, шу сабабли бу функциялар WLTSга киритилиши лозим.
"Қўл бериб кўришиш" жараёница қуйицаги учта синф фаоллашиши мумкин:

• 
  WLTS - 1-синф. Сертификатсиз;
  
• 
  WLTS - 2-синф. Сертифкатлар серверца;
  
• 
  WLTS - 3-синф. Сертифкатлар серверца ва мижозца.
  

1-синфца аутентификациялаш бажарилмайци, протокол эса шифрлан- ган канални ташкил этишца ишлатилаци. 2-синфца мижоз (оцатца фойцала- нувчи терминал) серверни аутентификациялайци, аксарият ҳолларца серти- фикатлар терминалнинг цастурий таъминотига киритилаци. 3-синфца мижоз ва сервер аутентификацияланаци.