Mikrobiologiya va

Ill

Gepatit A ning umumiy profilaktikasi boshqa ichak inteksija a tikasiga o'xshashdir. ... , _a0nida

Gepatit В esa tibbiyot asbob-uskunalarning sterilligiga. ⁰
virus antigenlarining yo'qligiga e'tibor beriladi. tashxisi.
Gepatit A virusi qo‘zg‘atadigan kasallikning ^labora _sonomiyasi: Gepatit A kasalligi qo‘zg‘ atuvchisining
Picornaviridae oilasi. Hepatovirus avlodi. HAV ^_rrl*nnaias
Gepatit A virusi laboratoriya tashxisida tekshirish uchun berⁿ° di.
va qon olinib virus antigeni IFA v a RI A usullaii >01 anil a ._teial_ari. Serologik tashxisda: virusga qarshi immunoglobulin M va immunoferment analiz va R1A reaksiyalari yordamida top t _ber_adi. maxsus immunoglobulin M kasallikning o’tkir davridan ar ^
Gepatitlar tashxisida biokimyoviy ko'rsatgichlar aniq va ^1_ишЬт qo'yishga katta yordam beradi. Bunda bemomi zardo 1 agi fermentlar, timol sinamasi kabi ko'rsatgichlar oshgani ^aniq.^{lana ,}__hxisi_# Gepatit В virusi qo‘zg‘atadigan kasallikm^,aboratori> **_{s nom}ivasi: Gepatit В kasalligi qo‘zg‘atuvchisming Hepadnaviridae oilasi. Orthohepadnavirus avlodi. H В V _n+itelalarni Gepatit В tashxisida bemorning qon zardobidagi antigen v a a _va
R1A. IFA usullaridan fovdalanib aniqlanadi. HBs-antigen sui _en|_ar| simptomsiz infeksiyalarda topiladi. Bemorlarda HBe va H ^{s a}’ _s^_anj_ng topilishi katta diagnostik ahamiyatga ega. chunki ulai in ev yashirin davridan to 6-8 oygacha aniqlanishi mumkin. ^
Gepatit В virusning antigenlari va antitelalarini aniq ^a^_en|_arg_a diagnostik emas. balki prognostik ahamiyatga ham ega. Tui 1 an ^_>ота| qarshi antitelalaming sintez qilish dinamikasi har xil bo li . P^l0._tej_aj_ar davrda HBs antitelalar, so'ngra HBe antitelalar, eng keyin H с an ^ ^ paydo boiadi. U yoki bu antigenga qarshi paydo bo lgan anti
qarab, kasallik davrini aniqlash mumkin. I'ombinat
Virusli gepatit В kasalligi profilaktikasi: Genninjenei _em|_as]-₁
achitqi vaksinasi, chaqaloq tugilgandan so'ng 12-24 soat ic 1 a qayta emlashlar esa 2 oyligida. 9 oyligida muskul oiasiga yu on ._g. Gepatit C, virusi qo‘zg‘atadigan kasallikning labora _^or^^^ Gepatit С kasalligi qo‘zg‘atuvchisining taksonomiya .


278

biokimyoviy tekirishlarga hamda qon zardobida gepatit С virusiga qarshi antitelalami IFA va RIA usullarda aniqlashga asoslaniladi. Xozir kasallikning vashirin davrida qondagi virus RNK sini PZR usuli yordamida

5. 
   6 soat ichida aniqlash mumkin.
   

Davolashda. asosan. interferon qoilaniladi. Maxsus davosi va
profilaktikasi ishlab chiqilmagan.
OITS qo‘zg⁴atuvchisining taksonomiyasi: Retroviridae oilasi, Lentivirus avlodi, OIB yoki HIV - human immunodeficiency virus.
OITS - (orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi) limfotrop viruslar qo'zg'atadigan va organizmda immunitet yetishmay qoiishi, shuning oqibatida turli kasalliklar paydo boiishi. xavfli o‘smalar rivojlanishi bilan xarakterlanadigan xavfli yuqumli kasallikdir. Oxirgi yillarda bu kasa 1 yer yuzida deyarli hammaning diqqatini jalb qilmoqda. Yil kasalligi ko'payib bormoqda. Maiumotlarga ко га yer shari a ar daqiqa da bitta odam OITS bilan zararlanmoqda. Shuning uchun ham bu kasallikni XXI asming oiati deb atalmoqda. Rasmiy ma umo ' **8®
qaraganda 2014-yilda dunyo bo^;yicha kasallanganlar soni , ( >
41,4) mln. ni tashkil qilgan. OIV infektsiyasj Sharqiy Osiyo, Shimo ly Afrika, Yaqin sharqda nisbatan kam qayd etilgan. ng о p chalinganlar Janubiy Afrikada istiqomat qiluvchi aho ¹ с> , *
son-, 2014-yilga kelib 25,8(24,0-28,7)mln.ni ko;rsa,gan. As OKmgakeh. yer sharida zararlanganlar soni 40 mln.dan ort. _shundaki
urushida oigart odamlar sonidan 2 barobar ко p
arwlanganlamingaksariyatiyoshlatdir. _{rfa 5 nafar yosh} yigit
Kasallikning tarixi. 1980-yi da ^_{ik)ar biian davo}lashgan, Pnevmoniya bilan kasallangan, ulami tur 1 _kshirish natijasidabularning lekin natija bo‘ lmagan. Kasallikning sababin _u,_{ardagi pne}vmoniyani
hammasigomoseksualistiarekanligianiql 8 . j_tetning nihoyatda
P»ewnon,a carim qo‘zg‘atganligi, b^^XXmoriaming yana kuchsizligi aniqlangan. Ko‘p о tmay ^shun® _{jd evmon}i_yadantashqari
26 nafarida ma’lum bo'lgan. Ularning ayr ^ _{yQshi o4gan}
Kaposhi sarkomasi ham aniqlangan. * _{oft holda sog}4₀m
keksalarda uchraydi. Pneumoniaca, «и, ’_{QSH olimlari M}. Qotlib,
odamlarningalveolalaiidayashaydi. У .. _bu kasallik shu G. Mazur, F. Sigallar gomoseksuahstlarda uchray g
vaqtgacha noma’lum bo'lgan va immunitet tanqisi В




bo‘ladigan kasallik ekanligi haqida matbuotda axborot berdilar. 1983-yilda AQSH olimi Robert Gallo va Parijdagi L. Paster institutining professori L.Montane OITS ni qo'zg’atuvchilari viruslar ekanligini aniqladilar va shu viruslami topdilar. Sobiq MDXda 1985-yildan boshlab OITS ga e’tibor berila boshlandi. R. Galloning fikricha markaziy Afrika o'rmonlarida yashovchi yashil maymunlarda OITS virusiga o'xshash virus topilgan, bu viruslar odamlarga o'tgan. so'ngra Afrikaliklar orqali AQSHga tarqalgan. Motane va boshqa olimlarning fikricha OITS virusi AQSH da sun’iy yo'l bilan olingan.
Virusning morfologiyasi. OIV— haqiqiy retrovirus bo'lib. murakkab tuzilishga va kimyoviy tarkibga ega.
Virus Retroviriadae oilasiga Lentivirinae avlodiga mansubdir.
Retroviruslar leykoz (qon raki), limfoma (limfa tugunlarining raki) va shunga o‘xshash kasalliklarni keltirib chiqaradi.
Virus ovalsimon, dumaloq, sferik shaklda boiib. diametri 100—120 nm ga teng. Virusning tashqi qobig'i ikki qavatlik lipid membranasidan tash­kil topgan boiib, ikki xil glikoliproteinlari bor (gp-41 va gp-120). Ikkala oqsil bir-biri bilan kovalent bogiangan bo'lib, OlVning tashqi qobig'idagi oqsilning (gp-160) boiinishidan hosil boigan. Tashqi qobiqning ostida silindr yoki konus shaklida virionning mag‘zi joylashgan bo'lib. u R - 18 va R- 24 oqsillaridan tashkil topgan (82-rasm). Virionning mag'zida RNK

• 
  teskari transkriptaza revertaza fermenti va ichki oqsillar ( R. 7 va R. 9 ) boi. OIV - murakkab genomga ega, chunki unda boshqaruvchi genlari bor. Ana shu xususiyatiga koia boshqa retroviruslardan farq qiladi.
  

1986-yilda Xalqaro Tasnifkomitetiningqarori bilan OITS virusi HIV deb ataldi (Human Immunodeficite Virus). Bu virus asosan T-limfotsitlarning xelperlarini (T-helper) zararlantiradi. Hozirgi paytda viruslarning quyidagi turlari aniqlangan : HIV I-, HIV -II. HIV- III, HIV- 1Y. Bu viruslar bir- biridan tashqi oqsil qobig'i bilan farq qiladi.
OIV genomi 9213 ta nukleotidlardan iborat boiib, 9 ta genlari bor. Vi­rusning replikatsiyasi uchun asosan 3 ta geni kerak :

1. 
   Gen gag mag'zidagi va kapsididagi ichki oqsillarni ( R-17, R-24, R-15 ) belgilaydi.
   
2. 
   Gen pol teskari transkriptaza, endonukleaza va virusospetsifik pro- teazalarni belgilaydi.
   
3. 
   Gen env - tashqi qobiqdagi tipga xos oqsillarni (gp-41, gp-120).
   

280




Virusning shu uchinchi geni juda o'zgaruvchandir, shuning uchun ham ulardan vaksina tayyorlash juda qiyin. Qobiqning asosiy oqsili - glikoproteid yordamida virus xo'javinning hujayrasiga yopishadi va immunosupressiyani keltirib chiqaradi.

1.