Mineral, formula a navlari (R.) Singoniya

Guruch. 14. Daryo cho‘kindilarida qiya (a) va ko‘ndalang (b) qatlamlanishga misollar (L.B.Ruxin bo‘yicha)
Yuqorida ko'rib chiqilgan hosil bo'lish (genezis) shartlariga ko'ra, cho'kindi jinslar uchta katta guruhga bo'linadi: terrigen (detrital, yorilish) - ­ilgari mavjud bo'lgan jinslarning parchalarini mexanik ravishda to'plash jarayonida hosil bo'lgan ­; kemogen (kimyoviy, kolloid -cho'kindi) - dengiz, okean, ko'llarning haqiqiy suvli eritmalaridan yog'ingarchilik yoki ­moddaning kolloid holatga o'tishi bilan kimyoviy parchalanish natijasida hosil bo'lgan; organogen (biokimyoviy) - organizmlar hayotining natijasi yoki o'lik ­organizmlar qoldiqlarining to'planishi .
tsementlanmagan) va zich, toshlangan (tsementlangan ) ­ga bo'linadi ­. Bo'shashgan klastik shakllanishlar boshlang'ich modda bo'lib xizmat qiladi, undan diagenez natijasida, ya'ni. siqilish ­, suvsizlanish, sementlanish, zich, toshloq jinslar hosil bo'ladi. Shuning uchun toshlashgan jinslar tarkibi, tuzilishining asosiy xususiyatlarini meros qilib oladi ( shakli, bo'laklarning o'lchami va boshqalar) va asl materialning teksturasi (qatlami) Cho'kindi diagenezida sementlashtiruvchi material ohakli, kremniyli, gilli, temirli ­va boshqalar bo'lishi mumkin. Ikki yoki undan ortiq sementlashtiruvchi moddalardan iborat murakkab tsement ham mavjud.
Bo'shashgan jinslar ikkita katta guruhga bo'linadi: singan ­va gilli . Singan jinslar tog' jinslarining fizik ­nurash mahsuli bo'lib, ularning bo'laklari ­dastlabki jinslarning kimyoviy va mineralogik tarkibini saqlab qoladi. Loy jinslar tog' jinslarining chuqur kimyoviy parchalanishi mahsulotlaridan iborat bo'lib ­, buning natijasida ­asl materialning kimyoviy tarkibi sezilarli darajada o'zgaradi .
Klassiklarning o'lchamiga ko'ra, ­bo'shashgan shakllanishlarning quyidagi turlari va ularning tsementlangan (toshlangan) analoglari farqlanadi: qo'pol, o'rta va mayda siqilish (6-jadval).
Ushbu bo'laklarning to'planishi tsementlash natijasida tegishli toshlangan jinslar, tosh konglomerat (brechcia), shag'al yoki moloz konglomerat ­va shag'al toshlari paydo bo'ladi.
Konglomeratlar va brekchilarning qoʻpol qatlamli qatlamlari ­togʻ oldi va togʻli hududlarda hosil boʻlib, ularda tegishli vaqtda er qobigʻining sezilarli vertikal harakati sodir boʻlgan. Tog' tizmalarining yon bag'irlarida, shu jumladan Dog'istonda tarqalgan.
Oʻrta klassli qumlarga qumlar (2,0 – 0,1. mm) kiradi, ­ular donadorligi boʻyicha yirik donali (2,0—0,5 mm), oʻrta donali (0,5—0,25 mm) va mayda donali (0 ,25 — 0,1 ) ga boʻlinadi. mm), mineral tarkibi bo'yicha ular bir hil ­yoki aralash bo'lishi mumkin. Minerallarning asosiy tarkibiga ko'ra ­, qumlar kvarts, kvars-mikoz, arkoz va boshqalar bo'lishi mumkin, qumlarni zichlash va sementlashda ­tegishli don o'lchamdagi qumtoshlar hosil bo'ladi.