Microsoft Word Кобилов. Иктисод назарияси. Дарслик лот doc

 VALUTA VA KREDIT MUNOSABATLARI 
1. Jahon bozori va xalqaro savdoning ahamiyati
XIX asrning birinchi yarmida yirik fabrika-zavod sanoatining paydo 
bo‘lishi ularning mahsulotlarini butun dunyoda o‘tkazilishiga olib keldi. 
Davlatlararo savdoning lokal markazlari yagona (umumiy) jahon bozoriga 
aylandi. Uning shakllanishi XIX asrning ikkinchi yarmi va XX asrning 
boshida yakunlandi. 
Jahon bozori – bu xalqaro mehnat taqsimoti va ixtisoslashuv asosida 
shakllangan va iqtisodiy munosabatlar orqali o‘zaro bog‘langan alohida 
mamlakatlar milliy bozorlari majmuidan iborat. Mazkur bozor o‘z 
tarkibiga savdoni, kapital harakatini, valuta munosabatlarini, ishchi kuchi 
migratsiyasini, ilmiy-texnika hamkorligini va boshqa shu kabi 
yo‘nalishlarni qamrab oladi. Zero, ko‘plab tashkil etilayotgan qo‘shma 
korxonalar, erkin iqtisodiy zonalar, transmilliy kompaniyalar milliy 
xo‘jaliklarni jahon bozori atrofida birlashtiradi. 
Jahon savdosi xalqaro bozorda amalga oshirilishi hech kimga sir 
emas. Shu bois xalqaro savdo xalqaro iqtisodiy munosabatlarning 
yetakchi shakli hisoblanadi. Jahon bozori, shuningdek xalqaro mehnat 
taqsimotiga asoslangan mamlakatlar o‘rtasidagi barqaror tovar-pul 
munosabatlari sohasidir.
Jahon bozoriga quyidagilar xosdir:
1) davlat doirasidan tashqariga chiqariladigan tovarlar ishlab chi-
qarish; 
2) tovar va xizmatlarning davlatlar o‘rtasida ko‘chib yurishi; 

---

 641
3) ishlab chiqarish omillaridan foydalanishning maqbullashuvi (opti-
mallashuvi); 
4) fanatsiya funksiyasi. 
Tovar savdo-sotig‘i ishlab chiqarish omillari narxi (bahosi) ning 
o‘zgarishiga olib keladi, bu esa ishlab chiqarish omillarining mamla-
katlararo ko‘chib yurishini keltirib chiqaradi. Ishlab chiqarish omillari 
ko‘chib yurishi bilan jahon savdosining hajmi o‘sadi, chunki ular 
samaraliroq foydalanishi mumkin bo‘lgan mamlakatlarga ko‘chadi. Ishlab 
chiqarish omillari (kapital, mehnat)ning xalqaro mobilligi (ko‘chib 
yurishi) iqtisodiy o‘sish sur’atlarini jadallashtiradi. 
Xalqaro savdo – dunyodagi barcha mamlakatlar tashqi savdosining 
majmuidan iborat xalqaro tovar-pul munosabatlari sohasidir. Xalqaro 
savdo ikki qarama-qarshi oqim – eksport va importdan iborat. Unga savdo 
saldosi va savdo aylanmasi xosdir.