Mikroiqtisodiyot: amaliy mashg`ulot ishlanmasi I

Kimga ishlab chiqarish kerak?
Naflilik – iqtisodiy ne’matlar orqali shaxs ehtiyojini qondirish darajasi. Ne’mat inson ehtiyojini qancha to’laroq qondirsa uning nafligi shuncha yuqori bo’ladi.
Iqtisodiy resurslar – ishlab chiqarishda foydalaniladigan omillar yoki ishlab chiqarish omillaridir.
Ishlab chiqarish omillari cheklangan bo’lib, ularga mehnat, kapital, materiallar (xom ashyo, butlovchi qismlar, elektr energiya, gaz, suv va hokazo), er resursi kiradi.
Tadbirkorlik qobiliyati, boshqaruv qobiliyati, axborot – biror ob’ekt to’g’risida va unda bo’layotgan jarayonlar to’g’risidagi ma’lumotlar.
Xarajatlar – mahsulot ishlab chiqarish uchun qilingan sarflar.
Al’ternativ xarajatlar – tanlashda voz kechilgan eng yaxshi al’ternativ variantdan olinadigan natija (qiymat, foyda, naflilik). Al’ternativ qiymatni foydalanilmagan imkoniyat deb ham qarashadi: biror ne’mat qiymatini voz kechilgan boshqa bir nechta ne’mat qiymati bilan ifodalanishi.
Ishlab chiqarish imkoniyatlari chizig’i – mavjud bo’lgan ishlab chiqarish resurslaridan to’liq va samarali foydalanish orqali ishlab chiqariladigan tovarlar kombinatsiyasini ifodalovchi chiziq.
Iqtisodiy o’sish - ishlab chiqarishda foydalaniladigan resurslar miqdorini oshirish yoki texnologiyani takomillashtirish orqali jamiyatning ishlab chiqarish imkoniyatlarini kengaytirish.
Firma– jismoniy yoki yuridik shaxs sifatida mahsulot ishlab chiqarish va sotish bilan shug’ullanuvchi iqtisodiy sub’ekt.
Institutlar – iqtisodiy sub’ektlar harakatini cheklovchi, ularning o’zaro munosabatlarini tartibga soluvchi me’yorlar, qoidalar hamda ushbu me’yor va qoidalarni bajarilishini nazorat qilish mexanizmlari.
Narx – bir birlik tovarni sotib olish uchun to’lanadigan pul miqdori.
1. Hindistonlik bir muhojir ish yuzasidan Fransiyaga bormoqchi. Hindistondan Fransiyaga samolyot va poezd reyslari har kuni mavjuddir. Fransiyagacha bo’lgan masofani samolyot 8 soatda, poezd esa 9 kunda bosib o’tadi. Agar Hindistonlik samolyotda borishni ihtiyor etsa parvoz vaqti uning ish vaqtiga to’g’ri kelganligi bois, bir ish kunidan mahrum bo’ladi. Poezdda boradigan bo’lsa, muhojirning ish kuni dushanbadan jumagacha ekanligini inobatga olsak, u har bir ish kuni uchun 50 ming so’m pul mablag’ini olishdan mahrum bo’ladi. Agar, samolyot chiptasi 900 ming so’m, poezd chiptasi esa 500 ming so’m bo’lsa, muhojir uchun maqbul variant aniqlansin.
Echimi:
Muhojir Fransiyaga samolyotda borishni ihtiyor etsa kamida 900 ming so’m pul mablag’i sarflaydi. Agar u poezdni tanlasa 9 kunlik safari davomida ko’pi bilan 7 kun ishlashini inobatga olsak, Poezdda ketish unga ko’pi bilan 500+7×50=850 ming so’mga aylanadi. Bundan ko’rish mumkinki, muhojir uchun Poezdda ketish eng maqbul variantdir.