Minerallarning boshqa xususiyatlari: radioaktivlik, magnitlilik

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ
ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ
МИРЗО УЛУБЕК НОМИДАГИ ЎЗБЕКИСТОН МИЛЛИЙ УНИВЕРСИТЕТИ
 
ГЕОЛОГИЯ ВА ГЕОИНФОРМАЦИОН ТИЗИМЛАР ФАКУЛЬТЕТИ
Мутахассислик: 70530509– Минералогия ва кристаллография
 
Илмий педагогик ишидан
МАВЗУ: Минералларни текшириш усуллари.
МУСТАҚИЛ ИШ
 
Бажарди: Абдурайимов М.Ф
Қабул қилди: Хошжанова К.К
Тошкенн - 2022 й.
Minerallarning boshqa xususiyatlari: radioaktivlik, magnitlik, elektr o’tkazuvchanlik, eruvchanligi, alangaga o’ziga xos rang berishi, hid chiqarishi, ta’mi, tovush berishi va boshqalar.
Minerallarning rangi
Minerallarning rangining ranglanish tabiati masalasi juda murakkab. Ba'zi minerallarning rang berish tabiati hali aniqlanmagan. Mineralning rangi mineral tomonidan aks ettirilgan yorug'lik nurlanishining spektral tarkibi yoki uning ichki xususiyatlari bilan, mineralning bir qismi bo'lgan ba'zi kimyoviy elementlar, boshqa minerallarning ingichka dispersiyalangan qo'shimchalari, organik moddalar va boshqa sabablar orqali aniqlanadi.
Ko'pincha, rang mineralning kimyoviy tarkibi yoki kimyoviy xromofor elementlarini (xrom, marganets, vanadiy, titanium va boshqalarni) o'z ichiga olgan turli xil aralashmalar mavjudligidan kelib chiqadi. U yoki bu rangning marvaridlarda paydo bo'lish mexanizmi hanuzgacha aniq emas, chunki bir xil kimyoviy element har xil marvaridlarni turli ranglarda ranglashi mumkin: xrom borligi yoqutni qizil va zumraddan yashil rangga aylantiradi.
Minerallarning radioaktivlik xususiyati
Radioaktivlik muhim diagnostik xususiyat bo'lishi mumkin. Radioaktiv kimyoviy elementlarni o'z ichiga olgan ba'zi minerallar (masalan, u`ran, torium, tantal, sirkonyum, torium) ko'pincha muhim radioaktivlikka ega bo'lib, ularni uy radiometrlari yordamida osongina aniqlash mumkin. Radioaktivlikni tekshirish uchun avval radioaktivlikning fon qiymati o'lchanadi va qayd qilinadi, so'ngra mineral detektorga joylashtiriladi. Ko'rsatkichlarning 15% dan oshishi mineralning radioaktivligini ko'rsatadi. Radioaktiv minerallar: abernatit, bat, gadolinit, monazit, oritit, sirkon va boshqalar.
Togʻ jinslarining radioaktivligi — togʻ jinslari tarkibida U, Th radioaktiv elementlarining va ularning yemirilish mahsullari K va togʻ jinslarining suv Rb larning mavjudligi. Radioaktiv elementlar 92U, 92U radioaktiv had radioaktiv izotopining miqdori bilan aniqlanadi. Uran ikkala izotopining Yer poʻstidagi (16 km chuqurlikkacha) miqdori taxminan 2,510~4% (vazn hisobida), toriyniki 1,310—3%, kaliy radioaktiv izotopiniki 0,29%. Togʻ jinslarining radioaktivligir. Yerning issiklik balansida muhim rol oʻynaydi. Magmatik jinslarda radioaktiv elementlar tarkibi ularning nordonliligi yoki ishqorliligi ortishi bilan oʻsib boradi. Otqindi togʻ jinslari orasida nordon jinslar eng katta radioaktivlikka (U — 3,510~4; Th — 1,810—3), ultraasosli jinslar esa, eng kichik radioaktivlikka (U—310~7) egadir.