Мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон миллий университети кимё факультети газ кимёси лаборатория машғулотлари

Ишдан мақсад
Вариант № 1
Газ нордон қўшимчаларини (хусусан CО₂ ни) адсорбсия жараёнини сеолитлар билан ўқитувчи кўрсатган шароитларда (ҳарорат, адсорбент миқдори, илк газдаги CО₂ нинг миқдори, тажрибани олиб бориш вақти) тадқиқ қилиш, берилган шароитларда адсорбент таъсир самарадорлигини баҳолаш.
Вариант № 2
Адсорбент табиати (турли маркадаги цеолитлар – СаH, НаА, СаА, НаХ, фаоллаштирилган кўмир ва бошқ.) ва жараён параметрларини CО₂ ни ажратиб олиш даражасига боғлиқлигини ўрганиш. Қурилма CО₂ ни ажратиб олиш жараёнига қуйидаги факторларни таъсирини баҳолашга имкон беради: қўлланилаётган адсорбент типи; адсорбент миқдори; адсорбент / газ контакт вақти; илк газдаги CО₂ нинг миқдори; адсорбсия ҳарорати.


Адсорбцион тозалаш қурилмаси
Қурилма принсипиал схемаси 2–расмда келтирилган. Қурилманинг асосий узеллари қуйидагилар: термостат 3 ёрдамида лозим бўлган ҳароратни ушлаб туришли сув кўйлакли адсорбер 1; абсорбент юбориш учун насос 2 ва берилган таркибли газ аралашмасини тайёрлаш узели – сиқилган газларли баллонлар 6, редукторлар 12, реометрлар 4.
Моделли газ қўшимча (CО₂) ни ташувчи–газ азот оқимига дозаланган юбориш йўли билан тайёрланади.
Тажриба олиб бориш тартиби
Азотли баллон вентили очилади ва редуктор ва реометр ёрдамида азотни сарфи белгиланади (созланади). Сўнг азот оқимига CО₂ юборилади.
Аввалдан реометрлар 4 азот ва CО₂ юбориш учун ҳаво (азот) бўйича мос холдаги капиллярларни 11 танлаш орқали колибрл\анади. Газларни бериш тезлиги сувли барботер 10 ёрдамида ва иситиш созлагичини лозим бўлган ҳароратга созлаб қўйилади.
Хроматограф ишга туширилади (хроматографни эксплуататсия қилиш бўйича инстуксияга рион холда) ва адсорберга киришдан авволги газ CО₂ миқдорига таҳлил қилинади, зарурат бўлганда газ редуктори 12 ва реометр 4 ёрдамида ўқитувчи топшириғига мос холда берилаётган углеводород диоксиди тўғриланади (созланади).
Берилган газ сарйи ва адсорбердаги ҳарорат ўрнатилгач, газ адсорбер киришида ва чиқишида намуна таҳлилга олинади. Қурилма барқарор ишлашининг 20 – 30 минутдан сўнг яна газ адсорбер кириш ва ундан чиқишда таҳлил қилиш учун намуна олинади; натижалар ишончли бўлиши учун янги намуналар олиш 3 мартадан кам бўлмаслиги лозим.

Газдаги CО₂ миқдорини таҳлили.

Адсорбсиядан аввалги ва ундан кейинги газдаги CО₂ нинг миқдори “Кристаллолюкс – 4000” хроматографида иссиқлик ўтказувчанлик детекторида қуйидаги шароитларда аниқланади:

2 – расм. Лаборатория адсорбсион қурилмасини принсипиал схемаси:

1 – адсорбент; 2 – насос; 3 – термостат; реометрлар; 5 – аралаштиргич; 6 – баллон; 7 – насадка; 8 – градуирланган қабул қилгич; 9 – барботер; 11 – капиллярлар; 12 – газ редуктори.