Milliy iqtisodiyot, o‘z mamlakatidagi iqtisodiy rivojlanishni yengillashtirish va mustaqil iqtisodiyot tizimini yaratishga orientir bo‘lgan iqtisodiyot shaklidir

Kirish

Milliy iqtisodiyot, o‘z mamlakatidagi iqtisodiy rivojlanishni yengillashtirish va mustaqil iqtisodiyot tizimini yaratishga orientir bo‘lgan iqtisodiyot shaklidir. Bu usulda, mamlakatning o‘z imkoniyatlari va potensiallari boyicha iqtisodiy va siyosiy strategiyalar ko‘rsatiladi va ular amaliyotga tatbiq etiladi. Milliy iqtisodiyotning muvozanati va mutanosibli rivojlanishi, mamlakatning o‘z munosabatlari va o‘zaro ishonchlari bilan tilg‘a chiqadi. Mamlakatlar o‘zlarining iqtisodiy muqobilalarning yuzaga kelar muammolarini yechish va xorijiy kapitalist shirkatlarining jihatidan yakuniy qolgan xavfsiz foydalanishini ta’minlashuchun chap etishadi.Milliy iqtisodiyot, iqtisodiy rivojlanish uchun o‘z hududida bog‘liq qudrat va imkoniyatlarda katta imkoniyatlar yaratadi. Shuningdek, milliy iqtisodiyot, mustaqil tarzda yaratilgan iqtisodiyot tizimining qo‘llanishini ham yaxshilaydi, shular orasida boshqa mamlakatlarga qaraganda rivojlanishga qolgan farq qabul qilinishi muhim kelib chiqadi. Milliy iqtisodiyot, siyosiy va iqtisodiy huquqni xo‘jalashtiradi va ta’minlaydi, bu bosqichda esa milliy resurslarni muntazam ravishda ishlatish va o‘zaro munosabatlarda xavfsiz foydalanish amalga oshiriladi. Milliy iqtisodiyot muvozanati va mutanosibli rivojlanishi, mamlakatlar o‘rtasidagi savdo aloqalarini kamaytiradi va mamlakatning iqtisodiy tizimini mustaqil ravishda rivojlantirishga qaratilgan. Buning natijasida esa, mamlakatning sanoat, transport, mashina-soat ishlab chiqarish, qishloq xo‘jaligi va qadimiy hunarmandchilikni rivojlantirish va yuksaltirish imkoniyatlari boyitiladi. Milliy iqtisodiyot, yangi imkoniyatlarga yulduzlanish va oldingi boshqa mamlakatlarni qiynashmasligiga olib keladi va bu tarzda davlatdagi xalq hamkorligi va iqtisodiy tashkilotlar hamkorligini kuchaytiradi. Shuningdek, milliy iqtisodiyot, ishlab chiqarish va ko‘chmas mulk ishlarida chuqur ko‘rsatmalar amalga oshiradi va mamlakatlar o‘zlarining iqtisodiy sohani mustaqil boyitishiga yordam beradi.

Iqtisodiy muvozanat nazariyasiga ilk fikrlar klassik siyosiy iqtisod
asoschilaridan biri A. Smitning «Xalqlar boyligining tabiati va sabablari to`g`risida
tadqiqot» nomli asarida berilgan bo`lib, unda iqtisodiy munosabatlarning barchasi
bozor mexanizmi yordamida tartibga solinishi, talab va taklif o`rtasidagi muvozanat
faqat bozor mexanizmi yoki «ko`rinmas qo`l» yordamida ta’minlanishi ta’kidlab
o`tilgan. Uning mashhur «Alohida olingan har bir odam faqat o`zini o`ylagan holda,
o`zining shaxsiy manfaatlari yo`lida qilgan harakatlari ko`rinmas qo`l orqali uning
qiziqishi doirasiga mutlaqo kirmagan boshqa maqsadlarga yo`naltiriladi va bu harakat
ongli ravishda jamiyat manfaatlariga xizmat qilgandagiga qaraganda ko`proq samara
beradi» - degan fikri hozirgi kunda ham o`z dolzarbligini yo`qotmagan. Ammo, u
iqtisodiy muvozanatlikni ta’minlash jarayonlariga davlat ishtirokini mutlaqo inkor etgan. Iqtisodiy muvozanat nazariyasini rivojlantirishga o`z hissasini qo`shgan namoyondalardan biri bu - J.S.Milldir. U o`z asarida «Jamiyat ortiqcha puldan o`z kuchi bilan qutula olmaydi, shu sababli yagona yo`l narxning o`sishi bo`lib, faqat shu yo`l bilan talab va taklif o`rtasidagi muvozanatlikni ta’minlash mumkin»- deb ko`rsatadi. Uning fikricha, narx o`sishini talab va taklif o`rtasidagi mutanosiblik ta’minlanmagunga qadar davom ettirish zarur. XX asr boshlaridayoq iqtisodiy muvozanatlik nazariyasi iqtisodiyot fanida uning boshqa har qanday muammolariga qaraganda ancha aniq va yaqqol bayon qilingan. Bu tushunchaning mazmunini yoritib berish uchun bir qator ilmiy urinishlarbo`lganligiga qaramasdan, faqat shveytsariyalik Nobelь mukofoti sovrindori L.
Valьras birinchilardan bo`lib yaxlit olingan umumiy bozor muvozanati modelini
yaratishga hamda mazkur tushunchaning mazmunini ancha to`liq ilmiy yoritib
berishga erishdi. Lekin L. Valьras umumiy bozor muvozanati modeliga matematik
usulli tengliklar orqali juda oddiy yondashgan. Uning tadqiqot doirasida umumiy
bozor muvozanatining ishlab chiqarish hajmi va narxlar o`zgarishining hamda boshqa bir qator omillarning ta’siri u ko`rsatgan matritsadagi birgina omillarning o`zgarishi
orqali butun bir matematik tengliklar matritsasining (umumiy bozor muvozanatini
xarakterlovchi talab va taklifning) buzilishiga olib kelinishi uning tadqiqot doirasida
atroflicha hisobga olinmagan. Shunday qilib, o`tgan asrning boshlaridayoq umumiy bozor muvozanatining bazaviy modeli ilmiy tarzda shakllantirilgan bo`lib, asosan ko`pchilik iqtisodchi- olimlar tomonidan tan olingan edi.