Milliy ekonomika jáne oni xarakteristikalaytuǵin tiykarǵi kórsetkishler hám olardiń proporcionalliǵI

I.	YaIMni ǵárejetler usılı boyınsha ólshew:
1.	Úy xojalıqlarınıń tutınıw ǵárejetleri	S
2.	Bizneske investitsiya ǵárejetleri yamasa jalpı jeke ishki investitsiyalar	I
3.	Tavar hám xızmetlerdiń mámleket satıp alınǵan zati	G
4.	Sap kirip	Хn
	Jámi: YaIM = C + I + G + Xn	Y
II.	YaIMni barlıq dáramatlar ususli boyınsha ólshew:
1.	Tutınıw etilgen kapital kólemi	А
2.	Bizneske qıysıq salıqlar	T
3.	Jalshılardıń jumıs haqlari jáne social qamsızlandırıw ajıratılǵan qarjılari	W
4.	Ijara haqi	R1
5.	Procent stavkasi	R2
6.	Individual múlkten alınatuǵın dáramatlar	P1
7.	Korporatsiyalar paydasına salıqlar	R2.1
8.	Dividendler	P2.2
9.	Bólistirilbeytuǵın paydalar	P2.3
	Jámi: YaIM = A + T + W + R + R1 + P1 + P2. 1 + P2. 2 + P2.	Y

YaIMni islep shıǵarıw ǵárejetleri boyınsha esaplawda tiykarınan sońı ónim hám xızmetlerdi jaratılıwma ketken barlıq ǵárejetler esapqa alınadı.

Úy xojalıǵınıń tutınıwı ǵárejetleri (S):
a) uzaq múddet paydalaniletuǵın tutınıw buyımları satıp alıw ;
b) kúndelik paydalaniletuǵın tutınıw buyımları satıp alıw ;
v) tutınıw xızmetlerin tólewine ketetuǵın ǵárejetler.
Yaipi ishki jeke investisiya ǵárejetleri (I):
a) ásbap -úskeneler, mashinalardı juwmaqlawshı satıp alıw ǵárejetleri;
b) kárxanalar, imaratlar, turar -jay binalardı qurıwǵa sarplanǵan ǵárejetler;
v) tavar rezervleri ortasındaǵı ayırmashılıqlar yamasa rezervlerdiń ózgerislerinen ibarat boladı.
Tavar hám xızmetlerdiń mámleket satıp alınǵan zatı (G) boyınsha ǵárejetlerge jergilikli hám oraylıq basqarıw hákimiyat keńseleri tárepinen kárxanalardıń sońı ónimleri hám resursları satıp alınǵan zatı (avtomobil jolları hám pochta mákemeleri qurılısı, mámleket kárxanalarında tolıqnatuǵın mıynet haqı ) ǵárejetleri kiritiledi. Lekin sol orında atap ótiw kerekki, bul ǵárejetlerge mámleket transfert tólewleri kiritilmaydi.
Sap kirip (Xp) - mámlekettiń import hám kirip operatsiyaiari boyınsha ǵárejetler ortasındaǵı parq.
YaIMni óndiriwshilerdiń barlıq dáramatları jıyındısı kórinisinde esaplawda tiykarınan tómendegi kórsetkishlerden paydalanıladı :
- iste'mol etilgen kapital kólemi (SSA) yamasa amortizasiya (A), yaǵnıy, bıyılǵı jıldaǵı YaMMni islep shıǵarıw processinde tutınıw etilgen investitsiya tovarların satıp alıwǵa mólsherlengen ajıratılǵan qarjılar ;
- biznesga qıysıq salıqlar (T) - ónim bahosini asırıwshı, óndiriske baylanıslı bolmaǵan ǵárejetler, atap aytqanda, qosımsha baha salıǵı, hákisizlar, lisenziya tólewleri hám bajıxana bojlari;
- yollanma jumısshılardıń jumıs haqlari (W), yaǵnıy jeke hám mámleket kompaniyalarınıń mıynet haqın tólewge sarplaǵan ulıwma ǵárejetleri (mıynet haqı jáne social qamsızlandırıw ajıratılǵan qarjıları - pensiya, bántlik hám basqa social fondlarga);
- ijara haqi (R1), atap aytqanda, bul ekonomikanı múlk resursları menen támiyinleytuǵın úy xojalıqlarınıń dáramatları (mısalı, kireyge berilgen turarjoylar, ımaratlar, úskeneler, jer hám basqalardan alınatuǵın dáramatlar );
- foiz stavkaları yamasa protsentli dáramatlar (R2) - pul kapitalın jetkezip beretuǵınlarǵa jeke biznes tabısınan pul tólewleri;
- individual múlkten keletuǵın dáramat (R1);
- korporatsiya paydası (R2).
Korporatsiyalarning paydası tómendegilerge bólinedi:
a) korporatsiya paydasına salıq yamasa payda salıǵı ;
b) úlesdorlar ortasında bólistiriletuǵın dividendlar;
v) bólistirilmegen payda.

1^ John Sloman. Economics. Textbook. University of the West of England. Sixth edition ECO. England/Edinburgh Gate Harlow, 2006. P 39.

2^ John Sloman. Economics. Textbook. University of the West of England. Sixth edition ECO. England/Edinburgh Gate Harlow, 2006. P 43.

3^ Rаsulоvа I.А, Ishmuhаmеdоv А.E, Milliy iqtisоdiyot. Dаrslik. T.: TDIU, 2014 yil.