Microsoft Word Diloromxon oya tayyor. Д. Ас?арова

Bolaning tasavvuri va ijodiy fikrlashi rivojlanganligini aniqlashda Rorshax metodikasi bo‘yicha tashxislash yordam beradi. Bu metodikani shvetsariyalik olim, doktor Rorshax ishlab chiqqanligi uchun uning nomi bilan atalgan. Bolaga qog‘ozga simmetrik tarzda 10 ta siyox charejamasi (tomchisi) havola etiladi. Tekshiruvdan o‘tayotgan bola har bir dog‘ga qarab, xuddi mo‘saffo yoz osmonida so‘zib yurgan bulutlarning goho kemaga, goho uchib borayotgan chavandozga o‘xshab ketishidek, ularning nimani eslatayotganligini, ularni nimani ko‘rayotganligini aytib berish kerak. Bola qarayotganda vaqtni cheklash tavsiya etilmaydi. Javoblarni izohlash, aniqlash juda murakkab va mutaxassis-psixologlar tomonidan to‘liq amalga oshirilgan bo‘lishi mumkin. Biroq nafaqat mutaxassislar, balki ota-onalar ham bolasida ko‘p narsani ko‘rishi va bilishi mumkin. Mana bir necha misollar: agar 6-7 yoshli bola o‘zigi taklif etilgan siyoh charejamasidan biron marta ham odamga o‘xshagan shaklni uchratmagan bo‘lsa, Rorshax testi asosida bu bolada rivojlanish to‘xtab, uning yon-atrofdagi kishilar bilan munosabati juda-juda og‘ir yuzaga kelgan, deb xulosa chiqarish mumkin emasmi? Agar shu yoshdagi bola aynan o‘sha dog‘larda turli xil tuzilmalarni ko‘rsa demak, u o‘zida hissiyot shaklining, keng qulami o‘ylashning rivojlanganligini namoyon etib, ranglarni qiziqarli qilib izohlaydi, talqin etadi. Uning javoblarida odatiylik bilan o‘ziga xoslik o‘rtasida munosabat me'yorda. Bu hol bola juda aqlli, ruhiy vazmin, o‘z salohiyatidan yengil va erkin foydalana biladi, degan xulosa chiqarish nahotki haqiqiy bo‘lmasa. agar bola dog‘larda hech narsa ko‘ra olmasa, demak, gap uning fikirlashi, asosan tasavvuri past darajadaligiga borib taqaladi.

Bo‘lajak birinchi sinf o‘quvchilarining og‘zaki- mantiqiy fikrlashini tekshirib ko‘rishni quyidagi topshiriqlar yordamida o‘tkazish mumkin: Buning uchun: Qanday so‘z to‘g‘ri keladi? - qish oyi.(sentyabr, oktyabr, fevral, noyabr, mart); - bir yilda ...(24 oy, 3, 12, 4, 7); -ota o‘z o‘g‘lidan...(katta, kichik, teng); -yo‘lovchilar transporti.. .(kombayn, yuk mashinasi,avtobus, teplovoz). Ortiqcha so‘zni ayting:

-atirgul, lola, shahar, boychechak, rayhon; -daryo, ko‘l, ko‘prik, hovuz; -qo‘g‘irchoq, sakragich, qum, koptok, lego; -stol, gilam, kreslo, krovat, stul; -terak, qayin, arg‘uvon daraxti, atirgul tog‘ teragi; -tovuq, xo‘roz, burgut, kurka;
-aylana, uchburchak, to‘rtburchak, ko‘rsatkich, kvadrat; -Sanjar, Iskandar, Ho‘san, Mavluda, Burhonov; -son, bo‘linma, qo‘shilma, ayirish, ko‘paytirish;
-quvnoq, tez, g‘amgin, shirin, ehtiyotkor. To‘g‘ri ayt (og‘zaki-mantiqiy fikrlash darajasi bir-biriga o‘xshash narsalarni chiqara bilish). Masalan, «chinnigul» so‘ziga xuddi «bodiring»ga «sabzovot» qanday to‘g‘ri kelganidek mos so‘z topishini tanlab olish kerak.

1. 
   Bodring (sabzavot) - Chinnigul (begona o‘t, shudring).
   
2. 
   Poliz (sabzi) - Bog‘ (devor, qo‘ziqorin, olma, quduq, o‘chirgich).
   
3. 
   Soat (vaqt) - Gradusnik (oyna, katta, krovat, harorat, shifokor).
   
4. 
   Mashina (motor) - Qayiq (dengiz, mayoq, elkanli kema, to‘lqin, quruqlik)
   
5. 
   Stol (kotiba) - Pol (daryo, gilam, chang, taxtalar, mix).
   

Ularni umumlashtirib qanday so‘z bilan aytish mumkin? -ola bug‘i, tovon baliq.; -bodring, pomidor.; -shkaf, divan.; -iyun, iyo‘l.; - fil, chumoli.;

6. 
   Ko‘rsat, rasmda qayerda aylana kvadrat ostida, kvadrat aylana ustida, aylana kvadrat ustida, kvadrat aylana ostida, aylana kvadrat ustida va aylana kvadratning chap tomonida, aylana va kvadrat ichida va boshqa.
   
7. 
   Mantiqiy fikrlash: Bola oldiga uch qator, har birida to‘rttadan kartochkalar qo‘yiladi-nuqtalar, qorchalar va tayoqchalar. Birinchi qatorda nuqtachalar, ikkinchisida qorchalar, uchinchisida tayoqchalar chizilgan.
   

Birinchi va ikkinchi qatordagi kartochkalarni ko‘zdan kechira turib kattalar bolalar bilan ularning 1 dan 4 gacha oshib borish tartibida qo‘yilganligiga ishonch hosil qiladi.