Microsoft Word Fozilov Raxim dars ishlanma

parta 
modem 
sichqoncha 
hujayra 
server 
tarmoq 
doska 
modulyator 
Al-Xorazmiy 
kitob 
sumka 
printer 
telefon 
texnologiya 
disk 
noutbuk 

---

7 
Internet yilnomasi 
1969 – ARPAnet harbiy loyihasi 
doirasida dastlabki to`rt
universitet uzeli bir tarmoqqa 
birlashdi. Bir yildan keyin ular 
soni to`rt baravar oshdi. 
1972 – ARPAnet imkoniyatlari 
birinchi marta namoyish qilindi. 
Rey Tomlinson electron pochta 
ixtiro qildi va “Internet ajdodi”
orqali birinchi maktubni yubordi. 
1973 – Tarmoq xalqaro 
miqioyosga erishdi – Amerika 
qismiga Norvegiya va Angliya 
resurslari qo`shildi.
1974 – Internetning asosiy 
texnologik standarti TCP 
protokoli haqida batafsil 
ma’lumot berildi. 
1977 – Internetda birinchi 
korporativ sayt tashkil qilindi ( 
Digital Equipment Corporation 
bunga erishdi). Shlyuzlar, 
shuningdek, internet-protokollar 
asosida tarmoqlararo 
ayriboshlashning radio va 
yo`ldosh usullari tekshirildi. 
Yangi mavzu bayoni: 
Internet tarixi
O'zgarib va rivojlanib turuvchi olam 
yoki jamiyat haqidagi turli xil 
ko'rinishdagi 
katta 
hajmdagi 
axborotlar dunyoning deyarli hamma 
mamlakatlarida yig'ilib bormoqda. Bu 
ma'lu-motlardan 
foydalanish 
zamonaviy axborot texnologiyasi vosi-
talarisiz katta mablag' va vaqt talab 
etadi. Bunday muammolar Internet 
(Xalqaro informatsion tarmoq) ning 
tashkil etilishi bilan hal etildi. Internet 
"sovuqurush" 
mahsuli 
hisoblanadi. 
Uning yaratilishiga yadro zarbalaridan 
qisman zararlanganda ham ishlay 
olishga moljallangan tajribaviy aloqa 
sistemasi sifatida XX asrning 70-yillari 
boshlarida AQSH Mudofaa Vazirligi 
tomonidan ishlab chiqilgan ARPANet 
aloqa tarmog'i asos bo'lgan. ARPANet — 
buzilgan aloqa bo'g'inlarni avtomatik 
ravishda 
aylanib 
o'tishga 
va 
tarmoqdagi 
kompyuterlarning 
ma'lumot 
almashishiga 
imkon 
yaratuvchi 
kommunikatsiyalar 
paketidir. ARPANet tarmog'i birinchi 
marta ishga tusliirilganda 4 ta 
kompyuter orasida maxsus kabel orqali 
bor-yo'g'i 2 minut davomida axborot 
almashinilgan. Awaliga bu tarmoq 
maxfiy 
hisoblangan. 
Keyinchalik, 
modem va telefon tarmog`i orqali 

---

8 
Internet yilnomasi 
1983 – TCP/IP ARPAnet uchun 
asosiy standart protokoli sifatida 
tasdiqlandi. 
1984 – ARPAnet AQSh “Fanlar 
akademiyasi” (US National 
Sciense Foundation, NSF) 
ixtiyoriga o`tdi.Domna nomlar 
(DNS) berish xizmati joriy 
qilindi. Xost tizimlar soni 1000 
dan oshib ketdi. 
1986 – Onlayn interaktiv 
forumlar o`tkazish imkonini 
beradigan Network News 
Transfer Protocol taqdim qilindi.
1988 – Morrisonning tarmoq 
“qurti” dunyodagi barcha xost-
tizimlarning o`ndan birini 
kasallantirdi. Bunga javoban 
CERT kompyuter xavfsizligi 
jamoasi tashkil 
qilindi(ftp://cert.org/pub). 
1990 – ARPAnet sahnadan 
chiqib, uning o`rnini darhol 
ommabop Internet egalladi. 
Kamtarona The World deb 
nomlangan dastlabki tijorat ISPsi 
paydo bo`ldi. 
axborot almashish imkoniyati yuzaga 
kelgandan so'ng bu tarmoqqa turli 
korxona va tashkilotlar ulanib olgan. Shu 
tariqa bu tarmoq Internet tarmog'iga 
aylangan.Internettarmog'ibirortashkilot
gabo'ysunmaydi, lekin davlatlar, ilmiy 
va ta'lim tashkilotlari, kommersiya 
strukturasi 
va 
millionlab 
xususiy 
shaxslar tomonidan moliyalashtiriladi. 
Tarmoqtaklif 
etilgan 
ko'ngillilar 
tomonidan tashkil etilgan "Internet 
arxitekturasi 
bo'yicha 
kengash" 
tomonidan boshqariladi. 
Internet va WWW
Internet — dunyo bo'ylab joylashgan 
va yagona tannoqqa birlashtirilgan 
minglab kompyuter tarmoqlarining 
majmuyidir. 
Internetda 
axborot 
almashish standart qoidalar asosida 
amalga 
oshiriladi. 
Internetdagi 
ma'lumotlarni 
uzatish 
qoidalari 
protokollar 
(masalan, 
TCP/IP-
TRANSM1SSON 
CONTROL 
PROTOKOL 
/ 
INTERNET 
PROTOKOL) deb ataladi. TCP/IP 
protokolining axborotni uzatish usuli 
quyidagicha: TCP protokoli axborotni 
paketlarga ajratadi; IP protokoli orqali 
barcha pakctlar qabul qiluvchiga 
uzatiladi va TCP protokoli tomonidan 
barchapaketlarning qabul qilinganligi 
tckshiriladi; barcha paketlar qabul 
qilingandan kcyin TCP protokoli ularni 

---

9 
Internet yilnomasi 
1991 – Minnesota universiteti 
Internetni tegishli serverlaridan 
Axborot olish imkonini 
beradigan Gopher dasturini 
namoyish qildi. NSFNET kanali 
o`tkazuvchanligi sekundiga 44.7 
Mbaytga yetdi. 
1992 – CERN gipermatn 
g`oyasini e’lon qildi, bu WWW 
tashkil etilishiga asos bo`ldi. 
1993 – Birinchi Mosaic Web-
brauzeri dunyo yuzini ko`rdi va 
“web-serfing” tushunchasi paydo 
bo`ldi. 
1994 – Internet 25 yoshini 
nishonladi. Rasmiy 
ma’lumotlarga qaraganda, 
Rossiyalik xaker Levin 
Amerikadagi Sitibankka hujum 
qildi va uni millionlab dollar 
mablag`ini “o`mardi”.
tattibga soladi vayaxlit ko'rinishga 
keltiradi. 
Kompyuterlarning 
axboratlami telcfon tarmoqlari orqali 
yubora olishiga imkon beruvchi 
modem deb ataluvchi qurilmaning 
yaratilishi 
(1979-yil 
Nayes 
kompaniyasi) va rivojlanishi sababli 
faqatgina shaxsiy kompyuteri va 
telefoni 
bor 
millionlab 
kishilar 
tarmoqning maxsus qurilmalarisiz ham 
Internetdan 
foydalana 
olish 
imkoniyatiga ega bo'ldilar. Hozirgi 
kunda 
Internet 
dunyo 
bozorini 
o'rganishda va savdo-sotiq ishlarini 
tashkil etishda zamonaviy biznesning 
eng muhim vositalaridan biriga aylanib 
bormoqda. Internet o'zaro 
aloqa 
bog'lash yoki ma'lumotlar almashish 
tarmog'i bo'Iibginaqolmasdan, unda 
mavjud bo'lgan malumotlar ombori 
majmuyi dunyo bilimlar omborini 
tashkil 
etadi. 
Intenietning 
kompyuterlar bilan bog'liq bo'lgan 
narsalardan muhim farqi snundaki, u 
o'zi haqidagi ma'lumotlarni ham o'zida 
saqlay oladi.1992—93-yillarda axborot 
tcxnologiyasining rivojlanishi sababli 
tasviriy va tovushli axborotlarni olis 
masofalardan qisqa vaqtda uzatishniiig 
shunday imkoniyati yaratilganki, 
U 
World Wide Web deb nomlangan. 
World Wide Webning yaratilishiga 
1989-yil Shvcysariyadagi Yevropa 
Yadroviy Tadqiqotlar Kengashining 
loyihasi asos bo'ldi. Bu loyihaning 

---

10 
Internet yilnomasi 
1995– tarmoq shiddatli o`sishi 
oqibatida unga olti million server 
ulandi. Alta Vista izlash 
mashinasi ishga tushirildi. 
RealAudio tovush texnologiyasi 
paydo bo`ldi, Internet o`z 
ovoziga ega bo`ldi. 
1996 – xakerlarning AQSh 
rasmiy idoralariga qator 
muvaffaqiyatli hujumlari 
oqibatida Tarmoqning yangi 
basharasi namoyon bo`ldi. IP-
telefoniya g`oyasi taraqqiy etdi. 
1997 – DNS Network 
Solutionsda ro`y bergan xato 
tufayli millionlab tijorat web-
saytlariga kirish mumkin 
bo`lmay qoldi. 
1998 – tanglikni dastlabki 
kunlarida Internet o`zini juda 
tezkor ommaviy axborot vositasi 
sifatida ko`rsatdi. Amaliy va 
yangiliklar bilan bog`liq 
saytlarga murojaat keskin 
ko`paydi. Tadbirkorlar orasida 
electron pochta faks infra 
tuzilmasini tezlik bilan siqib 
chiqara boshladi. 
maqsadi 
Internetda 
axborot 
tarqatishning samarali usullarini izlash 
va uning oqibatlarini kuzatishdan iborat 
edi. Hozirgi kunda World Wide Web 
Internetning cng tez rivojlanayotgan 
sohalaridan bin bo'lib qoldi. Internet 
dcganda ko'pchilik World Wide Web 
(qisqacha Web yoki WWW) ni 
tushunadi. Aslida World Wide Web 
Internetning bir qismi bo'lib, xalqaro 
o'rgimchak to'ri ma'nosini anglatadi. 
World 
Wide 
Web 
multimedia 
(multimedia — rasm va matnli 
axborotni tovushli va harakatdagi 
shakllardan 
iborat 
axborot 
bilan 
birlashtirish 
texnologiyasi) 
imkoniyatlariga ega bo'lgani uchun 
foydalanuvchilar e'tiborini juda tez 
qozondi.
WWW tarkibi 
WWWda axborot maxsus sahifalarda, 
ya'ni Web-sahifalarda joylashadi. Web-
sahifaga 
main, 
rasm, 
tovush, 
videotasvirva hokazo ko'rinishdagi 
axborotlarni joylashtirish mumkin. Bu 
esa o'z navbatida reklama, tijorat, ta'Iim 
va boshqa ko'pgina soha vakillariga 
beqiyos imkoniyatlar ochib berdi. 
Masalan, juda ko'p kinostudiyalar o
l
z 
mahsulotlarini reklama qilish uchun 
Web-saliifalaryaratishadi. Mazkur Wcb-
sahifaiarda 
asosan 
yangi 
filmlar 
haqidagi ma'lumotlar bilan birga shu 

---

11 
Internet yilnomasi 
2004 – Tas-IX O`zbekiston 
internet-trafik markazi yaratildi. 
Birinchi qatnashchilar: «Amaliy 
Aloqalar Biznesi Ahborot 
Markazi», QK«Naytov», 
«Sarkor-Telekom» OAJ, «Sharq 
Telekom» OAJ va 
«Texnoprosistem» OAJ. 
2010 yilga kelib qatnashchilar 
soni 26 taga yetdi. Tas-IX 
ma’lumot almashinish trafiki 
kundan-kunga oshib bormoqda. 
2005 yil trafik 6491 Gbaytni 
tashkil qilgan bo`lsa, 2008 yilga 
kelib hajmi 111806 Gbaytga 
yetdi. 2010 yilga kelib bu 
ko`rsatkich 600,61 Terabaytga 
yetdi. 
2005 – ZiyoNET jamoat axborot 
ta'lim tarmoqi yaratildi 
filmlardan 1—2 daqiqali parchalar aks 
ettiriladi. WWW yaratilgunga qadar 
bunday 
imkoniyat 
faqat 
kinotcatrlaryoki lelevideniya orqaligina 
mumkin edi. Kinoteatr va televideniya 
orqali Tiamoyishlar belgilangan vaqtga 
bog'liq bo'lsa, WWW dan xohlagan 
kishi istalgan vaqtda yangi filmlar 
haqida to'liq ma'luinot olishi mumkin. 
WWWning ommalashishiga yanabir 
omil gipermatndir. Gipermatn Web-
sahifaning biror qismiga yoki boshqa 
Web-sahifaga bog'liqligini ko'rsatuvchi 
ilova bo'lib, u so'zyoki rasm bolishi 
mumkin.Gipermatn yordamida Web-
sahifaning kerakli qismiga yoki boshqa 
Web-sahifaga tez va oson o'tiladi, bu 
hoi kerakli qism yoki Web-sahifaga 
gipcrmurajaat deb ataladi. Bitta 
tashkilot yoki xususiy shaxsga tegishli va 
mazmuniga ko'ra o'zaro bog'langan bir 
necha Web-sahifalar majmuyi Web-sayt 
deyiladi. Web-saytni kitobga, Web-sahifani 
esa kitobning sahifasiga o'xshatish 
mumkin.Web-saytdagi 
Web-sahifalar 
o'zaro gipermatn yordamida bog'lanadi. 
Web-saytlar ham, Web-sahifalar ham 
Webserver deb ataluvchi Internetga 
ulangan 
maxsus 
kompyuterlarda 
saqlanadi va o'z adresiga ega bo'ladi. Bu 
adres URL deb ataladi. URL hamisha 
http:// yozuvidan boshlanadi (http - - 
HyperText Transfer Protocol). So'ngra 
Web-sahifa 
joylashgan 
tarmoq 
(provayder) 
adresi 
(masalan, 

---

12 
www.uzsci.net), keyin Web-sahifa nomi (masalan, ~rtm) yoziladi. 
Provayderlar (ingliz. provide — imkon berish, ta'minlash) — 
Internetning ba'zi qismlaridan foydalanishga imkon beruvchi va 
foydalanuvchilarga turli xizmatlarni ko'rsatuvchi firmalardir. Shunday 
qilib, misolda keltirilgan Web-sahifaning Internetdagi adresi 
http://www.uzsci.net/~rtm ko'rinishida bo'ladi.
Yangi mavzuni mustahkamlash:
Internet 
tarmog`ini 
o`rgimchak 
turiga 
o`xshatishadi. 
Ko`ramiz 
o`quvchilar bu “to`r”dan chiqa 
olishadimi. 
O`yin sharti quyidagicha: Kamida 
to`rt kishidan iborat o`quvchilar 
doska 
oldida 
aylana 
shaklida 
turishadi. O`qituvchiham ular bilan 
birga turadi. O`qituvchi g`altak ip 
uchini 
ushlab, 
o`quvchilarga 
diagonaliga tortadi. Natijada o`rgimchak to`riga o`xshash to`r 
hosil bo`ladi. G`altakda tortilgan diagonallar soniga teng mavzuga 
oid savollar tuziladi. Savol berilganda javob to`g`ri bo`lsa, g`altak 
o`raladi, xato bo`lsa, o`z o`rnida qoladi. Barcha savollar 
berilgandan so`ng g`altak o`qituvchi qo`liga kelsa, o`quvchilar 
“to`r”dan ozod bo`lishadi , aks holda ulardan ayrimlari “to`r”da 
qolib ketishadi.

---

13 
Savollar : 
1. Axborot texnologiyasi deganda nimani tushunasiz? 
2. Axborot texnologiyasining tashqi omillariga misol keltiring? 
3. Agar kompyuterlar tarmoqqa birlashtirilmasa, ular qanday 
usulda axborot almashinadi? 
4. Lokal tarmoqlar nima sababdan shunday ataladi? 
5. Lokal tarmoqlar qanday vazifalarni bajarishga xizmat qiladi? 
6. Global tarmoqlar local tarmoqlardan nimasi bilan farq qiladi? 
7. Modem nima va u nima uchun xizmat qiladi? 
8. Tarmoqda server nima uchun kerak? 
9. Server bilan ishchi stansiyani farqini ayting?... 

---

14 
Uyga vazifa: 

---

15 
Foydalanilgan adabiyotlar: 
1. “Informatika” 7-sinf darsligi. B.Boltayev, M.Mahkamov, 
S.Rahmonqulova. Toshkent – 2009 yil. 
2. “Yangi pedagogik texnologiyalar” elektron darslik “EHMning 
pereferik qurulmalari” mavzusida. R.Fozilov. Namangan-2005 
yil. 
3. “Yangi pedagogik texnologiyalar” oily o`quv yurti talabalari 
uchun o`quv qo`llanma.
4. Metodik qo`llanmalar.
5. “Bozor, pul va kredit” jurnali. 2001 yil 6-soni. 
6. 
WWW.vikipediya.ru
7. 
www.ziyonet.uz

---

16