Microsoft Word logopedik mashgulotlarni otkazishda oyinlarni tanlash va ularning ahamiyati

II BOB. MAKTABGACHA TA`LIM YOSHIDAGI BOLALAR 
NUTQINI RIVOJLANTIRISHDA LOGOPEDIK O`YINLARNING 
ROLI.............................................................................................................23 
2.1. Eksperemental kuzatishning mazmuni va uni tashkil etish 
metodlari………...................................................................................,,,,,,...23 
2.2. Logopedik o`yinlar asosida so’z va tovushlarni talaffuz etish 
ko`nikma – malakalarini hosil etish ...............................................................27 
2.3. Logopedik mashg’ulotlarda metodik o’yinlarni tashkil etish 
metodlari va prinsiplari...................................................................................35 
XULOSA……………………………………………………..……....51 
 
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI
 ..…….…………53 

---

3
KIRISH 
Hozirgi davrda, ya’ni jamiyatimizda ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy
rivojlanish yuz berayotgan bir vaqtda Respublikamizning ravnaqini ko’zlash 
maqsadida asosiy e’tiborning yoshlarning aqliy, jismoniy barkamolligiga, 
demak, sog’lom har tomonlama yetuk komil avlodni shakllantirishga 
insonparvarlik na’munasidir.
Davlatimiz rahbari tomonidan butun dunyo konvensiyasi, O’zbekiston 
Respublikasi Konstitutsiyasining 46-moddasida, “Ta’lim to’g’risida”gi 
Qonunning 23-moddasida maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalar shaxsini 
shakllantirish masalalarida ta’limning tarbiyaning o’rni va ahamiyati belgilab 
qo’yilgan.
O’zbekiston Respublikasi mustaqillika erishgach, aholi salomatligini
muhofaza qilishga, nogironlikni oldini olishga va nogironlarning jamiyatning 
teng huquqli a`zolari sifatida uyg’unlashib ketishi uchun qulay pedagogik
shart-sharoitlar yaratishga qaratilgan ko’plab ijtimoiy tadbirlar amalga 
oshirilmoqda.
Mustaqil O’zbekistonimizda bolalikdan nogironlar ijtimoiy himoya 
qilinmoqda. O’zbekiston Prezidenti farmoniga binoan 2005 yilning “Sihat 
salomatlik yili” deb e’lon qilinishi bolalikdan boshlangan bolalarni sog’lom 
va baquvvat bo’lib kamol topib borishini ta’minlash mamlakatimizda o’ta 
dolzarb vazifa ekanligi va “Sog’lom avlodni” qaror toptirishning hal etilishi 
muhim vazifa ekanligini ta’kidlaydi. Mustaqillik tufayli mamlakatimizdagi 
ko’plab sohalarda bo’lgani kabi nogironlarning ijtimoiy-iqtisodiy 
manfatlarini himoya qiluvchi turli nogironlar (toifalaridan qa’tiy nazar) ning 
manfatiga qaratilgan bir qator farmonlar, qarorlar qabul qilindi.” Har qanday 
millatning ravnaqi, umubashariyat tarixida tutgan o’rni, mavqei va shuxrati 
bevosita o’z farzandlarining aqliy jismoniy yetukligiga bog’liqdir”, deydi. 
Yurtboshimiz Islom Karimov shu ma’noda hozirgi vaqtda O’zbekistonda 

---

4
ta’lim tarbiya sohasini isloh qilishining asosiy omillaridan biri “shaxs 
manfaati” va “ta’lim ustunvorligidir”
Shu nuqtai nazardan qaraganda, hozirgi kun talabi maktabgacha ta’lim 
yoshidagi bolalar shaxsini shakllantirish, ta’limning tarbiya berishda maxsus 
bog’cha tarbiyachisining defektolog, lagapedlar zimmasiga katta mas`uliyat 
yuklamoqda. 
Bola shaxsining har tomonlama kamol topishida nutqning to’g’ri 
rivojlanishi juda katta ahamiyatga ega. Chunki nutq kishilararo milliy boylik, 
tarbiya, ta’lim, ijodiyotga qimmatli aloqa vositasidir. Shu boisdan ham 
bolalarga nutqni puxta egallash o’z fikrini to’liq ifoda etishni o’rgatish 
lozim. Lekin, afsuski, ba’zi bolalarda nutq buzilishlarining tuyrli ko’rinishlari 
uchraydi.
Bunday nutq kamchiliklariga ega bo’lgan bolalar o’z fikrlarini nutq 
orqali to’liq ifoda etib bera olmaydilar.
Tilning funksional va tuzilish jihatdan noto’g’ri rivojlanishi ana 
shunday nutq bo’zilishlariga sabab bo’ladi, bu esa bolalarning unga 
moslashish, ko’nikish imkoniyatlarini ham chegaralaydi. Bunday nutq 
kamchiliklariga bolaning umumiy nutqining to’liq rivojlanmaganligi ham 
kiradi. 
Sharqning ilk uyg’onish davri qomusiy olimlari (Abu Nasr Farobiy, 
Abdurahmon Jomiy, Abu Ali Ibn Sino va boshqalar) fikrlarga qaraganda, 
inson qalbi o’z tabiati bilan bir-biriga monand bo’lgan rohat nutq tovush va 
ritmlarni yoqtiradilar. Chunki tovushlar insonlar va hayvonlar hayotidagi eng 
zarur fanitorlaridanbiridir. Tovushning o’ziyoq ham insonni, ham hayvonni 
hayajonlantiradi, biror qo’rqinchli voqea ro’y berganda esa u bir-birini 
chaqirish vositasi sifatida qo’llaniladi va qayta rol o’ynaydi.

---

5
Nutq bola hayotida turli funksiyalarni: aloqa qilish, tajribalarni 
o’zlashtirib olish, faoliyatini boshqarishni bajaradi. Bu sanab o’tilgan 
funksiyalar maktabgacha ta’lim davrida shakllanadi. 
Nutq inson faoliyatini boshqarish vositasidir. U xotira va idrok 
jarayonlarini tashkil etadi. Shunday ekan bu vazifalarni amalga oshirishda 
nutqni to’liq rivojlanmagan maktabgacha ta’lim yoshdagi bolalarni 
logopedik mashg’ulotlar yordamida nutqiy kamchiliklarini bartaraf etish 
muhim ahamiyat kasb etadi. Chunki maktabgacha ta’lim bola shaxsini
sog’lom va yetuk, maktabda o’qishga tayyor tarzda nutqini shakllantirish 
maqsadini ham ko’zlaydi.
Nutq kamchiliklariga ega bolalarga maxsus logopedik ta’sir 
ko’rsatishning ahamiyatining ko’pgina tadqiqotchilar ham takidlaganlar 
(L.Mo’minova, R.Shomahmudova, M.Agapova, S. Boboyeva va boshqalar)
Maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalarga tarbiya berishda ularni har 
tomonlama shakllantirib borishda milliy istiqlol ruhi bilan sug’orilgan o’quv 
metodik qo’llanmalarni, milliy ta’lim tarbiya yo’lida xalq pedagogikasi 
an’analarini o’yin asosida qo’yish masalalari ko’tarilgan va shu muommoni 
hal etish yo’llarini izlab topish maxsus pedagogika, ya’ni logopediya fanining 
o’z oldiga qo’ygan muommolaridan biri hisoblanadi.
Bolalar shaxsini rivojlantirishda ta’lim tarbiyaning ahamiyatiga urg’u 
berib, o’zining qimmatli fikrlarini bebaxo asarlarida bayon etgan. Abu Ali 
Ibn Sino, Abu Rayhon Beruniy, Abu Nasr Farobiy, Abdulla avloniy, 
Munavvar Qori va boshqalarbolaning kamolatga etishishida o’yin 
faoliyatining mohiyatini ilmiy nuqtai nazardan tushuntirib borganlar.
Maktabgtacha ta’lim yoshidagi bolalarning o’yin faoliyati Vigotskiy, S. 
Rubinshteyn, A.N. Leontev, Ch. A.Arkin, M. Vohidova, V.V. Davidova, 
E.G’oziyeva, S.I Yankovskiy va boshqalarning asarlarida ham bola nutqini, 
shaxsini rivojlantirishtirishda bo’g’inlarning ahamiyati haqida e’tiboriga 
moyil fikrlar bildirilgan. 

---

6
Lekin nutqini to’liq rivojlanmagan bolalarda logopedik mashg’ulotlar 
jarayonida logopedik o’yinlarning rasm va ahamiyati haqida o’quv 
qo’llanmalar, metodik tavsiyalar yo’q hisobida. 
Yuqoridagi fikrlarga asoslanib, “Logopedik mashg’ulotlar jaroyonida 
logopedik o’yinlarning roli ” tadqiqot muammosi, tadqiqot mavzusi qilib 
tanlab olindi.