Milliy manfaatlar ustuvorligining o`sib borishi

mamlakatimiz xalqaro jarayonlarni “kuzatuvchi” davlatdan bu jarayonlar kun tartibini belgilab beruvchi davlatga aylandi.
Tashqi ishlar vazirligi vakili sifatida yana shuni taʼkidlamoqchi edimki, mamlakatimizning BMT Inson huquqlari kengashi faoliyatida toʻlaqonli aʼzo sifatida ishtirok etishi — bu oʻzbek diplomatiya maktabini yana-da kuchaytirish uchun katta imkoniyat hamdir. Buni tizimdagi hamkasblarimiz bilan iftixor va masʼuliyat sifatida qabul qilyapmiz.
Mamlakatimiz ilk bor Inson huquqlari Kengashiga aʼzo boʻlishiga qaramay, uning faoliyatida faol ishtirok etmoqda. Bu borada katta tayyorgarlik ishlari olib borilib, Oʻzbekistonning 2021-2023-yillarda Inson huquqlari boʻyicha kengash aʼzosi sifatida oʻz oldidagi ixtiyoriy majburiyatlar va maqsadlarni ishlab chiqdi.
Bu vazifalar xalqaro, mintaqaviy va mahalliy yoʻnalishda jami 44 banddan iborat. Bular aniq tizimli tartibda ishlab chiqilgan va izchil amalga oshirib kelinmoqda.
— BMT tuzilmalarining Oʻzbekistondagi faoliyatini qanday baholaysiz? Ularning jamiyatimiz rivojida tutayotgan oʻrni qay darajada?
— Hozirgi vaqtda mamlakatimizda faoliyat yuritayotgan “BMT jamoasi” 24 ta turli agentlik, jamgʻarma va dasturlarga tegishli muassasalarni oʻz ichiga oladi. Ular 2030-yilgacha boʻlgan BMT kun tartibi va Barqaror rivojlanish maqsadlariga muvofiq ravishda ­Oʻzbekistonda milliy rivojlanishning ustuvor yoʻnalishlarini ilgari surish borasida koʻmak berish boʻyicha oʻzaro birgalikdagi saʼy-harakatlarni amalga oshirmoqda.
BMT doirasida amalga oshirilgan tuzilmaviy islohotlarning natijasi oʻlaroq, 2019-yildan buyon mamlakatimizdagi barcha BMT agentliklarining faoliyati Doimiy vakil (hozirgi vaqtda X.Freyzer) tomonidan muvofiqlashtirilmoqda. Mamlakatimizda vakolatxona darajasida oʻz faoliyatini olib borayotgan BMT tuzilmalari qatoriga BMT Taraqqiyot dasturi (BMTTD), Aholishunoslik boʻyicha jamgʻarma (YUNFPA), Bolalar jamgʻarmasi ­(YUNISEF), Jahon sogʻliqni saqlash tashkiloti (JSST), BMTning taʼlim, fan va madaniyat boʻyicha tashkiloti (YUNESKO), Giyohvand moddalar va jinoyatchilik boshqarmasi, Markaziy Osiyo uchun preventiv diplomatiya mintaqaviy markazi, Xalqaro mehnat tashkiloti, BMTning oziq-ovqat va qishloq xoʻjaligi tashkiloti (FAO), Xalqaro migratsiya tashkiloti va BMTTD rahbarligida ish yurituvchi tashkilotning Koʻngillilar dasturi kabilar kiradi.
BMTning mamlakatimizdagi faoliyatiga Sanoat rivojlanishi boʻyicha tashkilot (YUNIDO), Savdo va rivojlanish boʻyicha konferensiyasi (YUNKTAD), Atrof-muhit muhofazasi boʻyicha dastur (YUNEP) va tashkilotning Yevropa iqtisodiy komissiyasi (BMT YEIK) ham munosib hissa qoʻshib kelmoqda. Shuningdek, Butunjahon banki BMTning ixtisoslashgan muassasasi sifatida tashkilotning respublikamizdagi faoliyati doirasida sezilarli ishlarni amalga oshirmoqda.
BMT agentliklarining Oʻzbekiston Respublikasi bilan oʻzaro hamkorligi 2020-yilning sentyabrida mamlakatimizdagi Tashkilot jamoasi bilan hamkorlikda ishlab chiqilgan 2021-2025-yillarga moʻljallangan BMTning barqaror rivojlanish maqsadidagi yangi Doiraviy hamkorlik dasturiga binoan amalga oshiriladi. Ushbu hujjat Oʻzbekiston hukumati, Oliy Majlis palatalari va keng fuqaroviy jamiyat vakillari bilan yaqindan hamkorlik natijasida yaratildi va tomonlarning yaqin kelajakka moʻljallangan oʻzaro saʼy-harakatlari dasturi hisoblanadi.
Mazkur dastur mamlakatimizda muvaffaqiyatli amalga oshirilayotgan 2017-2021-yillarga moʻljallangan Harakatlar strategiyasining asosiy yoʻnalishlari bilan hamohangdir.
— Orol muammosini hal etish boʻyicha Oʻzbekiston tashabbuslari BMT tomonidan muntazam qoʻllab-quvvatlanib kelmoqda. Bu yoʻnalishdagi ishlar kelgusida qanday davom etadi?
— Oʻzbekiston Orol dengizining qurishi bilan bogʻliq muammolarni hal etishga BMT minbaridan turib doimiy ravishda bong urib kelgan. Mintaqamiz mamlakatlari bilan hamkorlikda tuzilgan Orolni qutqarish xalqaro jamgʻarmasi BMTda kuzatuvchi maqomiga ega. 2018-yilda Prezidentimiz tashabbusi bilan hamda BMT Bosh kotibi shafeligida Orolboʻyi mintaqasi uchun Inson xavfsizligi boʻyicha koʻp tomonlama sheriklik asosida Trast jamgʻarmasi tashkil etildi.
Jamgʻarmaning asosiy maqsadi — aholining turmush faoliyati bilan bogʻliq boʻlgan tibbiy, iqtisodiy rivojlanish, ekologik vaziyat, ijtimoiy himoya va boshqa shu kabi sohalar bilan bogʻliq boʻlgan Orolboʻyining zaruriy muammolarini hal qilishda muvofiqlashtirilgan yondashuvni taʼminlash.
Hozirgi kunga qadar Trast jamgʻarmasi faoliyati uchun donor mamlakatlarning jami 26,1 million AQSH dollariga teng mablagʻ jalb qilingan.
Jamgʻarma doirasida doimiy ravishda loyiha takliflari portfeli ishlab chiqilmoqda va yangilanmokda. Jumladan, Orolboʻyi mintaqasi ekologik holatini tiklash va ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishi boʻyicha loyihalarning yagona platformasi yaratildi. 47 ta yoʻnalish boʻyicha loyihalar roʻyxati shakllantirildi.
Ular doirasida quyidagi 3 ta loyiha tasdiqlandi: innovatsion loyihalar yaratish va samarali qishloq xoʻjalik amaliyotini joriy etishda yoshlarni qoʻllab-quvvatlash, maktablarda ichimlik suvi taʼminoti va sanitariya tizimlarini yaxshilash, Qoraqalpogʻistonda sogʻliqni saqlash tizimini baholash.
Hozirgi vaqtda BMT Taraqqiyot dasturi Orolboʻyi hududida qishloq joylaridagi biznes loyihalarni qoʻllab-quvvatlamoqda. Qator vazirliklar va idoralar bilan imzolangan oʻzaro anglashuv memorandumi doirasida 2020-yil “Yashil Orol dengizi” tashabbusiga start berildi. Ushbu saʼy-harakatlar natijasida 100 gektar quruq dengiz tubida saksovul koʻchatlari ekiladi.
A.Guterrish oʻzining 2017-yil iyun oyida Orolboʻyiga qilgan safari yakunida Orol ekologik halokatini “bugungi kunning eng oʻtkir ekologik muammolaridan biri” deb qayd etdi. Shu bois, u BMT Oʻzbekistonni Orol dengizining qurishi bilan bogʻliq oqibatlarni bartaraf qilishda har tomonlama qoʻllab-quvvatlashini taʼkidladi.
— Birlashgan Millatlar Tashkiloti kun tartibida yoshlar masalasi dolzarb mavzulardan biriga aylandi. Bunda Oʻzbekistonning tashabbuslari muhim ahamiyatga ega boʻlib boryapti. Shular haqda fikrlaringiz bilan oʻrtoqlashsangiz?
— Haqiqatan ham, keyingi yillarda BMT doirasida yoshlar masalalariga juda katta eʼtibor berilyapti. BMT Bosh kotibining yoshlar masalalari boʻyicha maxsus vakili lavozimining joriy etilgani va ushbu masala tashkilotning qator anjumanlari kun tartibiga kiritilayotgani bu fikrning yaqqol dalilidir. Shu bilan birga, ­Prezidentimiz BMT Inson huquqlari boʻyicha kengashining 46-sessiyasidagi nutqida Yoshlar huquqlari boʻyicha maxsus maʼruzachi institutini taʼsis etish tashabbusini ilgari surdi.
Shu bois, Prezidentimiz BMT Bosh Assambleyasining 72 va 75-sessiyalarida soʻzlagan nutqlarida yoshlar masalalariga alohida ­eʼtibor qaratdi. Jumladan, davlatimiz rahbari 72-sessiyada “yoshlarning ongu tafakkurini maʼrifat asosida shakllantirish va tarbiyalash eng muhim vazifa...” ekanligini alohida taʼkidlab, “sayyoramizning ertangi kuni, farovonligi farzandlarimiz qanday inson boʻlib kamolga yetishi bilan bogʻliq”ligini aytib oʻtdi. Shu munosabat bilan, “globallashuv va axborot-kommunikatsiya texnologiyalari jadal rivojlanib borayotgan bugungi sharoitda yoshlarga oid siyosatni shakllantirish va amalga oshirishga qaratilgan umumlashtirilgan xalqaro huquqiy hujjat — BMTning Yoshlar huquqlari toʻgʻrisidagi xalqaro konvensiyasini ishlab chiqish”ni ilgari surdi.
BMT Bosh Assambleyasining 75-sessiyasida esa, Prezidentimiz “mamlakatimiz aholisining yarmidan koʻpini yoshlar tashkil etishini, respublikamizda har bir yigit-qizning jamiyatda munosib oʻrin egallashi va oʻz salohiyatini namoyon etishi uchun ulkan ishlar amalga oshirilayotgani va Oʻzbekistonda Yoshlar parlamentlari, Yoshlar ishlari agentligi faoliyat koʻrsatayotgani”ni alohida taʼkidlab oʻtdi.
Ushbu tashabbusni amalga oshirish yoʻlida BMT bilan hamkorlikda “Yoshlar huquqlari toʻgʻrisidagi xalqaro konvensiya” loyihasi ishlab chiqildi. Joriy yilning aprel oyida boʻlib oʻtadigan BMT Iqtisodiy va ijtimoiy kengashining oʻninchi forumida mazkur hujjat loyihasini taqdim etamiz.
Hozirgi vaqtda Yurtboshimizning Yoshlar huquqlari toʻgʻrisidagi konvensiyani ishlab chiqish va qabul qilish borasidagi tashabbuslarini amaliyotga tatbiq etish boʻyicha qizgʻin ishlar olib borilmoqda. Jumladan, mamlakatimizning BMT huzuridagi vakolatxonasi tomonidan mazkur hujjatni ishlab chiqish va qabul qilish boʻyicha “Doʻstlar guruhi”ni shakllantirish ishlari izchil davom etyapti. Konvensiyaning mohiyati, maqsadi va uni qabul qilish masalalari boʻyicha BMTga aʼzo mamlakatlar bilan muzokaralar olib borilmoqda.
Bundan tashqari, 2020-yilning 12-13-avgustida mazkur tashabbusni amalga oshirish masalalariga bagʻishlangan “Yoshlar — 2020: Global hamjihatlik, barqaror taraqqiyot va inson huquqlari” mavzusidagi inson huquqlari boʻyicha Samarqand veb-forumi boʻlib oʻtdi.
Tadbir davomida Oʻzbekiston Prezidentining mazkur tashabbusini amalga oshirish masalalari xorijiy va mahalliy ekspertlar hamda mamlakatimizning turli mintaqalaridagi yoshlar ishtirokida batafsil muhokama qilindi, taklif va tavsiyalar ilgari surildi.
Samarqand Inson huquqlari veb-forumi natijalari boʻyicha qabul qilingan ­“Samarqand deklaratsiyasi” BMT Bosh Assambleyasi 74-sessiyasining rasmiy hujjati sifatida tashkilotning 6 ta rasmiy tilida chop etildi. Bularning hammasi davlatimiz rahbarining yoshlar huquqlarini taʼminlash borasidagi tashabbusining jahon hamjamiyati tomonidan keng qoʻllab-quvvatlanayotganidan dalolat beradi.