Minerallarning kimyoviy tasnifi (sulfitlar, sulfatlar, oksidlar, gidroksidlar…). Reja

Minerallarning ulanish tekisligi kristall donalarning xaqiqiy yoki bo‘linishi mumkin bo‘lgan yonlariga parallev muayyan kristallografik yuzalar buyicha ajralish xususiyati, kristallangan muxitning bu xususiyati uning faqat ichki tuzulishi bilan bog‘liq bo‘lib, bir m-lning o‘zi uchun o‘sha m-lning tashqi qiyofasi bilan bog‘lik bo‘lmagan xolda yuzaga keladi.
Ulan. tekisliklari quyidagi 5 ta bosqichli shkalaga bo‘linadi:

• 
  Ulan tekisligi o‘ta mukammal (slyudalar xloridlar);
  
• 
  Ulanish tekisligi mukammal (kaltsiy golinit va golituz va boshqalar);
  
• 
  Ulanish tekisligi o‘rtacha mukammal (dala shpatlari, magniy, kaltsiyli silikatlar);
  
• 
  Ulanish tekisligi nomukammal (apatet kassitrit, oltingugurt);
  
• 
  Ulanish tekisligi o‘ta mukammal bo‘lgan, xaqiqatda ulanish tekisligi yuq. (korund, magnitet, platina va boshqalar).
  

Minerallarning sinishi – minerallar maydalanganda sinish deb ataluvchi silliq yoki notekis yuzalar xosil bo‘ladi. Sinishning 4 ta ko‘rinishi mavjud:

• 
  Chig‘anoqsimon sinish yuzasi chig‘anoqlarga o‘xshaydi.
  
• 
  Gadur - budur sinish.
  
• 
  Ilmoksimon sinish.
  
• 
  Tuproqsimon sinish – sinishi yuzasi chang bilan qoplangan o‘xshaydi.
  

Minerallrning qattiqligi - minerallarning tashqi mexanik ta'sirga qarshilik ko‘rsatishi. Moos shkalasidagi bir mineralning boshqa mineral bilan tirnalish bilan aniqlanadi. Etalon sifatida MOOS shkalasiga 10 ta mineral qabul qilingan minerallarning 1 dan 10 balgacha ortib boradi.
Galk Mg3 [Si4O10] OH] --------------------------1
Gins Sa SO4 2H2O –------------------- --------2
Kaltsit SaSO3 –-------------------------------3
Florit Sa F2 --------------------------------4
Apatit Sa5 (F,Cl) [PO4]₃ ---------------------------5
Ortoklas K [Al Si3O8] –----------------------------6
Kvarts Si O2 –------------------------------7
Topaz Al2 [F,OH]₂ [SiO4] –------------------------8
Korund Al2O3 –------------------------------9 Olmos S ---------------------------------10
O‘rganilayotgan mineral etalondagi minerallar bilan tirlanishiga qarab ularning qattiqligi o‘rnatiladi. Masalan: mineral kaltsiyni tirnaydi o‘zi esa flyurid bilan tirlanadi. Demak uning qattiqligi 3 va 4 oralig‘ida bo‘ladi. Shuningdek minerallarning qattiqligi MOOs shkalasada minerallar aniqlanmasdan, taxminan ham o‘rnatilishi mumkin. 1 –2 qattiqlikka ega bo‘lgan minerallar bilan tirnalmaydi. 5 – qattiqligi 3 ga teng bo‘lganlari mis tanga bilan tirnaladi, qattiqligi 4 –5 ga teng bo‘lgan shishani tirnamaydi va qattiqli 6-8ga teng bo‘lgan minerallar shishani tirnaydi.