Milliy boylik tushunchasi va tarkibi. Milliy hisoblar tizimi
Download 52.91 Kb.
|
Milliy boylik tushunchasi va tarkibi. Milliy hisoblar tizimi
- Bu sahifa navigatsiya:
- Xulosa
asosiy fondlaming turlar bo ‘yicha tuzilmasini
aks ettiradi hamda amaliyotda foizlarda o‘lchanadi. Korxona asosiy ishlab chiqarish fondlari tuzilmasining, birinchi o ‘rinda uning aktiv qismini - mashina va asbob-uskunalarni ko'paytirishga yo‘naltirilgan takomillashtirishdan manfaatdor bo‘lishi lozim. Ulaming ulushi qanchalik yuqori bo‘Isa, ishlab chiqarilayotgan mahsulotlar miqdori shunchalik katta bo‘ladi va aksincha. Korxona asosiy fondlarining turlar bo‘yicha tuzilmasi, ko‘p jihatdan kapital qo‘yilmalarning texnologik tuzilmasi orqali, jumladan, ulaming yangi qurilish va qayta ta’mirlash, amaldagi ishlab chiqarishni kengaytirish va qayta qurollantirish bilan awaldan belgilab qo‘yilgan bo‘ladi. Asosiy fondlaming turlar bo‘yicha tuzilmasiga ishlab chiqarishni ixtisoslashtirish va konsentratsiya qilish darajasi ham katta ta’sir o‘tkazadi. Yirik korxonalar, ishlab chiqarishni fondlar bilan taminlashda va fan-texnika taraqqiyoti yutuqlaridan keng foy- dalanishda kichik va o‘rta korxonalarga qara- ganda ko‘proq imkoni- yatga ega. Biroq kichik korxonalar harakatchan- roq, ulaming boshqaruvi moslashuvchanroq bo‘- lib, natijada ishlab chi qarishni texnik jihatdan qayta qurollantirish osonroq kechadi. «Korxona iqtisodiyoti»ga ekspluatatsiya qilinayotgan asosiy fondlam ing yoshi, birinchi o‘rinda mashina va asbob-uskunalarning yoshi katta ta’sir ko‘rsatadi. Hozirgi paytda mashina va sanoat uskunalarini.yoshbo‘yicha guruhlashda taxminan quyidagi muddatlardan kelib chiqiladi: 5 yilgacha, 5 yildan 10 yilgacha, 10 yildan 15 yilgacha, 15 yildan 20 yilgacha, 20 yildan 25 yilgacha va hokazo. Mashina va uskunalaming ekspluatatsiya muddati qanchalik yuqori bo‘lsa, korxonaning ishlab chiqarish quwatlari shunchalik past boladi, Inqiroz yillarida ko‘plab davlatlar o‘z iqtisodiyotiga, ayniqsa, moliya-bank sohasini saqlab qolish maqsadida aynan shu sohaga ulkan mablag‘lami yo‘naltirishga majbur bo‘ldi. Bu, o‘z navbatida, bir qator davlatlarda, avvalo, rivojlangan mamlakat- larda katta miqdordagi davlat budjeti taqchilligi va davlat qarzlarini keltirib chiqardi, moliyaviy nomutanosiblikning yuzaga kelishiga sabab bo’ladi. kengaytirilgan takror ishlab chiqarish Bu tadbirkor har qanday turi uchun ko'proq muvofiqdir. asosiy fondlarni kengaytirilgan takror ishlab chiqarish - bu mavjud bo'lgan kompaniyalar, yangi qurilish, uskunalar modernizatsiya qilish va shunga o'xshash kengaytirish hisoblanadi. Bunday hollarda, odatda, taraqqiyotning barcha talablarga javob, korxona, ishini boshlaydi. eskime ikkinchi shakli qisman yoki to'liq olib tashlash ya'ni maqsadi. Shu bilan bir vaqtda uskunalar oshdi. Biz uskunalar haqida gapirish bo'lsa, u ba'zi yo'nalishlari ajratish shartli mumkin. Dastlab, u, shunday qilib, ularning ishlash xususiyatlariga va takomillashtirilgan texnik imkoniyatlarini oshirish, mavjud mashinalari takomillashtirish ta'kidlash lozim. Shuningdek mexanizatsiyalash va uskunalar ish faoliyatini yaxshilash mumkin dastgohlar avtomatlashtirish bor. Shuningdek, dasturlashtirilgan nazorat imkoniyati uchun bir odam keng ishlatiladigan tarjima uskunalar jalb qilish zarurligini kamaytirish uchun. Qachon biz uskunalarni modernizatsiya iqtisodiy samarali, deb aytish mumkin? uning ortib yillik ishlab chiqarish hajmi amalga oshiruvchi so'ng, ishlab chiqarish xarajatlarini kamaytirish va samaradorlikni oshirish, bo'lsa, u behuda emas amalga oshirildi, degan ma'noni anglatadi. Bu ishlab chiqarish va rentabelligini oshiradi. Asosiy fondlarning eskirishi Jismoniy eskirish Ma’naviy eskirish Asosiy fondlarning ish bilan ta’minlanganlik darajasi; Mehnat qurollaring sifati; Xodimlar malakasi darajasi; Asosiy fondlardan foydalanish qoidalariga rioya qilish darajasi; Ishlab chiqarish shart- sharoitlari. Asosiy fondlardan qayta ishlab chiqarish qiymatining pasayishi; Asosiy fondlar (tehnika)ning ishlab chiqarish darajasi yuqoriroq bo’lgan Turlaridan foydalanish. Amortizatsiya mе'yori asosiy fondlar turiga, xizmat qilish muddatiga ko’ra tabaqalashtiriladi. Amortizatsiya qiymati ishlab chiqarilgan mahsulotning tannarxiga kiritib boriladi. Mahsulot sotilgach, bu qiymat amortizatsiya ajratmalari ko’rinishida eskirganjixozlar o’rniga yangisini sotib olish uchunzarur bo’lgan mablaglar summasi tarzida jamgariladi. Amortizatsiya ajratmalari — maxsulot tannarxiga kiritiladigan asosiy fondlar amortizatsiyasi summasi; asosiy fondlarni qisman tiklash (kapital ta'mir va yangilash) va to’liq tiklash (r еnovatsiya) fondlarini yaratishga xizmat qiladi. Amortizatsiya ajratmalari m е'yorlari asosiy fondlar qiymatiga mutanosib, ya'ni taxminiy foydalanish muddatiga tеkis taqsimlanishi yoki kamayib boruvchi balans usulida — jadallashtirilgan tartibda xisoblanishi mumkin. Jadallashtirilgan tartibda foydalanishning birinchi yilida amortizatsiya mе'yori 2 marta oshiriladi, ikkinchi yili qoldiq qiymatining 20 foizi middorida va shu tarzda ajratmalar nazarda tutiladi va bu ish shu tarzda davom ettiriladi. Natijada asosiy fondlar diymatining 2/3 qismi ular xizmat muddatining yarmidayoq amortizatsiyalanadi. Amortizatsiya mе'yorlarining pasaytirilishi asosiy fondlarning yangilanishini sеkinlashtiradi, oshirilgan m е'yorlar maxsulot tannarxini qimmatlashtiradi. Shu sababli amortizatsiya ajratmalari davlat tomonidan tartibga solinadi. Amortizatsiya ajratmalari ta'minlanishi kеrak bo’lgan asosiy shart asosiy fondlar eskirishining to’liq qoplashi va ularning takror yaratilishiga erishishdir. Bozor iqtisodiyoti rivojlangan mamlakatlarda davlat amortizatsiya ajratmalari normativlarini b еlgilab, jadallashtirilgan amortizatsiya orqali tadbirkorlarga soliqqa tortiladigan foyda summasini kamaytirishga imkoniyat yaratib b еradi. Ayni paytda asosiy fondlar qiymatini xisobdan chiqarishni tеzlatish tadbirkorni asosiy fondlarning ma'naviy eskirishi bilan bog’liq extimoli bo’lgan zarar ko’rishdan saqlaydi, yangi tеxnika va tеxnologiyani tеzroq joriy etishga rag’batlantiradi. Amortizatsiya ajratmalari asosiy fondlarning o’zini yoki uning ba'zi qismlarini yangilash vaqti kеlguncha shu shaklda ma'lum fondda jamg’arilib turiladi va bu fondni amortizatsiya fondi d еb ataydilar. Dеmak, amortizatsiya fondi — amortizatsiya ajratmalari xisobiga shakllanadagan maxsus fonddir. XulosaMilliy boylik muhim ijtimoiy-iqtisodiy kategoriya bo’lib u ijtimoiy takror ishlab chiqarish jarayonining boshlang’ich va yakuniy holatini ifodalaydi. Milliy boylik hajmining ortishi iqtisodiy o’sishning muhim omili hisoblanadi. Shu bilan birga milliy boylikda ishlab chiqarish jarayonining natijalari mujassamlanadi.U ishlab chiqailgan mahsulot hisobiga to’ldiriladi va yangilanadi. Milliy boylik hajmi , uning tarkibi, dinamikasi va ulardan foydalanish darajasi davlat va xalqaro statistikada mamlakat ijtimoiy –iqtisodiy rivojlanishining muhim yakunlovchi ko’rsatkichlari sifatida qaraladi.Download 52.91 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling