Ómir qáwipsizligi páni haqqinda tu`sinik. (2 saat)

Terrorizmnin` ma`mleket ha`m puqaralarg`a ta`siri.
Terrorizmning daxshatli tásirlarini kóplep misallarda kórishimiz mumkin. Xususan 2001-yilning 11-sentabrida AQSHdagi Butunjahon Savdo Markazining portlashi sodir etilgan terroristik harakatlar ichida eng kattasi bóldi. Minglab odmlar qurbon bóldi, Amerika hukumati 1 trillion 380 mlrd dollar miqdorida zrar kórdi. Bunday xatti-harakatlar bizning Respublikamizda ham ё’q emas, masalan “Ózbekiston Islom Harakati” rahnamolari 1999-yil 16-fevralda sodir etgan terroristik harakatlari natijasida qancha begunoh odamlar jabr kórdi. Bundan tashqari 2000-yilda Bóstonlıq, Surxondarё viloyatining Sariosiё va Uzun tumanlariga suqulib kirmoqchi bólgan ekstremistlarning harakatlari bunga yaqqol misoldir.
Terrorchilik harakatining quloch ёygan joyi, bu Afǵoniston Respublikasidir. Prezidentimiz Islom Karimovning “Mingyillik sammiti” deb nom olgan anjumanda sózlagan nutqida “20 yildan ortiq vaqt mobaynida urush davom etib kelaёtgan Afǵoniston hozirgi paytda xalqaro terrorchilik va ekstremizmning polegoni hamda tayanch bazasiga milliardlab daromad keltiraёtgan dunё narkotik ishlab chiqarishining asosiy manbayi – fbrikasiga aylanganligini tákidlagan edi”.
2004-yil 29-30-mart kunlari Toshkentda sodir etilgan qóporuvchiik harakatlari ham achinarli tus olgan edi.
Yurtimizda 2005 yil 12-13-may kunlari Andijon viloyatida sodir etilgan terroristic harakatlarning eng yirigi bóldi desak xato bólmaydi, chunki ular qamoqdagi maxbuslarni ozod qilib viloyatning harbiy organlari va davlat hukumati binolarini vayron qildilar, kóplab odamlarni asir olib ularga jismoniy va moddiy zarar yetkazdilar. Bu holat sodir bólaёtgan mahalda Prezidentimiz İslom Karimov ular bilan jonli muloqotga kirishdilar. Mana shunday ayanchli isbotlardan kórinib turibdiki terrorizm davlatning suverentetiga, mustqilligiga, aholining tinchligiga raxna soluvchi bir illat ekanligini kórishimiz mumkin.
Milliy etnik talqindagi terrorchilik tashkilotlari tizimini taxlil qilishga ótishdan avval, jamiyatdagi barqarorlikni saqlash, raxna soluvchi omilga aylanib boraёtgan millatlararo ziddiyatlar masalasiga murojaat etishimiz lozim. Ushbu turdagi ziddiyatlar deyarli hamma qit’alarning kópchilik mamlakatlarini qamrab olmoqda. BMT bosh kotibi Kofe Ananning tákidlashicha, xalqaro hamjamiyat hanuzgacha 2 qutbli tizim yemirilishining salbiy asoratlarini yenga olgani ё’q. Kóp millatli mamlakatlarda xox u Markaziy Osiёda, xox sobiq Yugoslaviyada bólsin alanga olgan etnik ziddiyatlar buning fojiyali dalili bóla oladi. Prezidentimiz İslom Karimov kóp millatli davlatda etnik guruhlar órtasidagi va millatlar órtasidagi munosabatlar milliy xavfsizlik tushunchasini shakllantiruvchi tásirchan omillardan biri ekanligi aniq bóla boshladi. Ózlarining siёsiy va boshqa maqsadlari ёlida milliy masalani dastak qilib olishga intiladigan kuchlar, eng avvalo odamlarni yuksak darjada safarbar etadigan hissiёtlarga umid boǵlaydilar. Keyinchalik ularni har qanday siёsiy donishmandlik va soǵlom fikrni inkor etadigan jangari tajovvuskorlik ё’liga burub yuborish mumkin deb óylaydilar. Terrorchilarning bunday xatti-harakatlar qilishlarida ularga kim ёrdam berdi buning uchun ular mablaǵni qayerdan oldilar degan savol tuǵiladi. “Toliblar”, “Birlashgan tojik muholifati”, hamda “Ózbekiston İslom Harakati” uchun asosiy moddiy manbalardan biri narkotiklar savdosi edi. Bundan tashqari, ekstremistik islomiy tashkilotlarni moliyaviy táminlovchi boshqa manbalar ham mavjud. Bázi bir nufuzli moliyaviy tuzulmalar, xilma-xil hukumat jamǵarmlari hamda xayriya tashkilotlari ularga muntazam ravishda ёrdam berib turganlar. Hozirgi zamon terrorizmi táminoti tóǵrisida gapirilganda yana bir omilni esdan chiqarmaslik lozimdir. Gap shundaki Yevropa davlatlari va AQSHda sharq va janub mamlakatlaridan kirib kelganlar ham yildan yilga kópayib bormoqda ular aksariyati mahalliy aholiga qóshilmay ózlarining milliy, diniy urf-odat va ańanalariga amal qilib yashamoqdalar. Kelgindilar orasida ishsizlar, giёhvandlar, haёtda óz órnini topa olmaganlar ham oz emas. Bu esa ekstremistik tashkilotlar uchun óz saflariga yangi jalb etish, jangarilarni tayёrlab, shu davlatlar hududida ёhud boshqa mamlakatlarda terrorchilik faoliyatini olib borishga imkon bermoqda.
“Ózbekiston İslom Harakati” rahbarlari kadrlar tayёrlashda xorijiy, masalan, yaqin va órta sharqlik nufuzli homiylarga tayanadilar va Usama bin Ladenning “Tolibon” nazoratidagi tuzilgan óquv lagerlari va bazalaridan keng foydalanadilar. Uning emmissarlarga Markaziy Osiё mamlakatlaridagi ishsizlar, vahobiylik ǵoyalari tásiriga tushgan ёshlar orasidan maxfiy ravishda tarafdorlarni ёllab, ularni pinhoniy ё’llar orqali Tojikiston, Checheniston, ёki Afǵonistondagi tayёrlov lagerlariga yuborib turdilar. Óqish jaraёnining birinchi bosqichida jangarilarga islomning asosiy qoidalari va jihod tóǵrisida saboq berdilar, keyingi bosqichlarda ularga zamonaviy óq otar qurollarni órgatish bóyicha maxsus jangovar tayёrgarlik ótkazilar edi. Kurslarda mina qóyish, uni portlatish sirlari, harbiy topografiya, toǵli joylarda jangovor harakatlar olib boorish taktikasi, shahar va aholi yashash joylarida qóporuvchilik-terrorchilik harakatlarini olib borishga órgatiladi, shuningdek ёllanganlarga yashirinish, qóporuvchilik tarǵibotini olib borish usullari muntazam ravishda muqaddas jasoratlarga – diniy “jixod” ё’lida óz jonidan ham kechishga tayёr bólish ruhida tarbiyalash bilan qóshib olib boriladi.