Microsoft Word Норматова Шоира darslik 11. 02 2015. doc

 

 Matn bo‘yicha topshiriqlar: 
 Xaritadan Samarqand viloyatining geografik joylashish o‘rnini 
tushuntirib bering. 
 Viloyat iqlimi qanaqa? 
 Ushbu gap matnning qaysi abzasi mazmuniga mos keladi? 
Samarqandda hozirgi kunda har xil madaniyat va san’at tadbirlari 
o‘tkaziladi. 
 Samarqand shahrining 2750 yilligi qachon o‘tkazilgan? 
 1997-yilda Samarqandda qanday tadbir o‘tkazilgan? 
G R A M M A T I K A 
HARAKAT BELGISINING HARAKAT YORDAMIDA 
 IFODALANISHI 
(Ravishdosh)
 
+ -b,-ib, -a, -y 
+ -gancha 
+ -gach (-kach-qach), -guncha(-kuncha,-quncha) 
+ gani (-kani, -qani) 
Harakatning belgisini bildiradi. Quyidagi ma’nolarni ifodalaydi: 
Fe’l+–b, -ib, -gancha – harakatning qay tarzda bajarilishini ifodalaydi: 
Kulib gapirdi, suyanib o‘tirdi, gapirgancha kirib keldi. 
Fe’l+-gach, (-kach, -qach), -guncha (-kuncha, – quncha, -kuncha) – 
harakatning bajarilish paytini bildiradi: 
Dars tugagach, ketamiz. Ko‘chaga chiqqach, taksi to‘xtatamiz.
Ko‘ylakni tikkach, dazmolladi. U kelguncha, biz uyni tozalaymiz. 
Fe’l+-gani (-kani, -qani) – harakatning maqsadini bildiradi: 

---

142
Ko‘rgani keldi, tikkani o‘tirdi, chekkani chiqdi. 
U bizni kulib kutib oldi. Ishlay-ishlay charchadim. 
Dars tugagach, biz uyga ketdik. 
Sen dars tayyorlab bo‘lguncha, men ovqat pishiraman. 
Biz toza havoda nafas olgani ko‘chaga chiqdik. 
Qo‘lida bir nimani ko‘targancha xonaga shoshib kirib keldi. 

 
 Grammatik mavzu bo‘yicha mashqlar