Mikrobiologiya va

305

1

Е
DEZINTEGRATSIYA- hayvonlar virusining xo'javin hujayrasi
bilan o‘zaro aloqaning bir bosqichi bo'lib, virus zarrachalarining parchalanishi va virus nuklein kislotasini ozod bo'lishi bilan farqlanadi.
DEZINFEKSIYA - odamni o‘rab turgan atrof-muhitdagi patogen mikroorganizmlami yo'qotishga qaratilgan chora-tadbirlar.
DERMONEKROTIK SINAMA -hayvonning teri ichiga 0.1- 0.2 ml bakteriya aralashmasini yoki toksinini yuborish, bunda musbat hollarda terini yalliglanishi va nekroziga sabab boiadi. Ba’zi bir bakteriyalarni farqlash uchun foydalaniladi.
DISBAKTERIOZ - odam organizmida yashovchi ba’zi mikroorganizmlar muvozanatning buzilishi.
DISSOTSIATSIYA - o‘zgaruvchanlikning bir shakli boiib, bunda koloniyaning shakli o‘zgaradi (S-shakldan R- shaklga).
DLM (DLM) - mikroblarning virulentligini va toksinining kuchini olchovchi birlik. DLM (Dosis letalis minima) - minimal olim dozasi ma'lum vaqt birligida hayvonlarni halok etadi.
IDENTIFIKATSIYA — turni aniqlash maqsadida bakteriyaning morfologik, kultural, biokimyoviy va antigenlik xususiyatini o‘rganish.
IMMOBILIZATSIYA- maxsus immun zardoblar (antitela) y ordamida harakatchan bakteriyalarni harakatsizlantirish.
INTERFERON —virusga qarshi immunitetning maxsus boimagan omili. Makroorganizmning har xil to‘qima hujayralari tomonidan ishlab chiqariladigan oqsil.
INFEKSIYA (Iot.-yuqtirish) - yuqumli agent keltirib chiqargan. organizmdagi biologik jarayonlaming yiglndisi.
KAPSID (grek. - kuti, kapsula)-virionning oqsil subbirliklaridan (kapsomer) tashkil topgan. Kapsomerlar bitta yoki bir nechta assimetrik joylashgan oqsil molekulalaridan tashkil topgan.
KAPSULA- bakteriya hujayrasining tashqi shilliq qavati.
KASALLIK QO‘ZG‘ATUVCHISI—yuqumli kasalliklarga sabab boluvchi mikroorganizmlar (viruslar, bakteriyalar, zamburuglar va boshqalar)
KIMYOTERAPIYA - patogen mikroorganizmlarga eng ko‘p ta’sir ko‘rsatuvchi dorivor preparatlar bilan davolash.
KIPRIKCHALAR (fimbriyalar)-bakteriya hujayrasining butun yuzasi bo‘ylab joylashgan ichi bo‘sh novda, ular bakteriyaga xo‘jayin hujayrasiga yopishish qobiliyatini beradi. sexrili irsiy omil bilan boglangan,


306

bakteriyalarni kon'yugatsiya qilish imkonivatini belgilaydi

KOKKLAR - sharsimon bakteriyalar shakli. Kokklarning surtmada joylashishiga va bo'linish tekisligiga qarab bir necha guruhga boiinadi: miqrokokklar, diplokokklar. streptokokklar, tetrakokklar° sarsinalar.
stafilokokklar.
KOKSAKI VIRUSLARI - Ricornaviridae oilasidagi enteroviruslar.
KOLONIYA- zich oziq muhitda alohida to^lam holida bir hujayradan o'sgan bir turdagi mikrob hujayralari.
KOMPLEMENT (lot. to ldirish) — oqsil tabiatli, hxar qanday yangi qon zardobida boiadi.
KON'YUGATSIYA (lot. - qo’shilish) - irsiy materialni (DNK) donor bakteriyadan retsipiyent bakteriyaga ularning bevosita aloqasi natijasida o'tkazish yoli.
KUMBS REAKSIYASI — toliqsiz antitelolarni aniqlash uchun qollaniladigan serologik reaksiyasi.
LАКТОВAKTERIYALAR (sut -achitqi bakteriyalari) — hamma vaqt odamning ichagida, qonida. og'iz bo’shligida yashaydigan tayoqchasimon, asporogen. gram»+»„ harakatsiz. fakultativ anaerob bakteriyalar oilasi.
LATENT INFEKSIYA - infeksiyaning shakllaridan biri bo‘lib_? bunda klinik ko‘rinishlar kuzatilmaydi.
LEYKOTSIDINLAR — leykotsitlarni parchalovchi stafilokokklar. streptokokklar va boshqa bakteriyalar ekzotoksinining fraksiyasi.
LEPTOSPIRA - asporogen gram «-» ipsimon, spiralsimon egilgan harakatchan bakteriyalar avlodi.
LETS1TINAZALAR —letsitinni parchalovchi lipaza guruhiga kiruvchi hujayradan tashqaridagi fermentlar. Klostridiya avlodiga kiruvchi bakteriyalar letsitinazani sintez qilish qobiliyatiga ega.
LIPOPOLISAXARID (LPS)-gram manfiy bakteri}'alar tashqi membranasining tarkibiga kiruvchi makromolekular birikmalar boiib, hayvonlar uchun yuqori zaharlilik xususiyatiga ega.
LOKALIZATSIYA (mikrob o'chogining) - xo‘jayin organizmida kasallik qo‘zgatuvchisining birlamchi yoki ikkilamchn turar joyi.
L-FORMALAR - baqterial hujayra devori komponentlarini sintez qilish qobiliyatini qisman yoki toiiq yo'qotgan, ayniqsa peptidoglikanni, lekin oreanizmda yoki oziq muhitlarda tirik qolish qobiliyatini saqlab qolgan bakteriyalar.