Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий университети Геология-география факультети Геодинамика ва тектоника кафедраси

Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий университети Геология-география факультети Геодинамика ва тектоника кафедраси

Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий университети Геология-география факультети Геодинамика ва тектоника кафедраси

Геологик разведка иши ва хавфсизлик техникаси

2021 -2022 ўқув йили 

1-амалий иш.

Берилган топшириқлар асосида канаваларни хужжатлаштириш.

Канава - ингичка, узун ва чуқур бўлмаган тоғ лаҳмлари бўлиб коплама жинслар билан ёпилган туб тоғ жинсларини очиш мақсадида ер юзасидан геологик кидириш ишларида ўтилган тоғ лаҳми. Канава ўтиш жараёнида коплама жинслар, туб жинсларнинг нураган қисми ва иложи бўлса туб жинсларни ҳам 0,5м гача олиб ташланади. Канава ён деворининг қиялиги тоғ жинслари мустаҳкамлигига боғлиқ ва горизонтал (ВС) ва вертикал (АС) қисмларининг проекциясининг муносабатига боғлиқ. Тўкилувчан тоғ жинсларида бу муносабат бирга тенг, яъни канава деворининг қиялиги 45о ни ташкил этади. Канавани мустаҳкамлашда деворлари кўндаланг тахта (горбил) билан қопланади ва тирак-рама билан қотирилади.

Мустаҳкам тоғ жинсларида канава ўтилганда портлатиш ишлари қўлланилади. Канава ўтишда майдаланган тоғ жинслари белкурак билан отилиб қўлда тозаланади, 2,5м чуқур бўлганда чигириқ (ворот) ёрдамида чиқарилади (7-расм). Иш хажми кўп бўлганда ва рельеф туғри келса канава механик (булдозер) усулларда ўтилиши мумкин. Тик ён бағирларда бир деворли канавалар - врез ўтилиши мумкин. Канава ўтишдаги асосий техника хавсизлиги коидалари куйидагилардан иборат: - керакли махсус иш кийимлари; - 2 м чуқур бўлган канавалар мустаҳкамланиши шарт; - канава чуқурлиги 4м дан ошмаслиги керак: - чигириқ ишлатилган тақдирда, тормозли мосламаси бўлиши шарт.

Мустаҳкам тоғ жинсларида канава ўтилганда портлатиш ишлари қўлланилади. Канава ўтишда майдаланган тоғ жинслари белкурак билан отилиб қўлда тозаланади, 2,5м чуқур бўлганда чигириқ (ворот) ёрдамида чиқарилади (7-расм). Иш хажми кўп бўлганда ва рельеф туғри келса канава механик (булдозер) усулларда ўтилиши мумкин. Тик ён бағирларда бир деворли канавалар - врез ўтилиши мумкин. Канава ўтишдаги асосий техника хавсизлиги коидалари куйидагилардан иборат: - керакли махсус иш кийимлари; - 2 м чуқур бўлган канавалар мустаҳкамланиши шарт; - канава чуқурлиги 4м дан ошмаслиги керак: - чигириқ ишлатилган тақдирда, тормозли мосламаси бўлиши шарт.

Расм 4.

Расм 4.

Канаванинг кўндаланг кесими (а) ва уни мустаҳкамлаш (б): 1-тирак; 2- итариб турувчи кисм; 3-канава деворига куйилган горбил тахталар.

Канавани ҳужжатлаштиришдаги бирламчи асосий ҳужжат канаванинг плани ҳисобланади. Асосан канаванинг таг қисми ҳужжатлаштирилади. Биринчи навбатда канава майдонга боғланади (привязка) қилинади ва ориентирланади (канаванинг йўналиш азимути олинади). Кейин рулетка тортилиб керакли масштабда план тузилади ва геологик маълумотлар акс эттирилиб тоғ жинсларидан олинган наъмуналарнинг нуқталари кесмага тегишли оралиқларга туширилади. Ер юзасида канава йўналиши ўзгарган ҳолда янги азимут олинади. Тоғ лаҳмларини ҳужжатлаштиришнинг бу усули чизиқли ҳужжатлаштириш дейилади.

Канавани ҳужжатлаштиришдаги бирламчи асосий ҳужжат канаванинг плани ҳисобланади. Асосан канаванинг таг қисми ҳужжатлаштирилади. Биринчи навбатда канава майдонга боғланади (привязка) қилинади ва ориентирланади (канаванинг йўналиш азимути олинади). Кейин рулетка тортилиб керакли масштабда план тузилади ва геологик маълумотлар акс эттирилиб тоғ жинсларидан олинган наъмуналарнинг нуқталари кесмага тегишли оралиқларга туширилади. Ер юзасида канава йўналиши ўзгарган ҳолда янги азимут олинади. Тоғ лаҳмларини ҳужжатлаштиришнинг бу усули чизиқли ҳужжатлаштириш дейилади.

Баъзи ҳолларда (геологик нуқтаи назардан муҳим бўлганда) канава девори учун тўрли (сетка бўйича) ҳужжатлаштириш қўлланилади.

Канава ҳужжатлаштирилиши бўйича асосий ҳужжатлар тўплами қуйидагилардан иборат: канавани журнали (2-жадвал), плани, деворлар чизмаси, канавани кўндаланг кесмаси.

Расм 5. Канава деворининг бўйлама чизмаси (А-тепада), канава таги плани (А-урта), турли ҳужжатлаштириш усули (А-паст) ва кўндаланг кесмаси (Б-тепа), плани (Б-паст)

Канава маълумотлари

• Канава маълумотлари

Шартли белгилар

Канава чизмаси

Эътиборингиз учун рахмат