Microsoft Word статистика лотин 14. doc

6.3. Zaruriy tanlanma to‘plam hajmini aniqlash 
Tanlab kuzatish usulining qo‘llanilishida zaruriy tanlama to‘plam 
xajmini oldindan aniqlash muhim ahamiyatga egadir. Chunki, zaruriy 
to‘plam xajmini oldindan aniqlanilishi yo‘l qo‘yilishi mumkin bo‘lgan 
xatoni chegaralash imkonini beradi.
Zaruriy tanlama to‘plam xajmi bizga ma’lum bo‘lgan tanlash 
usullarida qo‘llaniladigan chegaralangan xatoni aniqlash uchun 
foydalaniladigan formulalar yordamida osongina aniqlaniladi. 
Tasodifiy va mexanik tanlash usulida: 
Ma’lumki, chegaralangan xato qaytarilgan tasodifiy tanlash 
usuliga asosan quyidagi formula yordamida aniqlaniladi 
n
t
х
2
σ
=
∆
Formulaning har ikkala tamonini kvadratga ko‘tarish va ayrim 
algebrik o‘zgartirishlardan keyin zaruriy tanlama to‘plam hajmi (n) 
quyidagi ko‘rinishiga keladi: 
x
t
n
2
2
2
∆
=
σ
Qaytarilmagan usulda esa, chegaralangan xato: 






−
=
∆
N
n
n
t
х
1
2
σ
bu yerda 
2
2
2
2
2
t
t
σ
σ
+
∆
=
N
N
n
x
Qolgan usullar uchun ham hech qanday qiyinchiliksiz, zaruriy 
tanlanma to‘plam hajmi aniqlanilishi mumkin. 
Tipik tanlashda: 
х
t
n
2
2
2
∆
=
σ
(Qaytarilgan usul) 
2
2
2
2
2
i
i
t
N
N
t
n
σ
σ
+
∆
=
(Qaytarilmagan usul) 
Uya (seriya)li tanlashda: 
2
2
2
∆
=
σ
t
n
(Qaytarilmagan usul) 

---

69 
Belgining hissasi uchun zaruriy tanlama to‘plam hajmini 
aniqlashda esa belgining hissasi uchun chegaralangan xatoni aniqlashda 
qo‘llaniladigan formulalardan foydalaniladi.