Microsoft Word Rahmatullaeva Q
Da`standag`i’ arxaizmler
Download 0.52 Mb. Pdf ko'rish
|
sayatxan-hamira dastaninda gonergen sozler
- Bu sahifa navigatsiya:
- Konkret tu`siniklerdin` atamalari’ Tarqiyna yaqi’p da`stine
|
1. Da`standag`i’ arxaizmler Arxaizm termini grek tilinen kelip kirgen boli’p, bul tildin` rawajlani’w da`wirinin` bari’si’nda anaw ya mi’naw tu`siniktin` atamasi’ni’n` yekinshi bir so`z benen almasi’wi’ na`tiyjesinde qollani’w avtivliliginen ayri’lg`an so`zlerdi an`lati’w ushi’n qollani’ladi’. Arxaizmler go`nergen so`zlerdin` bir topari’ boli’p, passiv so`zlik qatlamg`a kiredi. Waqi’tti’n` wo`tiwi menen tildin` so`zlik quri’li’si’nda da arxaizmlerdin` sinonimleri payda boladi’, wolar aktivlesip arxaizmlerdin` qollani’w wo`risin shekleydi 1 . «Sayatxan-Ha`mira» da`stani’ni’n` so`zlik qurami’ndag`i’ arxaizmlerdi to`mendegidey tematikali’q toparlarg`a bo`lip qaradi’q: Konkret tu`siniklerdin` atamalari’ Tarqiyna yaqi’p da`stine (198). Da`st so`zi parsi’ tilinen kelip kirgen so`z boli’p, qaraqalpaq tilinde qol degen ma`nini an`latadi’, wol ha`zirgi qaraqalpaq tilinin` tuwra ma`nisinde yemes, al awi’spali’ ma`nide da`stine tu`siw so`z dizbeginde qollani’li’p, qol astin’a qaraw ma`nisin bildiredi. Bir ku`ni Ha`mirajan yeli, jurti’, qatar-qurbi’lari’ ha`m jaslay qosi’lg`an Sa`rbijan yari’ yadi’na tu`sip, bulardi’ sag`i’ni’p, hesh adamg`a bildirmey saraydan shi’g’i’p ketti (213). Saray so`zi semantikali’q arxaizm, woni’n` patsha, xan, shaxlardi’n` sarayi’n an`latatug`I’n ma`nisi go`nergen, ha`zirgi tilde wol ken` jay ma`nisinde sport saray, ma`deniyat sarayi’ tu`rinde wo`nimli qollani’ladi’. - Ha`y, Ha`mirajan, yari’n` ko`shkiden taslap, du`n`yadan qaytti’, barsan` bar, barmasan` wo`zin` bil (223). 1 Шәмшетов Ж. Қарақалпақ тилиндеги шығыс тиллеринен кирген сөзлер тарийхынан. Нөкис, 1984, 60-61-бетлер. 1 Әбдиназимов Ш. «Қырық қыз» дәстанындағы’гөнерген сөзлер. // Ҳәзирги қарақалпақ тили раўажланыўының айырым мәселелери (Илимий мақалалар топламы). Нөкис, 1993, 82-бет. 34 Ko`shki so`zi parsi’ tilinen kelip kirgen so`z boli’p, kishkene kiosk usag`an jay, usi’ kiosk so`zi ko`shki so`zinen kelip shi’qqan 1 . Ha`zirgi qaraqalpaq tilinde bul so`z yele de qollani’li’p, kishkene gazeta- jurnallar satatug`i’n jayg`a ayti’ladi’. Awi’zeki qaraqalpaq a`debiyati’nda ken` qollani’li’p ju`r. Download 0.52 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|