Mikrobiologiya va

5.So‘zak kasalligi qo'zg'atuvchisini aniqlashda material olishning
о ‘ziga xosligi nimada?

5. 
   Bolalarga so ‘zakning yuqish yo 'llari qanday ro 'y beradi?
   

1. 
   Zahm kasalligi davrlarini ayting.
   

S.Xlamidioz laboratoriya tashxisining о 'ziga xosligi nimada?.

9. 
   Mikoplazmoz laboratoriya tashxisining о 'ziga xosligi nimada?
   
10. 
    Ureoplazmozni boshqa mikoplazmalardan farqi nimada?
    

247




15-MASHG‘ULOT Mavzu. Virusli infeksiya lar. Gripp, paragripp, qizamiq viruslariga xarakteristika va laboratoriya diagnostikasi.
Mashg‘uIot rejasi

1. 
   tkir respirator virusli kasalliklar diagnostika sxemasini o'rganish
   

2. 
   Diagnostikaning tezkor usullari.
   
3. 
   Ortomiksoviruslar keltirib chiqaruvchi kasalliklarning virusologik diagnostikasi.
   
4. 
   Paramiksoviruslar keltirib chiqaruvchi kasalliklarning virusologik diagnostikasi.
   
5. 
   Gripp. paragripp va boshqa respirator virusli infeksivalar serodiagnostikasi.
   
6. 
   Gripp. paragripp va boshqa respirator virusli infeksiyalarda qo llaniladigan diagnostik. profilaktik va davolash preparatlari.
   

Namoyish qilish

1. 
   Giipp, paragripp va boshqa respirator virusli infeksivalar ekspres diognostikasming immunflyuoressent usuli.
   

^^re^P|^lat01 virusli kasalliklar qo'zg'atuvchilari va ularning reproduksiyalan aks etirilgan rangli rasm va albomlar.
_ппЧ1я .,^ПР?\ ^paraS^riPP va boshqa respirator virusli infeksiyalarda
^{1 UVC lva Sl}^^a’ ^immunoglobulin, davolovchi zardob. diatmostikum. mono va polivalenth zardoblar.
. 4°‘zg‘atuvchisining taksonomiyasi:
С ф1агГ°^У” ° ^In^^ue,7zav^ avlodi, Influenzavirus ning A. B.
p **^аГа^^Г*РР, kasalligi qo‘zg‘atuvchisining taksonomiyasi:
° ^Re*P^imvi™ avlodi, (Paramvxovirus oldin shu avlodga kiritilgan). paragripp virusi
Paragripp kasalligi qo zg atuvchisi tovuq embrionida ko'paymaydi,
ammo mavmun uyiagidan tayyorlangan to'qima kulturalarida vaxshi ко payadi.
Gripp kasalligida tekshirish uchun burun halqumdansuyuqlik olib, surtma
tavyorana i va IF analiz yordamida aniqlanadi. gripp qo"zg*atuvchisi


248




virusi tovuq embrionini amniotik va allantois bo shliqlarida majmun va odam embrionini buyragidan tayyorlangan. birlamchi hujayra kultuiasida yaxshi o'sadi.
Gripp, paragripp va adenovirus infeksiyalarining virusologik diagnostikasi
Gripp virusi Orthomyxoviridae oilasiga kiradi va uchta tipi A, B. С tafout qilinadi. Bulardan A tipi asosan epidemiya va pandemi>a ko'rinishlada o'tadi. Gripp viruslari odam. qushlar va hay vonlarda kasallik keltirib chiqaradi. Gripp virusining o’ziga xos xususiyatlaiidan biii tabii) sharoitda o'z yuza (gemagglyutinin H va neyraminidaza N) antigenlarim o'zgartirib turishidir. ....
Qachon-ki. shu yuza antigenlarini o'zgarsa virusning yangi vaiiantim paydo boTishiga olib keladi Virus har 10—15 yilda to liq о zimng antigen (shift usulda) strukturasini o'zgartiradi va gripp viiusining serologik tipi paydo boiadi va kasalligining dunyodagi yangi pan emiyasi boshlanadi. 2009-yilda gripp virusining H1N1 cho chqa tipi yana qa\ti keldi (1976-yilda pandemiya bergan) va yer yuzida yangi kasallikning pandemiyasini keltirib chiqarmoqda. Gripp kasalligi aksariyat о ar a odamlarda yengil o'tadi va 3—5 kun ichida odamlai sog ayib eta *’ _# oxirgi y illarda gripp kasalligining toksik shakllari vaparanda( _{2 5}) tip' an juda klinik jihatdan og'ir o'tmoqda va ko'pchilik holatlarda о 1m 1 tugamoqda. , ...
Gripp virusining optimal ajratib olish modeli bu j?
embrionini amnion yoki allantois bo^kshlig iga > uqtins \ iso Laboratoriya hayvonlaridan gripp virusiga sezgii afii'a yumronqozi va oq sichqonlar hisoblanadi.
Gripp virusining retrospektiv diagnostikasida ко proq seio ogi
qoilaniladi. , .. . _ _a„,_j
Paramiksoviruslar. Paramyxoviridae oilasi va u ^{oi a}§^a vakillari kiradi: Paramyxovirus avlodi-paragiipp 4° zg ^{a v} tipi; Rubulavirus-avlodi epidemik paratit kasalligi virus an ^v *
Morbillavirus-avlodi qizamiq kasalligi virusi; virus. Paragripp virusi RNK saqlovchi virus о i RNK molekulasi tutadi. Superkapsid tarkibida gem ggy neyraminidaza (N) antigenlari va F-oqsil uchray i ( rasm


249




Superkapsid
Glikoprotein
(HN,HG)
Glikoprotein F


RNK


Matriks oqsili M Nukleokapsid


75-rasm. Paramiksaoviruslarning sxematik strukturasi
G^; oqsil hujayra membranasiga birikishni va zararlangan simplast hujayralarining hosil boiishida qatnashadi. Virus replikatsiyasi doimo hujayra sitoplazmasida ro'y beradi. Viruslar gemadsorbsiya, gemolitik, neyraminidaza va simplast hosil qiluvchi xususiyatlarga ega.
Paragripp viruslari (PV). Odamlarda yuqori nafas yoilarinirig shilliq qavatlarida paragripp kasal 1 igini (para-oldida, yunoncha) keltirib chiqaradi. Kasallik ko'proq bolalarda kuzatiladi. Bolalarda kasallik larengotraxeobronxit ko‘rinishda o4ib, yolg'on krup deb ham ataladi (1,2 tiplari chaqiradi). Virusning 3 tipi bir yoshgacha bolalarda bronxit va zotiljam kasalliklarini keltirib chiqaradi.
Epidemik parotit virusi (tepki). O'tkir yuqumli infeksion kasallik bo'lib asosan quloq oldi bezini jarohatlab, ko'pincha birdan bolalar orasida epidemiya boshlanishi mumkin. Epid parotit virusini bitta serovari uchraydi.
Qizamiq virusi (QV). Virus dastlab yuqori nafas yo'lidagi epitelial hujayralarga kiradi va shilliq qavat. burun-halqum, traxeya va bronxlarning epiteliy hujayralarida ko‘payadi, so'ngra qonga tushadi. Virus qon kapillyarlarining endoteliy hujayralarini shikastlaydi. Bu hujayralar nekrozga uchrashi natijasida terida toshmalar paydo bo'ladi. Ayrim hollarda virus markaziy nerv sistemasiga borib ensefalomielitni keltirib


250